Prezidenti İlham Əliyevin bu il noyabrın 28-də imzaladığı sərəncamla Xankəndi­də Qarabağ Universitetinin yaradılmasını təkcə ölkə ictimaiyyəti deyil, xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz də böyük sevinc və hədsiz məmnunluqla qarşılayıb. Türkiyənin Egey Universitetinin professoru Ürfət Nuriyev də redaksiyamıza tele­fon zəngində bu qərarın tarixi önəmini vurğuladı. Soydaşımızla bu barədə ətraflı söhbət mövzunun aktuallığı ilə onlayn müsahibəyə çevrildi.

– Ürfət müəllim, qardaş Türkiyə­dəki fəaliyyətiniz əvvəlki əlaqələrimiz­lə redaksiyamıza bəllidir. Madam ki, ciddi bir mövzuda söhbətə başlayırıq, istərdik ki, oxucularımız əvvəlcə mü­sahibimizin kim olduğunu bilsin.

– 1997-ci ildən Türkiyənin İzmir şəhə­rindəki Egey Universitetində çalışıram, 2005-ci ildən bu universitetin professor­yam. 29 beynəlxalq və 1 milli konfransın elm və təşkilat komitəsinin, 1 beynəlxalq və 2 milli jurnalın redaksiya heyətinin üz­vüyəm. Beynəlxalq statuslu elmi jurnalın baş redaktoruyam. Türkiyədə 22 nəfər elmlər doktorunun (onlardan biri soyda­şımızdır) və 26 magistr tələbənin elmi işinə rəhbərlik etmişəm. 20-dək azərbay­canlı tələbənin riyaziyyat bölməmizdə magistr və doktorantura təhsili almasına dəstək vermişəm. 

Hazırda mənim rəhbərliyimlə 8 tələbə doktorluq, (onlardan biri azərbaycanlı­dır) və 8 tələbə isə magistrlik disserta­siyası üzərində çalışır. Bundan əlavə, 20 universitet və 2 TÜBİTAK layihəsinin icrasında iştirak etmişəm. Tələbələrimlə birlikdə hazırladığımız proqram sistemle­rindən bəziləri müxtəlif təşkilatlarda isti­fadə olunur.

Tələbə və həmkarlarımla bərabər kompüter riyaziyyatı sahəsində 100-dənçox elmi məqaləmiz nəşr olunmuş və 100-dən çox elmi konfranslarda mə­ruzələrimiz dinlənilmişdir. Yetişdirdiyim tələbələr ABŞ, Almaniya, Hollandiya, Azərbaycan, Qazaxıstan, İran, Albaniya və Türkiyənin 10-dan çox məşhur uni­versitetlərində və elmi mərkəzlərdə çalı­şırlar. Erdem Alkım adlı tələbəm 100 min ABŞ dolları dəyərində “Facebook”un “In­ternetin təhlükəsizliyi“ mükafatına layiq görülub.

– Bunlar qardaş ölkədəki fəaliy­yətinizi əhatə edir, bəs Azərbaycanla əlaqələriniz necədir?

– Vaxtilə çalışdığım BDU ilə Egey Universiteti arasında elmi əlaqələrin ya­radılmasının təşəbbüskarlarından olmu-şam. Egey Universitetinin Gəncə şəhə­rindəki Azərbaycan Aqrar Universiteti ilə ikili diplom proqramının həyata keçi­rilməsində yaxından iştirak etmişəm, 3 semestr Gəncədə Aqrar Universitetində tələbələrə dərs demişəm. Gələn ilin ap­relində Azərbaycanda keçiriləcək Bey­nəlxalq Konqresin Təşkilat Komitəsinin üzvüyəm və elmi məclisə Türkiyə tərəf­dən sədrlik mənə həvalə edilib. 

– Keçək əsas mövzuya. Xankən­didə Qarabağ universitetinin yaradıl­ması sizi niyə bu qədər təsirləndirib. Oxucularımıza bu barədə nə demək istərdiniz?

– Qarabağda yüksək ixtisaslı kadr­ların hazırlığını həyata keçirən ali təhsil müəssisəsinin təşkili azadlığına qovuş­muş ərazilərin iqtisadi potensialı, eləcə də əmək bazarının tələbləri baxımından son dərəcə vacibdir. Xankəndidə yeni universitetin yaradılması çox müdrik və gərəkli bir addımdır. Ümumiyyətlə, tarixə, Qarabağda elmə-təhsilə xüsusi qayğı göstərilib və bu məsələ daim diqqətdə saxlanılıb. 

30 illik işğal dövründə isə Qarabağ ziyalıları həm Azərbaycanın, həm də dünyanın müxtəlif bölgələrinə səpələn­dilər, elm və təhsil sahəsində fəaliyyətlə­rini davam etdirdilər. İndi Türkiyənin elə bir məşhur universiteti yoxdur ki, orada azərbaycanlılar, eləcə də Qarabağ böl­gəsinin yetirmələri olan alim və ziyalılara rast gəlməyək. Uzun illər Türkiyədə ça­lışdığımdan Ankaranın, İstanbulun, İzmi­rin, Konyanın, Adananın, Samsunun və başqa şəhərlərin məşhur dövlət və özəl universitetlərində çalışan və həmyerliləri­mizin sayı onlarcadır. 

Yeri gəlmişkən söyləyim ki, bu alim­lər istər elmi potensialları, istərsə də tədrisdəki uğurları ilə Türkiyənin təhsil sisteminə dəyərli töhfələr veriblər. Bunlar təkcə onların savadlı və yetkin kadrlar ol­maları ilə yox, həm də zəngin təcürbəyə, geniş dünyagörüşünə və böyük elmi potensiala malik olmaları ilə də bağlıdır. Dediklərim təkçə Türkiyənin yox, azər­baycanlı alimlərin çalışdığı digər ölkələrin də elm və təhsil sisteminə aiddir. 

Bunları niyə söylədim?! Ən əvvəl ona görə ki, mən xaricdə çalışan alim və müəllimlərimizin potensialının zəngin və əhatəli olduğunu görürəm. İkincisi, bu baxımdan Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin sərəncamı ilə Xankəndi şəhərində Qarabağ Universitetinin, mo­dern bir ali məktəbin və elm –mədəniy­yət mərkəzinin yaradılması mühüm tarixi önəm daşıyır. Bu ali məktəbin beynəlxalq səviyyəli bir təhsil və elm ocağına çevril­məsi üçün xarici ölkələrdəki intellektual potensialımız mütləq öz köməyini göstər­məlidir. 

– Şübhəsiz, bu dəstək dəyərli tək­liflər verməklə başlayıb, bilavasitə universitetin qurulmasında iştirakla davam etməlidir. 

– Qarabağ hər iki ölkənin birgə səy­ləri ilə azad edildiyi kimi, bu torpağa sa­hibliyimizin ciddi bir təsdiqi olan Qarabağ Universitetinin yaradılması da Azərbay­can və Türkiyə təhsil əməkdaşlığının ön cəbhəsinə çevrilməlidir. Hər iki ölkənin, buraya türk dövlətlərini də əlavə edə bilərik, ən yaxşı təhsil qurucuları, alim və pedaqoqları Qarabağ Universitetinin ye­nidən təşkilinə təşəbbüskarlıqla, fədakar­lıqla öz töhfəsini verməlidir. 

Bu təhsil ocağında ən yüksək səviy­yədə kadr hazırlığı təşkil edilməlidir. Bu­rada dünya elminin öncül mövzularında tədqiqatlar aparılmalıdır. Xankəndidə qurulan universiteti əyalət ali məktəbi ola bilməz. Azərbaycanın qüdrət və qüvvə­ti bu gün Qarabağda gerçəkləşdirildiyi kimi, ölkəmizin ən yaxşı ali məktəbi də Xankəndidə fəaliyyət göstərməlidir. Dün­ya görməlidir ki, Qarabağ Azərbaycanın ürəyi olduğu kimi, Qarabağ Universite­ti də beynəlxalq səviyyəli bir elm-təhsil mərkəzidir. Azərbaycanın ölkədəki və xaricdəki elm-təhsil adamları bu vəzifə­nin öhdəsindən gəlməyə qadirdir. Bey­nəlxalq reytinqli ali məktəblərin təcrübə­si əsas götürülməli, dünyanın görkəmli universitet professorlarının səsi Qarabağ Universitetindən gəlməlidir. Bununla ali məktəbə xarici ölkələrdən çoxsaylı tələ­bə cəlb etmək mümkündür. Bununla isə Qarabağın Azərbaycana məxsusluğunun daha bir təsdiqinə nail ola bilərik.

– Qarabağ Universitetində han­sı ixtisaslara üstünlük verilməsi ona beynəlxalq maraq yaradar?

– İndi dördüncü sənaye inqilabının uğurlarının açarlarından biri və ən əsası universitet təhsilidir. Bütün dövrlər ərzin­də təhsilin məqsədi bu dövrdə cəmiyyə­tin ehtiyaclarına xidmət etmək, gəncləri müəyyən bir iş istiqamətində hazırlamaq və tərbiyə etmək olmuşdur. Universitet­lər tələbələrini bu gün üçün yox, gələcək üçün hazırlamalıdırlar. Hazırda isə yeni texnologiyalar (süni intellekt, böyük mə­lumatlar), blok zəncirləri, informasiya tək­lükəsizliyi və s. hər bir sənaye sahəsini misilsiz bir sürətlə dəyişdirdiyi üçün mə­zunlar bir yox, bir neçə sahədə hazırlan­malı və innovativ iqtisadiyyatın inkişafina hazır olmalıdırlar. Əgər biz bu gün tələ­bələrimizə dünənki təhsili veririksə, onda onların gələcəyini indidən uğursuz edirik. 

– Sizcə, yeni yaradılacaq Qarabağ Universiteti dediyiniz bütün bu tələb­lərə cavab verməsi üçün nə etməliyik? 

– Biz Qarabağda elə bir ali mək­təb yaratmalıyıq ki, beynəlxalq arenada rəqabətə davamlı ola bilsin. Bunun üçün peşəkar professor-müəllim heyəti forma­laşdırılmalı, universitetin maddi-texniki bazası ən son texnologiyalar əsasında qurulmalıdır. Eyni zamanda, rəqabət qa­biliyyətli ixtisasların açılması təmin edil­məlidir. Universitetə peşəkar müəllimlər cəlb edilməli, əsasən, Türkiyə və Avropa ölkələrində təhsil almış yüksəkixtisaslı kadrlara üstünlük verilməlidir. Bundan əlavə, distant təhsilin yaratdığı üstün­lüklərdən maksimal dərəcədə istifadə edilməli, rəqəmsal iqtisadiyyat sahəsində ixtisaslaşan tədris və elm şəbəkəsi qurul­malıdır.

– Siz özünüz Qarabağ Universire­tinə nədə yardımçı ola bilərsiniz?

– Mənim əsas marağım və təcrübəm kibernetika və informasiya texnologiya­ları ilə bağlı olduğu üçün Qarabağ Uni­versitetində bu sahənin mövcudluğunu önəmli hesab edirəm. Amma bu heç də o demək deyil ki, ədəbiyyat, tarix, jurnalisti­ka, dimlomatiya kimi sahələr unudulmalı­dır. İndi dünya böyük qlobal problemlərin əhatəsindədir. Burada kiber təhlükəsiz­lik, qida təhlükəsizliyi, enerji, iqlim dəyi­şikliyi, səhiyyə və s. problemlər davamlı olaraq gündəmə gətirilir. Müasir dövrdə bu istiqamətlərin hər birinə kompüter elmləri, statistika və süni intellekt əsaslı təsir edir. Ona görə ilk olaraq bu sahələ­rin bazasının yaradılmasını vacib hesab edirəm. Onların ətrafında isə müxtəlif is­tiqamətləri inkişaf etdirmək lazımdır.

Bir sözlə, Xankəndidə işləyib-iş­ləməməkdən asılı olmayaraq Qarabağ Universitetinin ölkənin və dünyanın ali təhsil sistemində layiqli yer tutması üçün üzərimizə mühüm işlər düşür və hər bi­rimiz bu istiqamətdə çalışmalıyıq. Heç şübhə etmirəm ki, Qarabağ Universi­teti modern və müasir təhsil sisteminin önəmli bir nümunəsi olacaq, onun xoş sorağı Qarabağı dünyaya qədim və sivil Azərbaycan torpağı kimi tanıdacaq.

Namiq QƏDIMOĞLU
XQ