Bu maliyyə qurumu ölkəmizdə 54 layihəyə 4 milyard dollar vəsait ayırıb

Dünyada aşağı karbon tutumlu iqtisadiyyata keçid və dayanıqlıqla bağlı investisiyalar, eləcə də siyasi islahatlar Azərbaycanın da iqtisadi maraqlarına uyğundur. Bu barədə Dünya Bankı Qrupunun Azərbaycana dair İqlim və İnkişaf Hesabatında nikbin məlumat verilir. 

Sənəddə bildirilir ki, iqlimlə bağlı opera­tiv tədbirlər Azərbaycana aşağı karbon yük­lü iqtisadiyyata qlobal keçidlə bağlı yaranan riskləri minimuma endirməyə və xalqın həyat səviyyəsini qorumağa kömək edə bilər. Ölkə iqtisadiyyatının ümumi daxili məhsulun üçdə birini, ixracın isə 90 faizini təşkil edən neft-qaz sektorundan əhəmiyyətli dərəcədə asılı olduğunu bildirən sənəd müəllifləri qeyd edir­lər ki, neft ehtiyatlarının azaldığı və daha 25 il kifayət edəcəyinin gözlənildiyi bir şəraitdə kompleks və səmərəli dekarbonizasiya səy­ləri iqtisadiyyatı şaxələndirməyə, həmçinin “yaşıl hidrogen” hasilatında və kənd təsərrü­fatında yeni artıma rəvac verəcək.

Son illər planetdə baş verən qlobal iqlim dəyişiklikləri ilə bağlı narahatlıqlar getdikcə artmaqdadır. İqlim dəyişiklik­lərinin nəticəsi olan təbii kataklizmlərin mənfi təzahürləri ölkələrin sosial-iq­tisadi həyatına ciddi təsir göstərir. Bu baxımdan Dünya Bankı Qrupunun Azərbaycanla bağlı açıqladığı İqlim və İnkişaf Hesabatında ölkəmizin iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar ciddi fiziki risk­lərlə üzləşdiyi qeyd olunur. Bildirilir ki, Azərbaycanın bütün ərazisi, demək olar ki, həm quraqlığa, həm də su qıt­lığına məruz qalır və belə ekstremal iqlim şəraiti səbəbindən onların tezliyi­nin və intensivliyinin artacağı gözlənilir. “Ölkənin təbii sərvətləri torpağın deq­radasiyası, səhralaşma və ifrat otarıl­ma nəticəsində zədələnir və bu, kənd təsərrüfatına mənfi təsir göstərir. Eyni zamanda, neft-qaz hasilatı da torpağın deqradasiyasına və su ehtiyatlarının çirklənməsinə təsir göstərib”,– deyə hesabatda bildirilir.

Sənəddə qlobal səylərin tempindən asılı olmayaraq, dekarbonizasiyaya investisiyaların sürətləndirilməsinin Azərbaycanın marağında olması vur­ğulanaraq qeyd edilir ki, bu səylər, həm də iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini nəzərdə tutan milli məqsədlərə uyğun­dur. Bununla yanaşı, Dünya Bankının Cənubi Qafqaz üzrə direktoru Rolan­de Pryce bildirib ki, Azərbaycana dair İqlim və İnkişaf Hesabatında ölkəyə hədəflərin müəyyən edilməsindən iq­tisadiyyatı və əhalini iqlim dəyişikliyi­nin mənfi təsirlərindən qoruya biləcək tədbirlərin həyata keçirilməsinə keçid üçün praktiki yol təqdim olunur. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan iqlim dəyi­şikliyi üzrə Paris Sazişini imzalasa da, hələ ki, ölkə üzrə emissiyaların xalis sıfır səviyyəsinə çatdırılması ilə bağlı üzərinə hər hansı öhdəlik götürməyib. Bununla belə, Azərbaycan 2030-cu ilə qədər istixana qazı emissiyalarını 1990-cı il səviyyəsindən 35 faiz, 2050-ci ilə qədər isə 40 faiz azaltmaqla bağlı milli hədəflər müəyyənləşdirib. Dekar­bonizasiya üzrə öhdəliklərini güclən­dirməsinə baxmayaraq, Azərbaycanın hələ də öz milli hədəflərinə çatmaq tra­yektoriyasına qədəm qoymadığını vur­ğulayan bankın Cənubi Qafqaz üzrə direktoru deyib ki, milli iqtisadiyyatın strukturunu nəzərə alsaq, ölkədə de­karbonizasiya ilə bağlı çağırışlar əhə­miyyətli miqyasdadır. 

Bankın ölkəmizlə bağlı hesabatın­da daha sonra qeyd olunur: “Energeti­ka və su təchizatı da daxil olmaqla “ya­şıl keçid” üçün vacib olan sektorlarda dövlət müəssisələri üstünlük təşkil edir və onlar ölkənin işçi qüvvəsinin yarısı­na malikdirlər. Dekarbonizasiya üzrə dəqiq kursun müəyyənləşdirilməsi və həyata keçirilməsi üçün iqtisadi diver­sifikasiya və daha dinamik özəl sektor tələb olunur”. Yeri gəlmişkən, sözüge­dən hesabatda qeyd olunan dekarbo­nizasiya və dayanıqlılıq tədbirləri üçün qlobal iqtisadiyyatın “xalis sıfır” emissi­yalara keçid alacağı gözlənilən 2060-cı ilə qədər, təxminən, 44 milyard ABŞ dolları və yaxud ÜDM-in təxminən 3,2 faizi qədər böyük investisiyalar tələb olunacaq. Bu xərclərin əhəmiyyətli bir hissəsi kommersiya və özəl sektorun maliyyələşdirilməsi hesabına təmin olunmalıdır.

Dünya Bankının hesabatında, həmçinin Azərbaycan üçün dayanıq­lı və xalis sıfır emissiyalı inkişafın tə­min edilməsi üçün strateji yol xəritəsi müəyyən edilib. Bildirilir ki, Azərbaycan zəngin bərpaolunan enerji resurslarına – külək və günəş enerjisinə malikdir və onlar ixrac məqsədli “yaşıl hidrogen” və elektrik enerjisi istehsal etmək və enerji istehsalı, sənaye və nəqliyyat sahələ­rində daxili məqsədlər üçün istifadə edilə olar. Bunun üçün, elektrik ener­jisi infrastrukturuna əhəmiyyətli dövlət sərmayəsi və bərpaolunan enerji isteh­salına özəl sərmayə tələb olunacaq ki, bu da dövlət-özəl tərəfdaşlıq vasitəsilə təmin edilə bilər. 

Hesabatda o da bildirilir ki, kənd təsərrüfatı Azərbaycanın qeyri-neft iq­tisadiyyatı üçün mühüm sahələrdən biridir. Aqrar sahə ÜDM-in 8 faizindən az hissəsini əhatə etsə də, ümumi məşğulluğun 36 faizi məhz bu sektorun payına düşür. “Bununla belə, qeyd olu­nan sektor təkcə ekstremal hava şəra­itinə deyil, həm də ölkədə mövcud su çatışmazlığına çox həssasdır. Sekto­run temperaturların artması və su əlça­tanlığının azalmasına qarşı müdafiəsi iqlim dəyişikliyinə davamlılığı artırmaq və emissiyaları azaltmaqla məhsul­darlığı yaxşılaşdırmaq üçün suvarma səmərəliliyinin artırılmasını və iqlimə uyğun rasional kənd təsərrüfatı təcrü­bələrinin tətbiqini zəruri edir”,– deyə sənəddə qeyd olunur.

Bütövlükdə isə, Dünya Bankı Qru­punun hazırladığı Azərbaycana dair İqlim və İnkişaf Hesabatı ölkəmizin gələcək inkişaf istiqamətlərinin, pri­oritet sahələrin müəyyənləşdirilmə­si baxımından olduqca vacib sənəd hesab oluna bilər. Təsadüfi deyil ki, Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının Cənubi Qafqaz üzrə regional menece­ri İvana Fernandes Duarte bildirib ki, hesabatda qeyd olunan imkanlardan istifadə Azərbaycana gələcəkyönümlü iqtisadiyyat qurmaqda və əhalini iq­lim dəyişikliyindən qorumaqda kömək edəcək. 

Yeri gəlmişkən, Dünya Bankının bu ilin aprel ayında açıqladığı hesa­batda 2026-cı ilə kimi Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun orta hesabla 2,5 faiz artacağını bəyan edib. Bank həm­çinin, kənd təsərrüfatı üzrə artımın real ÜDM-də payının 2023-cü il üzrə 3,2 faiz, 2024 və 2025-ci illər üzrə isə 3 faiz proqnozlaşdırdığını açıqlayıb. Bu­nunla yanaşı, ölkəmizdə sənaye üzrə artım cari ildə 0,5 faiz, 2024-cü ildə 1 faiz, 2025-ci il üzrə isə 1,2 faiz müəy­yən edilib. 

Qeyd edək ki, Azərbaycan dünya­nın ən nüfuzlu maliyyə institutlarından sayılan Dünya Bankı ilə 1992-ci ildən əməkdaşlıq edir. Ötən müddətdə bank tərəfindən ölkəmizdə infrastruktur, hu­manitar, kənd təsərrüfatı, ekologiya, mədəni irsin qorunması, məcburi köç­künlərin sosial problemlərinin həlli və bir sıra digər sahələrdə mühüm əhə­miyyət daşıyan 54 layihənin maliy­yələşdirilməsinə hökumət zəmanəti ilə təqribən 4 milyard dollara yaxın vəsait ayrılıb. 

Mirbağır YAQUBZADƏ
XQ