Rusiya Azərbaycan–Ermənistan şərti sərhədinin Ermənistan tərəfində Avropa İttifaqının tərkibində alman polisi və fransız jandarmının təmsilçilərinin də yer aldığı mülki missiyasının fəaliyyətə başlamasından narahatdır. Ölkənin istər rəsmi, istərsə də digər siyasi dairələri bu narahatlığı ifadə edən fikirlərini diqqətə çatdırmaqdadırlar. Azərbaycanla Ermənistan arasındakı hərbi qarşıdurma riskinin artdığı hazırkı dövrdə Aİ missiyasının necə effektiv olacağı, həmin missiyanın timsalında Qərbin Cənubi Qafqaza nüfuz etməsi, habelə, Rusiyanın regiondan çıxarılması cəhdləri ilə bağlı müzakirələr də artmaqdadır. Bu baxımdan Kremlin Aİ-dəki daimi nümayəndəsinin səlahiyyətlərini icra edən Kiril Loqvinovun “RİA Novosti”yə müsahibəsindəki fikirləri, ilk növbədə, diqqət çəkməkdədir. 

K.Loqvinov bildirib ki, Avropa İttifaqı­nın Ermənistanda missiyasının fəaliyyətə başlaması Brüsselin Rusiyanın vasitəçili­yilə Ermənistan-Azərbaycan münasibət­lərinin normallaşması prosesində əldə etdiyi nəticələrdən istifadə edərək, post­sovet məkanında öz yerini tutmaq cəh­dindən başqa bir şey deyil. Onun fikrincə, burada daha bir əhəmiyyətli anti-Rusiya komponenti Moskvanın regionda təh­lükəsizliyin təminatçısı kimi tarixi rolunu neytrallaşdırmaq istəyidir. 

Qeyd edək ki, Loqvinovun söylədikləri Aİ missiyasının Ermənistan-Azərbaycan sərhədində yerləşdirilməsi ilə əlaqədar Rusiyadan ardıcıl şəkildə səslənməkdə olan tənqidlərin tərkib hissəsidir. Yada salaq ki, ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova bir müddət əvvəl Qərbin Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə müdaxilə istəklərini “kobudluq” adlandırmışdı. Onun sözlərinə görə, bu siyasət münaqişənin həlli üçün deyil, tam əks məqsədlərlə həyata keçirilir. 

Bu baxımdan RF Xarici işlər naziri Sergey Lavrovun məsələyə münasibə­ti də önəmlidir. Lavrov M.Zaxarovanın haqqında söz açdığımız mövqeyinin səslənməsindən daha əvvəl bildirmişdi ki, Aİ-nin Cənubi Qafqazdakı mülki mis­siyası bölgədə əlavə qıcıqlandırıcıların yaranması effekti verən presedentdir. 

Əlbəttə, Lavrov Bakıda fevralın 28-də keçirdiyi mətbuat konfransında da bildir­mişdi ki, Avropa İttifaqının Ermənistan ərazisindəki missiyası onların (Rusiya və Ermənistanın – red.) münasibətlərindən (soyuqluqdan - red) sui-istifadəyə görə­dir. Lavrov, hətta qurumun missiyasının əsassızlığını da dilə gətirmişdi: "Avropa İttifaqı Ermənistan və Azərbaycanla mü­nasibətlərdən açıq şəkildə sui-istifadə edərək, şübhəli monitorinq missiyası­nı irəli sürür. Bununla bağlı funksiyalar, mandat, müddət baxımından ölkələr arasında münasibətlərin normallaşdırıl­ması səylərinə xələl gətirə biləcək çoxlu suallar var".

Qeyd edək ki, Lavrovun nəzərdə tut­duğu suallara, eləcə də digər məqamlara Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun Avro-Atlantik Təhlükəsizlik Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi, politoloq Sergey Markedonov özünün “Don kaza­kı” teleqram kanalında aydınlıq gətirib. Politoloq “Qarabağ açarı” və Rusiya­nın Cənubi Qafqazdakı mövqeləri” adlı məqaləsində, eyni zamanda, Ermənis­tanın 5 mart təxribatını da təhlil edib və ümumən dörd məqamın üzərində daya­nıb.

1. Qarabağda yeni silahlı insidentlər. Gərginlik artır. Ultimatumlar bu sahədə yeni taktika olmasa da, aydındır ki, bun­lar güclə dəstəklənəndə risklər daha da çoxalacaq;

2. Rusiya üçün Qafqazda bu məqam xüsusi əhəmiyyət kəsb edir, ona başlıca məqam da demək mümkündür. Bu, baş moderator rolunun qorunub saxlanması­dır (hətta Qərblə artan rəqabət və “Türkiyə ilə rəqabət tərəfdaşlığı” şəraitində). Mosk­va həm Ermənistan, həm də Azərbaycana təsir imkanlarını təmin edir. Sülhməramlı­ların Qarabağdan çıxarılması, avtomatik olaraq Gümrüdən bazanın (oradakı Tür­kiyə ilə sərhəddə dayanmış Rusiya hərbi bazasının – red.) çıxarılmasına səbəb ola­caqdır. Bu, İrəvanın media PR-ı yox, Qər­bə yönlənməsidir. Nəzərə alaq ki, ən azı, iqtisadi cəhətdən Azərbaycan artıq Qərb layihələrinə əhəmiyyətli dərəcədə inteqra­siya olunub (dolayısı ilə politoloq Azərbay­candan sonra Ermənistanın da Rusiyanın orbitindən çıxmasından ehtiyatlandığını bildirir – red.).

3. Rusiyanın kənarda dayanmasını kimsə bəla və lənət hesab edir, kimlər­sə mühüm resurs. Aydındır ki, bu, həm qazanc gətirir, həm də Moskvanı bir çox azimutlarda məhdudlaşdırır. Amma bu gün İrəvan və ya Bakı arasında hansısa “son seçim” etmək düzgün deyil. Variant­lar, əlbəttə ki, var, lakin onlardan qaçmaq daha yaxşıdır. Mümkün neqativ ssena­riləri rəqiblərimizə təklif etmək istəmirəm. Amma prinsipcə onlar açıq olan sirlərdir. Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın Ermənistan və Azərbaycana təsirini itirməsi Moskva üçün Gürcüs­tanda yaranmış müsbət tendensiyaların dondurulmasına gətirib çıxaracaq. Aydın məsələdir ki, Türkiyənin bütün platforma­larda (təkcə Qafqaz deyil, Suriya və Uk­rayna) səsi daha çox çıxacaq. Beləliklə, “Qarabağ açarı” uğrunda mübarizə apar­maq vacibdir. Minimum itki və maksimum fayda ilə.

4. Ermənistanla Azərbaycan arasın­da Rusiyasız sülh yarana bilərmi? Mosk­vanın iştirakı olmadan Cənubi Qafqazda regional nizam mümkündürmü? Bey­nəlxalq siyasətdə hər şey mümkündür. Tarixdə elə dövrlər olub ki, Rusiya dövləti müxtəlif formalarda Qafqazda olmayıb və ya orada minimal mövcud olub. Nə­hayət, Balkanlar Rusiyanın iştirakı olma­dan “sakitləşdirildi”. 

Politoloq Markedonovun fikrincə, kimlərsə Rusiyanı Cənubi Qafqazdan sıxışdırıb çıxarmaqla onun, guya, imperi­ya ambisiyalarına zərbə vurduqlarını dü­şünürlərsə, yanılırlar. Çünki Rusiya özü Qafqaz dövlətidir. “Bunu bir dəqiqə belə unutmaq olmaz. Ona görə burada məsu­liyyət Moskva üçün xüsusidir. Başqa bir emosional və psixoloji məqam var: istə­nilən ölkə yaxın qonşuluğundakı təhlükə­sizliyə xüsusi münasibət göstərir. 

Markedonovun fikrincə, Qərb poten­sial sülhməramlı kimi, uzaq periferiyada­dır. Bununla belə, regionda da fəaliyyət göstərsin və bundan sonra da fəaliyyət göstərəcək. “Ancaq onun “qışqırmadan”, “vızıldamadan” davranması lazımdır. Təfərrüatlara və nüanslara varmaq isə, politoloqun qənaətincə, Rusiyanın səla­hiyyətidir”, – deyə Markedonov vurğula­yıb. 

Ə.RÜSTƏMOV, “Xalq qəzeti”