Quzanlıya gedərkən...

İlk dəfə getsəm də, Ağdam ra­yonunun Quzanlı qəsəbəsinə apa­ran yollar mənə tanış və doğma gəlir. Elə bil nə vaxtsa keçmişəm bu yerlərdən. İçindən, yanından ötdüyüm kəndləri, təsərrüfatının qayğısı ilə məşğul olan insanları, yol kənarındakı ağacları, şütüyən maşınları, əkin-biçin texnikalarını görmüşəm bir vaxtlar. 

Haradan xatırlayıram axı mən Qa­rabağın bu barlı-bəhərli, bərəkətli, ürəkaçan mənzərəli göz oxşayan müqəddəs torpağını? Bəlkə gen yaddaşımdır bu­raları ilk baxışdan mənə sevdirən? Axı xatirələrimdə uşaqlığımdan ilişib qalan 27 ildən artıq mənfur erməni işğalında inləmiş, darmadağın edilərək xarabalığa çevrilmiş Ağdam şəhərinin özü, bir də məşhur Ağdam bazarının göyərçinləri olub. O göyərçinlər haqda yazmışdım bir vaxtlar. Yazmışdım ki, otuz neçəsə il əvvəl ilk və işğal gününə qədər sonuncu dəfə Ağdam bazarındaydım. Yalvarışları­ma dayana bilməyən valideynlərim məni də özləri ilə gətirmişdilər. Sakitcə büzü­şüb zəhmətlə hazırlanmış məhsullarımızı satdığımız piştaxtamızın yanında dayan­mışdım. “Dünya boyda” bazarı, malını tərifləyənləri, qiymət üstə çənə-boğaza çıxanları seyr edirdim. Gördüyüm hər şey çox maraqlı idi əslində, ancaq mə­nim uşaq dünyamı şənləndirən, həmin yarım günümü mənalandıran, xatirəm­də iz buraxan tamam başqa şey olmuş­du – göyərçinlər! Hündür tavanın beton çardağının aralarına doluşmuş, çoxu qoşa-qoşa dayanan, erkəklərin quğultu­ları aşağının bütün səs-küyünü yarıb qu­laqlarımda musiqi kimi səslənən, hərdən insanlardan qorxmadan küncdə-bucaq­da yerə enib “dünya boyda” bazardan bir dimdik nemət payını götürərək özündən və taleyindən razı halda geri uçan mas­mavi göyərçinlər! Məni qınamayın, ancaq 27 il hər dəfə adı gələndə Ağdam qədər də bazarındakı göyərçinlər üçün dərd çəkmişəm, ac qaldılar, bazarsız, yuvasız, insansız qaldılar deyə qayğılanmışam! İndi üzü Quzanlıya doğru irəlilədikcə yenidən xatırlayıram və sevinclə düşü­nürəm ki, Ağdamımız kimi göyərçinləri də azaddır, yenidən qurulan şəhərdə onların da yeni yuvaları olacaq.

Səfərimin vaxtı təsadüfən seçilmə­yib. Bir gün sonra, iyulun 23-ü Ağdamın işğal günüdür axı. İllər boyu ürək ağrısıy­la, acıyla, doğma yurd həsrəti ilə qeyd etmişik bu tarixi. Müzəffər Ali Baş Ko­mandanımızın rəhbərliyi ilə rəşadətli or­dumuz şanlı tariximizin zəfər salnamələ­rini yazana, Vətən müharibəsində misli görünməmiş qələbə qazanana, erməni işğalçılarını yurdumuzdan-yuvamızdan qovub cəhənnəmə göndərənə qədər Qarabağımızın, Şərqi Zəngəzurumuzun şəhərlərinin, rayonlarının işğal tarixləri təqvimlərimizi qara rənglə “bəzəyib”. An­caq artıq həmin şəhər və rayonlarımızın bir də qırmızı qələbə rəngi ilə nisgilimizə son qoyan azadlığına qovuşma tarixləri də var. Tanrıya şükürlər olsun! Bu gün işğaldan azad edilmiş digər ərazilərimiz kimi, Ağdam da yenidən qurulur, abad­laşır, doğma sakinlərini qarşılamaq üçün Böyük Qayıdışa hazırlaşır...

İlk təəssüratlar, “Ağdam” qəzeti, mükafat...

Quzanlıya çatıram. İllər boyu mü­vəqqəti olaraq Ağdam rayonunun mərkə­zinə çevrilmiş qəsəbədə həyat qaynayır. Müasir, hər biri fərqli və gözoxşayan me­marlıq üslubunda tikilmiş inzibati və di­gər binalar, səliqəli park ilk baxışdan xoş təəssürat yaradır. Ərazidə piyada dolaşı­ram. Diqqətimi üzərində “Ağdam” qəze­tinin redaksiyası yazılmış açıq qapı cəlb edir. İçəri daxil olub həmkarlarımla tanış olmağı, onları bugünkü peşə bayramımız – Milli Mətbuat Günü münasibətilə təbrik etməyi özümə borc bilirəm. Baş redaktor, əməkdar jurnalist Baxşeyiş Abbasoğlu 1930-cu ildə Azərbaycanın Xalq yazıçısı Əli Vəliyevin redaktorluğu ilə “Kolxoz sə­dası” adı ilə fəaliyyətə başlamış 94 yaşlı qəzetin fəaliyyəti haqqında məlumat ve­rir. Bildirir ki, yerindən-yurdundan didər­gin düşsə də “Ağdam” qəzetinin nəşri heç vaxt dayandırılmaıb. Hazırda da qə­zet dövriliyini saxlayır, ayda 3-4 dəfə ma­raqlı məqalələri, yeni xəbərləri ilə rayon ictimayiyyətinin görüşünə gəlir. Yeri gəl­mişkən, “Ağdam”ın davamlı nəşri rayon rəhbərliyinin dəstəyi sayəsində mümkün olur və İcra Hakimiyyətinin başçısı Vaqif Həsənovun bölgə mətbuatının inkişafına bu köməyini yaxşı nümunə kimi qiymət­ləndirmək lazımdır.

Səfərimin əsas məqsədi Ağdam ra­yonunun iqtisadi-siyasi həyatı, Vətən müharibəsindən sonra və Böyük Qayıdış ərəfəsində ağdamlıların hansı əhval-ru­hiyyədə olduqları barədə məlumatlar toplamaq, Ağdamın bu günü haqqında ümumi mənzərə formalaşdırmaqdır. Ra­yon İcra Hakimiyyətinin (RİH) başçısı Vaqif Həsənovla tanışlıqdan dərhal sonra mövzu ətrafında söhbət etmək istəsəm də Vaqif müəllim elə indi Heydər Əliyev mərkəzində “22 İyul-Milli Mətbuat günü” münasibətilə dəyirmi masa keçiriləcəyini bildirdi, məni də tədbirə dəvət etdi. Belə­liklə, Quzanlı səfərim, eyni zamanda, peşə bayramımızla bağlı tədbirlə yadda qaldı.

Rayon rəhbərliyinin, müxtəlif KİV nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbir­də əsası Həsən bəy Zərdabi tərəfindən qoyulmuş “Əkinçi” qəzetinin nəşrə baş­ladığı 22 iyul tarixinin 1991-ci ildən Azər­baycanda Milli Mətbuat günü kimi qeyd olunmasından bəhs edildi. RİH başçısı V.Həsənov və digər çıxış edənlər Ulu Ön­dər Heydər Əliyevin və onun siyasi kursu­nu uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyevin hər zaman mətbuatın cəmiyyətə təsir gücünü yüksək qiymətləndirmələri, ölkəmizdə mövcud olan mətbuat və söz azadlığı, kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndiril­məsi, həmçinin media haqqında qanun­vericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində görülən məqsədyönlü işlərdən danışdılar, səmimi fikir mübadiləsi aparıldı. Tədbirin sonunda bir qrup media nümayəndəsinin mükafatlandırılması haqqında RİH başçı­sı Vaqif Həsənovun Sərəncamı oxundu. Yeri gəlmişkən, məni də mükafatlandı­rılanlar sırasında daxil etdikləri, “Xalq Qəzeti”nin bölgə müxbiri kimi fəaliyyətimi qiymətləndirdikləri üçün Ağdam rayonu­nun rəhbərliyinə təşəkkür edirəm...

Yeni inkişaf yolunda

Rayonun bugünkü mənzərəsi, gö­rülən işlər haqqında ümumi məlumat əldə etmək üçün tədbirdən sonra RİH başçısı ilə həmsöhbət olduq. Vaqif müəllim bildir­di ki, Müzəffər Ali Baş Komandan, Azər­baycan Respublikasının Prezidenti cə­nab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində qa­zandığımız zəfər Ağdam rayonunun yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasını şərtləndirən mühüm amildir. Belə ki, şan­lı qələbəmiz nəticəsində Ağdamın 902.7 kv.km ərazisi erməni işğalından azad edilib. Bununla da keçmiş təmas xəttinə yaxın ərazilərdə yaşayan və təhlükəsiz­lik baxımından öz evlərini tərk etməyə məcbur olmuş ağdamlılar artıq doğma yurdlarına qayıdıb, yenidən əkin-biçinlə, təsərrüfat işləri məşğul olurlar. Sevindiri­cidir ki, bu gün Ağdamın keçmiş təmas xəttinə yaxın ərazilərdəki əkinə yararlı torpaqlarında demək olar, bir qarış da is­tifadəsiz yer yoxdur. Geri dönmüş sakin­lər 30 ildən artıq heç bir tikinti aparılma­yan kəndlərdə evlər tikir, təmir-quruculuq işləri aparırlar. Həmin ərazilərdə erməni vandallığının qurbanına çevrilmiş qəbi­ristanlıqlarımız da bərpa edilir, əhali öz yaxınlarının qəbirlərini mütəmadi olaraq ziyarət edə bilirlər.

V.Həsənov, həmçinin, Ağdam şəhə­rindən və vaxtilə işğal edilmiş kənd­lərdən olan ağdamlıların böyük ruh yüksəkliyi ilə Böyük Qayıdışa hazırlaş­dıqlarını da bildirdi: “Rayon əhalisi iş­ğaldan azad olunan torpaqlarımızda, o cümlədən Ağdamda aparılan tikinti-qu­ruculuq və bərpa işlərini yüksək qiy­mətləndirirlər. Prezident İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın 2022-ci il fevralın 13-də Ağdam rayonu­na səfər zamanı “Ağdam-1”, “Ağdam-2” elektrik yarımstansiyalarının, “Qarabağ” Regional Elektrik Şəbəkəsinin Rəqəm­sal İdarəetmə Mərkəzinin açılışında, 209 mənzildən ibarət yeni yaşayış kompleksinin təməlqoyma mərasimində iştirak etmələri, bununla yanaşı, dövlət başçısı tərəfindən 2 may 2023-cü ildə 2 və 3-cü, 24 dekabr 2023-cü ildə isə 4-cü və 5-ci yaşayış məhəllələrinin, Ağdam şəhər Mərkəzi Parkının, Qiyaslı, Salah­lı, Kəngərli və Baş Qərvənd kəndlərinin, həmçinin 28 may 2024-cü ildə Tağıbəyli, Güllücə, Nəmirli və Şotlanlı kəndlərinin təməlinin qoyulması rayon əhalisi tərə­findən böyük rəğbətlə qarşılanıb, onlar­da doğma Ağdama qayıtmağa daha bö­yük inam yaradıb”. 

Qeyd edək ki, rayonun 212 minə yaxın əhalisindən 162 min 397 nəfəri məcburi köçkün kimi respublikamızın 62 şəhər və rayonunda məskunlaşıb. Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramına uyğun olaraq hazırda Ağdam şəhərində və ra­yonun bir sıra kəndlərində bərpa-quru­culuq işləri aparılır və bu ilin sonunadək həmin ərazilərin bir hissəsinə əhalinin köçürülməsi nəzərdə tutulub. RİH baş­çısının sözlərinə görə, ağdamlılar da həmin tikinti işlərində, necə deyərlər, öz evlərinin tikintisində sevinc və qürur hissi ilə iştirak edirlər. 

Rəqəmlər nə deyir?

Hələ keçmiş İttifaq dövründə hər zaman öz inkişaf tempi ilə respublika­mızın əksər rayonlarını geridə qoyan, istər kənd təsərrüfatı, istərsə də yüngül sənaye sahəsində ciddi uğurları ilə se­çilən Ağdam Azərbaycanın ən varlı ra­yonlarından biri kimi tanınırdı. Şəhərin və ərazisinin çox hissəsinin uzun illər işğal altında qalması əksər yüngül sə­naye müəssisələrinin erməni vəhşiliyinin qurbanına çevrilməsi ilə nəticələnsə də kənd təsərrüfatının inkişafı Ağdamda hər zaman diqqətdə saxlanılıb. Torpaqları­mız işğaldan azad edildikdən sonra isə bu sahədə ciddi irəliləyişə nail olunub. Rayon Statistika İdarəsinin 2024-cü ilin ilk yarımilinin yekunlarına dair iqtisadi göstəriciləri də bunu təsdiqləyir. Öyrəndik ki, bu il rayonda 38218,7 hektar ərazidə əkin işləri aparılıb ki, bu da ötən ildəkin­dən 42,4 faiz artıqdır. Ümumi əkin dövriy­yəsinin artmasına səbəb işğaldan azad olunmuş 10250,5 hektar ərazidə dənli bitkilərin əkilməsidir. Bu fakt növbəti illər­də təkcə Ağdamda deyil, işğaldan azad edilmiş digər ərazilərdə də əkinə yararlı torpaqların ölkəmizin ümumi iqtisadiyya­tına inteqrasiyasının daha sürətlə aparı­lacağından, kənd təsərrüfatının inkişafı­na töhfə verəcəyindən xəbər verir.

2024-cü ilin birinci yarımilində Ağdam rayonu üzrə ötən ildəkindən 74,5 faiz çox, yəni 18062,7 hektar ərazidə buğda əkilib. Bu vaxta qədər 6285 hektar sahə biçilib, biçin hazırda davam etdirilir. Məh­suldarlıq da ürəkaçandır. Belə ki, indiyə kimi 27972 ton, yəni hər hektar üçün 44,5 sentner taxıl əldə edilib. Hesabat dövründə 4543 hektar sahədə, 2023-cü illə müqayisədə 2,2 dəfə artıq ərazidə arpa əkini həyata keçirilib. Pambıq və şəkər çuğunduru əkinində də ciddi artım mövcuddur. Belə ki, 2024-cü ildə 2596,2 hektar ərazidə pambıq, 53,9 hektar əra­zidə isə şəkər çuğunduru əkilib ki, bu da müvafiq olaraq 58,5 faiz və 2,5 dəfə artım deməkdir. 

Statistik göstəricilər digər bitki növ­lərinin əkini, o cümlədən heyvandarlıq, ticarət, sənaye və tikinti sahələrində də artımdan xəbər verir. Bir sözlə, ərazisi tam şəkildə azadlığına qovuşduqdan sonra Ağdam rayonu üçün yeni inkişaf mərhələsi başlayıb.

Geri dönərkən...

Quzanlıdan xoş təəssüratlara dö­nürəm. Vətənimizin hər qarışı kimi əziz olan Ağdamın azad, firavan günlərinin başlamasına şahidlik etmək qalib ölkə­nin vətəndaşı, jurnalisti kimi məni qü­rurlandır. Sevinirəm ki, daha müqəddəs torpaqlarımızın bağrını yaran düşmən mərmiləri deyil, traktorların, kənd təsər­rüfatı texnikalarının kotanları, malaları, biçin alətləridir. Çünki topraq, Dədəmiz Qorqud dediyi kimi, həm də əkib-becər­dikcə Vətən olur! Biz indi bütün dünyaya göstəririk ki, öz yurdumuzu düşməndən geri almağı bacardığımız kimi, ona sahib çıxmağı da bacarırıq. 

Mahir RƏSULOĞLU,
XQ-nin Qarabağ müxbiri,

Ağdam, Quzanlı