Bu dünyadan 99 yaşında köç edən Göyçək nənəm adına layiq tərəkəmə qadını idi – gözəl, ucaboy. Yeddi taxta tuman geyinərdi. Uşaq vaxtı mən onun tumanının ətəyindən tutub kənd-kəsəyi gəzərdim. 

Faşizmə qarşı müharibəyə bizim nəsildən babam, atam və əmim ge­diblər. Babam Səməndər kişi şöhrətli 416-cı Taqanroq diviziyasının əsgə­ri kimi Berlinədək döyüş yolu keçib, qələbədən bir müddət sonra həlak olub. 

Atam Kerç uğrunda döyüşlə­rin iştirakçısı olub, iki dəfə yarala­nıb. Xeyli orden, medal alıb. Onun pasportunda doğum günü yazılma­mışdı. Atam deyirdi ki, müharibədən sağ çıxmışamsa mənim doğum gü­nüm 9 maydır.

Ələsgər əmim cəbhəyə gedəndə 17 yaşı olub. O, əvvəlcə Mahaçqala­da hərbi məktəb bitirib və leytenant rütbəsi alıb. Dəstəsi ilə Ahiska türk­lərinin vətənində almanlara qarşı vu­ruşub. Döyüşlərin birində həlak olub. 

Müharibə illərində kənddə nənəm, üç ayın gəlini anam və 4 yaş­lı əmim qalıb. Ailənin yükünü çəkən nənəm o illərdə çiynində qoşalülə gəzdirərmiş. Qaçaq, quldur gecələr həyətlərə basqın edib, mal-qaranı aparırmış. Buna görə də nənəm yazda, yayda həyətdəki çardaqda yatarmış. Səs eşidən kimi qoşalülə­ni gecənin qaranlığına boşaldarmış. Kənddə qalan əhali deyirmiş ki, Cöyçək arvad sayıqdı, kimsə onun qorxusundan kəndə girə bilməz.

Anam danışardı ki, nənəniz bəzən alatoranda durub xalçalardan birini kürəyinə alar, piyada Qarasu stansiyasına gedərdi. Oradan da Bakıya. Qayıdanda un, qənd, yarma, sabun gətirərdi. Atam Kerç döyüşlə­rində yaralanıb Gürcüstandakı hos­pitallarda yatanda nənəm gəzə-gəzə onu tapıb, oğluna və digər yaralı əs­gərlərə qulluq edib. 

Babamın və Ələsgər əmimin müharibədən qayıtmaması nənəmin qəlbində heç vaxt qaysaqlanmayan yara açıb. O, bu dərdi illərlə çəkə-çəkə yaşayıb, ağlamaqdan gözləri işığa həsrət qalıb. Tale ona çox ağ­rı-acı yaşadıb, ömrü-günü əriyib ge­dib.

Eldar əmim evlənəndən son­ra Göyçək nənəm onlara köçdü. Amma biz ayrıla bilmirdik, onun üçün darıxırdıq. Onu da deyim ki, nənəm nəvələrindən ən çox məni istəyirdi. Bunun səbəbini hamı yaxşı bilirdi. Çünki mən cəbhədən qayıt­mayan Ələsgər əmimə oxşayırdım. Anam deyirdi ki, sən qapıdan girən­də elə bilirəm Ələsgər qayıdıb. Mən, demək olar ki, hər gün nənəmə baş çəkməyə gedərdim. O, məni görən kimi gülümsəyərdi. Tez-tez bişirib tavaya tökdüyü südün qaymağı­nı kasaya yığıb, qarşıma qoyar və deyərdi:

– Yaman sınıxmısan, ye. O müəl­lim verən kitabları da az oxu, gözləri­nin qarası gedər... O kitablarda yazı­lanların hamısı yalandı...

İllər sonra mən bildim ki, nənə­min "yalan" deməsi nə ilə bağlı imiş. Sən demə, kolxoz qurulanda nənə­min atası əlində qalan bir cüt öküzü və arabanı kolxoza vermək istəmə­yib. Elə buna görə onu "kulak" adı ilə harasa sürgün eləyiblər. Böyük babamın oğlanları "xalq düşməni" adının ağrısını illərlə yaşamalı olub­lar. Bu söylədiklərim də nənəmin ürəyində bir ağrılı düyünə cevrilmiş­di. O, bəzən saatlarla eyvanda otu­rub sonu ilğıma dönən tozlu yollara baxar, öz-özü ilə sakitcə danışardı. Hərdən mən ona yaxın dayanıb de­diklərini öyrənmək istəyirdim. An­caq o, küləyin oynatdığı yarpağın səsinə bənzər səs çıxardığından heç nə başa düşmürdüm. Bəlkə də nənəm cəbhədən dönməyən əziz­lərinin ruhu ilə danışırdı. Bəlkə də biz nəvələrinə görə Uca Rəbbimizə dualar edirdi. Bəlkə yola saldığı ağ­rılı həyata görə "üsyan" edirdi. Nə bilim...

Mən universitetə girəndə nənəm sevinmədi. Dedi ki, oxuyub, nə bilim harada yaşayacaqsan, üz-gözünə həsrət qalacam. Buna görə də mən tələbəlikdə, həm də təyinatla Şa­maxıda işləyəndə kəndə dönən kimi nənəmi görməyə gedərdim. O illərdə artıq nənəm bu dünyanı alatoran gö­rürdü. Gözləri əməliyyat olunsa da tam açılmamışdı. Nənəm uzaqdan qaraltı görəndə soruşarmış ki, gələn Səməddi?

O, əllərimi tutub danışır, atamdan mənə şikayət edərdi. DeyirdI ki, də­dən mənim yanıma niyə gec-gec gə­lir? Mən isə nənəmin söylədiklərini atama deməkdən çəkinirdim, çünki o, sərt adam idi. 

Bəzən də deyirdi ki, yenə kağız qaralayırsan? 

Mən isə cavabında:

– Kağız qaralamıram ee, nənə, qəzet üçün yazı yazıram.

O isə başını bulayıb:

– O nə işdi?, – deyirdi. Sonra da əlavə edirdi ki, bu kənddə ev-eşik sahibi olan tay-tuşlarına bax, heç ağlı səninkinin yarısı olmayanlar öz­lərinə necə şərait qurublar. Sən nə ağıla qulluq eləyirsən, bilmirəm. Ki­şinin evi olar, həyəti olar, darvazası olar, iti, pişiyi olar.... 

Həyatımın ən gözəl illərini şəhər­də “yelə” verəndən sonra bir vaxtlar mənə həyat dərsi verən nənəmə haqq qazandırdım. Bir də illərin mənə verdiyi dərs bu oldu ki, insan hansı sənət, peşə sahibi olursa-ol­sun, hansı vəzifəni tutursa-tutsun, ancaq doğmalarının yanında, öz el-obasında daha xoşbəxt ola bilər.

Yazıq nənəm, gözəl nənəm, öm­rü-günü ağrılar içində əriyən Göyçək nənəm.

Səməd MƏLİKZADƏ