Rusiyanın xarici işlər naziri müavininin açıqlaması hayları məyus edib

Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni əhalinin ötən ilin sent­yabrın 19–20-də Azərbaycan Ordusunun keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirlərindən sonra bölgədən köç etməsinin könüllü oldu­ğu Rusiya Xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin tərəfindən də təsdiqlənib. Nazir müavini bugünlərdə Rusiyanın dövlət informasiya agentliyi olan TASS-a müsahibəsində ermənilərin Qarabağı könüllü tərk etdiklərini bəyan edib.

O qeyd edib ki, Qarabağ er­məniləri istəsələr, Rusiya onların təhlükəsiz şəkildə bölgəyə qayıt­masına şərait yaratmağa hazırdır: “Təəssüf ki, Qarabağ ermənilərinin əksəriyyəti bölgəni tərk edib. Bu, onların çətin, lakin könüllü seçimi olub. Bu baxımdan, bunu etmək istəyənlərin hüquqlarını və təh­lükəsizliyini lazımi şəkildə təmin etməklə, geri qayıtmasına şərait yaratmaq vacibdir. Biz bu prosesə hərtərəfli, o cümlədən mövcudluğu böyük əhəmiyyət kəsb edən Rusi­ya sülhməramlı kontingenti vasitə­silə kömək göstərməyə hazırıq”.

Qaluzin xatırladıb ki, 2023-cü il sentyabrın 19–20-də baş verən toqquşmalar nəticəsində Qara­bağ Bakının tam nəzarətinə keçib: “Rusiya sülhməramlı kontingenti­nin fəal vasitəçiliyi ilə sentyabrın 20-də hərbi əməliyyatların dayan­dırılması barədə razılıq əldə edilib. Qarabağın erməni əhalisi ilə Azər­baycan hakimiyyətinin nümayən­dələri arasında danışıqlar aparılıb. Sülhməramlılarımız mülki şəxslərə sığınacaq verib, humanitar yardım çatdırıb, tibbi evakuasiya təşkil edib”.

Eyni zamanda, Qaluzin deyib ki, qeyd olunan hadisələr təsa­düfən baş verməyib: “Ermənistan tərəfi hələ 2022-ci ilin oktyabrında Avropa İttifaqının himayəsi altın­da Praqada keçirilən sammitdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, o cümlədən Qarabağı onun tərkib hissəsi kimi tanıyıb. Həmin vaxt regionun erməni əhalisinin hüquq və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsi həll olunmamışdı. İndi isə Qarabağ Azərbaycanın hüquq sisteminə inteqrasiya olunur”.

Rusiyalı nazir müavini Azər­baycanla dialoqun konstruktiv xa­rakter daşıdığını da bildirib: “Biz meydana çıxan bütün məsələləri qarşılıqlı məqbul şəkildə həll edirik. Rusiya sülhməramlı kontingentinin 2025-ci ilin noyabrından sonra sə­lahiyyətlərinin uzadılmasına gə­lincə, bu, regiondakı vəziyyətdən, onların gələcəkdə mövcudluğuna olan tələbdən və Bakı ilə müvafiq razılaşmalardan asılı olacaq. Qa­rabağda vəziyyətin köklü şəkildə dəyişdiyini nəzərə alaraq, sülhmə­ramlılarımızın qalma şərtləri yalnız Azərbaycan tərəfi ilə müzakirə olu­nur”.

Bu arada Rusiyanın Ermənis­tandakı səfiri Sergey Kopırkin Mos­kvanın Ermənistan–Azərbaycan sülh prosesində fəal, təşəbbüskar rol oynamağa davam etməyə ha­zır olduğunu qətiyyətlə bəyan etdi­yini bildirib. Səfir “Radio Sputnik”ə müsahibəsində deyib: “Biz nizam­lanmanın əldə olunmasında, sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlıyıq. Elə bir müqavilənin ki, o, hər iki tərəfin maraqlarına cavab versin. Rusiya qətiyyətlə bəyan edir ki, bundan sonra da proses­də fəal, təşəbbüskar rol oynama­ğa hazırdır. Təbii ki, buna tərəflər qərar verəcək. Sülh prosesinin formatını müəyyən etmək onların suveren hüququdur, lakin biz bu prosesə kömək etməyə və fəal rol oynamağa, o cümlədən Ermənis­tan–Azərbaycan sülh danışıqları üçün platformanın təmin edilmə­sinə hazır olduğumuzu bütün sə­viyyələrdə tamamilə aydın şəkildə bəyan edirik”.

S.Kopırkinin sözlərinə görə, Ermənistan–Azərbaycan müna­sibətlərinin nizamlanması prose­sində Rusiyanın rolu ilkin və əsas olub: “Sülh prosesinin gedişatını müəyyən edən baza prinsipləri Rusiyanın iştirakı ilə 2020-ci ilin noyabrında əldə edilən üçtərəfli razılaşmalarda müəyyən edilib. O zaman Rusiya Federasiyasının və şəxsən Rusiya Prezidentinin həl­ledici səyləri ilə faciəli müharibə dayandırıldı. Deməliyəm ki, sülh prosesini özünə, necə deyərlər, bağlamaq üçün çox işlər görən Qərb nizamlama prinsipləri baxı­mından mahiyyətcə yeni heç nə gətirməyib”.

Qeyd edək ki, Azərbaycan tərəfi Qarabağdan erməni əhali­nin köçündə heç zaman maraqlı olmayıb. Azərbaycanın istəyi böl­gədə yaşayan erməni əhalinin re­inteqrasiyasına nail olmaq, onları təxminən son 30 ildə Ermənista­nın və qanunsuz separatçı xunta rejiminin girovluğundan qurtara­raq, ölkənin sosial-iqtisadi və icti­mai-siyasi həyatına qovuşdurmaq idi. İşğal bitdikdən sonra Azər­baycan özünün erməni sakinləri ilə təmas qurmağa hazır olduğu­nu bildirib. Milli Məclisin deputatı Ramin Məmmədov Qarabağda yaşayan erməni sakinlərlə təmas­lar üzrə məsul şəxs kimi müəyyən olunub. 2023-cü il martın 1-də Xocalıda – Rusiya sülhməramlı­larının vasitəçiliyi ilə, onların qə­rargahında ilkin təmaslar aparılıb. Təəssüf ki, təmaslardan sonra erməni sakinlərin nümayəndələri­nin arzuolunmaz açıqlamalarının şahidi olduq. Eyni zamanda, mar­tın 5-də Ermənistan tərəfindən Xankəndi–Xəlfəli–Turşsu torpaq yolunda təxribat törədildi. Həmin təxribat həm də erməni sakinlər­lə təmaslara mane olmağa he­sablanmışdı. Buna baxmayaraq, Azərbaycan bu təmasları davam etdirməkdə qərarlı idi və onlara ikinci dəfə dəvət göndərildi. Onlar isə bundan da imtina etdilər.

Zənnimizcə, bu məqamda Prezident İlham Əliyevin ötən il mayın 28-də Laçın şəhərinə qayı­dan əhali ilə görüşdə səsləndirdiyi fikirlərdən iqtibas gətirmək yerinə düşər: “Birincisi, biz oraya heyət göndərmişdik. Mənim nümayən­dəm gedib onlarla birinci görüş ke­çirib və ondan sonra onları dəvət etmişik Bakıya ki, gəlin danışaq. Onlar bundan imtina etdilər. Bun­dan sonra ikinci dəfə biz onları dəvət etmişik Bakıya. Yəni, Qara­bağda yaşayan erməni azlığının nümayəndələrini. Ondan da imtina etdilər. Daha üçüncü dəvət olma­yacaq. Ya özləri boyunlarını büküb gələcəklər, ya da ki, indi hadisələr başqa cür inkişaf edəcək. Ona görə onlara ancaq o halda am­nistiya düşə bilər ki, özləri könüllü olaraq bütün saxta vəzifələrini kə­nara qoyub Azərbaycan vətəndaş­lığı üçün müraciət etsinlər. Ona da biz hələ baxacağıq. Mənim sözüm qətidir, bunu hər kəs bilir, həm Azərbaycanda, həm dünyada, o cümlədən Ermənistanda. Nəyi de­yiriksə, onu da edirik. Bir dənə də olsun sözümüz, necə deyərlər, ha­vada qalmayıb, bu söz də havada qalmayacaq. Əgər mən deyirəmsə ki, amnistiyaya baxmaq olar, bu fürsəti də qaçırmasınlar. Onlar bir çox fürsətləri qaçırıblar, bir çox für­sətləri və hər dəfə, necə deyərlər, gərək onların başından vuraydıq ki, özlərinə gəlsinlər”.

Nəhayət, ermənilərin özlərinin təxribatları 19–20 sentyabr ha­disələrinin baş verməsini şərtlən­dirdi. Ancaq bu zaman da mülki əhaliyə heç bir xətər yetirilmədi. 44 günlük Vətən müharibəsi za­manı olduğu kimi, lokal xarakterli antiterror tədbirləri də beynəlxalq humanitar hüquqa uyğun aparıldı. Bu zaman mülki şəxslər və infrast­ruktur obyektləri hədəfə alınmadı.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan antiterror tədbirləri zamanı mülki əhalinin və obyektlərin zərər çək­məməsi məsələsində də dünyaya nümunə göstərdi. Prezident İlham Əliyev 2023-cü il noyabrın 20-də İraq Prezidenti Əbdüllətif Camal Rəşidlə görüşdən sonra mətbuata verdiyi bəyanatda bu barədə dedi: “Bizim səbrimiz sentyabr ayında tükəndi və biz beynəlxalq hüquqa tam riayət edərək öz suveren əra­zimizdə antiterror tədbirləri apar­dıq. Bu tədbirlər 24 saatdan az davam etdi və mülki əhali arasın­da itkilər olmadı. Düşünürəm ki, indi Yaxın Şərqdə müşahidə etdik­lərimizə münasibətdə bu antiterror tədbirləri mülki əhali arasında hər­bi əməliyyatları itkisiz necə apar­maq lazımdır nöqteyi-nəzərdən bir örnək hesab olunmalıdır”.

Həmin günlərdə Azərbaycana qarşı döyüşmüş şəxslərə silahı yerə qoyacaqları təqdirdə məsu­liyyətə cəlb edilməyəcəklərinə dair çağırış edildi. Belə də oldu. Qon­darma separatçı rejimin keçmiş və indiki “qlavar”ları istisna olmaqla heç kim həbs edilmədi.

Bundan əlavə, Qarabağdan erməni əhalinin köçünün könüllü olması ilə bağlı “YouTube” video-hostinqində hayların özlərinin çoxlu etirafları var. Onlar etiraf edirlər ki, Azərbaycan onların ge­dişini arzulamırdı. Eyni zamanda, bildirirlər ki, Bakı ən yüksək sə­viyyədə Qarabağın erməni sakin­lərinə Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməyi və orada qalmağı təklif edirdi. Həmin açıqlamaları istənilən qərəzsiz, obyektiv insan oxuduqda bu qənaətə gələ bilər ki, Azərbaycandan heç kim ermənilə­ri hansısa “etnik təmizləmə”yə mə­ruz qoymayıb, məcburi köçkünə çevirməyib, indiki miskin həyatı yaşamağa məcbur etməyib. Əgər bunu edən olubsa, o da keçmiş separatçı xunta rejiminin başçıları və Ermənistandakı “Qarabağ kla­nı” olub.

Buna baxmayaraq, Ermənistan və onun Qərbdəki havadarları bu məsələdə, necə deyərlər, daş atıb başlarını tuturlar. Onlar Azərbay­can Ordusunun dövlət suveren­liyini bərqərar etmək məqsədilə beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq keçirmək məcburiyyətində qaldı­ğı antiterror tədbirlərindən sonra erməni əhalinin könüllü şəkildə Ermənistana getməsini ölkəmizə qarşı təzyiqin əsas elementinə çevriblər. Baş verənləri utanıb-qı­zarmadan “etnik təmizləmə”, “məcburi köçürülmə” və sair ad­larla qələmə verirlər. Son vaxtlar ölkəmizə bəzi beynəlxalq təşkilat­lardan, o cümlədən, Avropa Şura­sı Parlament Assambleyasından edilən hücumların da arxasında bu dayanır. Bununla belə, Azərbay­canda artıq belə təzyiqlər qarşısın­da, necə deyərlər, güclü immunitet yaranıb. Onlar qərəzli, birtərəfli ol­duqları üçün nə deməkləri də bö­yük əhəmiyyət kəsb etmir. Rusiya XİN başçısı müavininin ermənilə­rin gedişinin könüllü seçim olduğu­nu deməsi bu mənada obyektiv re­allığı əks etdirir və əhəmiyyətlidir. Zənnimizcə, haylar baş verənlərə görə başqalarından incimək əvə­zinə, özlərindən küsməlidirlər.

Rizvan HÜSEYNOV,
hərbi-siyasi şərhçi

Qarabağ ermənilərinin kö­çünün könüllü olmasına, əs­lində, heç bir obyektiv şəxs, təşkilat və ya dövlət şübhə edə bilməz. Bunu yalnız Qərbdəki ermənipərəstlər edə bilərlər. Rusiya tərəfdən Xarici işlər naziri müavininin bunu bəyan etməsi yaxşı haldır. Ancaq hət­ta, Qaluzin bunu təsdiqləməsə də, hər bir məqam ortadadır. Qarabağ separatçılarının baş­çıları dəfələrlə demişdilər ki, Azərbaycan Bayrağı altında, qanunlarımız çərçivəsində ya­şamayacaqlar. Onlar öz seçim­lərini etdiklərini bildirirdilər. Bu gün baş verənlər onların özlə­rinin seçiminin nəticəsidir.

Bəzi Qərb ölkələrinin mövqeyinə gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, bu proses­lərin arxasında elə onlar öz­ləri dayanmışdılar. Fransa və bir sıra digər ölkələr mümkün olan hər şeyi etdilər ki, ermə­nilər Qarabağdan köç etsinlər. Onların yaratdığı şərait ermə­nilərin köçünü qaçılmaz etdi. Fransa başda olmaqla, Qərb Qarabağ ermənilərini, necə deyərlər, qurbanlıq qoyun etdi. Azərbaycanla bir oyun oynadı­lar, uduzdular. Amma əslində, uduzan, qurban verilən Qara­bağ erməniləri oldu. İndi isə biz görürük ki, həmin aqibət Ermənistanı da gözləyir. Hazır­da oyun Ermənistan üzərində gedir. Bu dəfə Qərb uduzsa, Ermənistan dövləti və erməni xalqı üçün daha ağrılı olacaq. Yəni, Qarabağ ermənilərinin başına gələnləri Ermənistan və onun xalqı da yaşaya bilər.

Səxavət HƏMİD
XQ