Adını çəkmirik, 2000-ci ilin əvvəllərində Bakıda bir qəzet var idi. Qısa müddət fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, pis mənada ad çıxarmağı bacardı. Hamı bilirdi ki, bu nəşrdə ən müxtəlif söyüşlərlə, küçə sözləri və jarqonlarla dolu hekayələr dərc edilir. Qəzetin rəhbərliyinə tutduqları işin yolverilməzliyi ilə bağlı nə qədər xəbərdarlıq edilsə də, onlar yazdıqlarını söz və ifadə azadlığı baxımından “əsaslandırır”, barələrindəki şikayətlərə məhəl qoymur, xəbərdarlıqlardan nəticə çıxarmırdılar. Günlərin birində nəşrin əməkdaşları özləri şikayət etməyə başladılar və bildirdilər ki, bir neçə nəfər redaksiyalarına gəlib onları təhqir edib, nalayiq sözlər işlədib. Gələnlər bildiriblər ki, hər dəfə qəzetdə söyüş yazıldıqda, eyni hərəkətlərini davam etdirəcəklər. Bundan sonra nəşri təsis edənlər onu bağlamaq məcburiyyətində qaldılar. Görünür, kimlərəsə rəva bildiklərini özlərinə layiq görmədilər.

İranın Azərbaycandakı səfirliyi­nin bir neçə gün öncə ölkəmizin Xari­ci İşlər Nazirliyinə təqdim etdiyi nota, istər-istəməz, haqqında söz açdığımız hadisəni xatırlatdı. Nə qədər qəribə olsa da, notada Azərbaycanın media vasitələrinin İranı söydükləri bildirilirdi. Birincisi, ölkəmizin mediası, ümumiy­yətlə, söyüş söymür, sadəcə, hadisə və proseslərə yanaşmada jurnalist yaradı­cılığı baxımından qəbul edilən obrazlı ifadələrdən, sarkazmlardan bəhrələ­nir. İkincisi, jurnalistlərimiz İrana qarşı tutarlı faktları qələmə alırlar ki, həmin faktların mənbəyi əlahəzrət tarixdir. Üçüncüsü və ən əsası isə əgər ortada, söyüş və ya hansısa qəbuledilməz rito­rika varsa, onu başlayan İran mediası olub, Azərbaycanın kütləvi informasiya vasitələri yox!

Bəli, böyük ölçüdə yanaşsaq, illərdir media vasitələrimiz, İrandakı həmkarla­rının çıxardıqları oyunlara dözmək məc­buriyyətində qalıblar. İkincilərin qələmə aldıqlarında, efirdən səsləndirdiklərində ölkəmizin ərazi bütövlüyü, nəinki şübhə altına alınıb, ümumən, Azərbaycan adlı dövlətin varlığı tarixi səhv kimi qiymət­ləndirilib, suveren torpaqlarımız İran olaraq təqdim olunub.

İslam respublikasının mediası ölkə­nin müxtəlif beyin mərkəzlərinin, millətçi qruplarının tərtib etdikləri saxta xəritələ­ri tirajlayaraq, Azərbaycana münasibət­də həqarətli davranıblar, bu, azmış kimi, İranın “Səhər” telekanalında illərdir həd­yanlar səsləndiriblər. Belə hallarda həm Tehranın ölkəmizdəki səfirliyi, həm də İslam respublikasının Xarici İşlər Na­zirliyi səssiz qalıb. Yaxşı halda, növbəti açıqlama ilə kifayətlənib və bildiriblər ki, rəsmi Tehran söz azadlığına müdaxilə etmir, hansısa qəzetin gündəmə gətir­diyi İran dövlətinin rəsmi mövqeyi deyil. Qısası, siyasi oyunbazlıq ediblər.

Azərbaycan mediası dövlətimizin marağından çıxış edərək, uzun müddət İranın kütləvi informasiya vasitələrinin apardıqları anti-Azərbaycan ritorika­sına, demək olar ki, cavab verməyib. İllərdir, ümumən, cəmiyyət olaraq göz­ləmişik ki, Cənub qonşumuz, nəhayət, özünün məkrli niyyətlərindən daşına­caqdır. Xüsusən, Azərbaycan dövlə­ti böyük səbrlə gözləmə mövqeyində dayanıb. Heç vaxt körpüləri yandırmaq istəməyib, mehriban qonuşuluq siyasə­tinə sadiq qaldığını göstərib. 

Rəsmi Bakı illərdir məhz İrana görə Azərbaycan xalqına kifayət qədər isti münasibət bəsləyən dost İsrail dövlə­ti ilə münasibətlərini tamlaşdırmayıb – Təl-Əvivdə ölkəmizin səfirliyini aç­mayıb. Bunu Tehrana jest kimi edib. Məsələ heç də çəkinməkdə və ya qorx­maqda olmayıb. Sadəcə, dövlətimiz belə qənaətə gəlib ki, hörmət əlaməti olaraq, İran üçün prinsipial əhəmiyyət daşıyan məsələni qabartmasın. Azər­baycan mediası da heç vaxt bundan yazmayıb. Üstəlik, İsrail dövləti duru­mu anlayışla qarşılayıb. Lakin, görünür, İran tərəfi jestimizi məcburiyyət kimi qiy­mətləndirib və nəticə çıxarmayıb. 

Əlbəttə, səbrin də həddi var. Səbr o zaman daşdı ki, birincisi, İran Azər­baycan dövləti və xalqı üçün prinsipial əhəmiyyət daşıyan məsələni heçə say­dı – 44 günlük müharibədə Tehran ölkə­mizin haqq işini dəstəkləmədi. Yalnız sonda ikibaşlı məna daşıyan bəyanatla kifayətləndi. Guya, ərazi bütövlüyümü­zü dəstəkləyirlərmiş. Halbuki, hamı­mıza yaxşı məlumdur ki, dəstəkləmək İranın etdiyi kimi olmurdu. Fəqət, buna da dözdük. Düşündük ki, necə deyərlər, İransayağı dəstəkləmək belə olur. Hələ biz müharibə dövründə Tehranın Ermə­nistana göstərdiyi hərbi yardımları bir kənara qoyuruq...

Ardınca Ermənistanın sülh prose­sindən yayındığını, 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli Bəyanatın müddəaları ilə üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əməl etmədiyini gördük. İrəvan Azərbaycanın digər bölgələrini Naxçıvanla birləşdirən yolun açılmasına maneçilik törətdi. Biz o yola Zəngəzur dəhlizi deyirik. Necə adlandırırıq, öz işimizdir. Əsas olan odur ki, əvvəla, Naxçıvanın blokadası aradan qaldırılır. Digər tərəfdən, böyük iqtisadi layihə reallaşır. Bu, ölkəmizin və xalqımızın haqqıdır. 30 ilə yaxın müddətdə məhrumiyyətlərə, çətinliklərə dözməyimizin mükafatıdır, itirdiklərimi­zin təzminatıdır bu layihə. 

Bu, elə bir layihədir ki, ondan həm İranın, həm də Ermənistanın bəhrələn­məsi mümkündür və məsələ barədə ölkəmizin rəsmiləri tərəfindən dəfələrlə söz açılıb. Ancaq İran nə etdi? Zəngə­zur dəhlizini Ermənistanın ərazi bütöv­lüyünün pozulması kimi qiymətləndirdi və bildirdi ki, belə bir halın yaşanması onun üçün “qırmızı xətt”dir. Belə olan halda, Azərbaycan mediası İrana qar­şı necə isti münasibət sərgiləsin? 30 ilə yaxın müddətdə işğal altındakı tor­paqlarımızdakı məscidləri xarabazara çevirən, orada donuz saxlayan İslam düşməni – Ermənistanın toxunulmazlı­ğı Tehran üçün niyə “qırmızı xətt” olsun ki?! 

Əlbəttə, burada çeşidli səbəblər var. Fars-erməni türk düşmənçiliyi zəminin­dəki ideoloji motivlərdən tutmuş, İranın Ermənistan ərazisindən narkotrafik kimi istifadəsinə dair bir çox məqamlardan söz açmaq mümkündür. Hər halda bü­tün bunlar, indiki məqamda, İrana haqq vermir ki, məsələni konkret şəkildə qoy­sun. Çünki hazırda Ermənistanın hansı­sa formada dəstəklənməsi Tehranın da maraqlı olduğu Cənubi Qafqaz regio­nunda sülh və əmin-amanlıq üçün ciddi təhdiddir. İslam respublikasının rəhbərli­yi kimi, mediası da bu təhdidi görmürsə, Bakıya münasibətdə təhqirlər, Azərbay­can rəhbərliyi əleyhinə yarıtmaz ifa­dələr, alçaldıcı karikaturalar yayımlayır­sa, bunun qarşılığı olmamalıdır? “Bakı rejimi”, “Bakı hakimiyyəti” kimi ifadələrlə Azərbaycan dövlətinin İrandan ayrılma, İsrail tərəfindən dəstəklənən separatçı ünsür kimi qiymətləndirilməsinin cava­bı verilməməlidir?! Təbii ki, verilməlidir, özü də artıqlaması ilə. 

Azərbaycan mediası “fars şoviniz­mi”, “molla rejimi”, “klerikal-teokratik İran hakimiyyəti” kimi ifadələri gündəmə gə­tirməməlidir? Deməməli və yazmamalı­dır ki, İranda 40 milyona yaxın Azərbay­can türkünün hüquqları pozulur? Bəlkə, İran türklərinin ana dilində təhsil almala­rı mümkündür? Bəlkə onların ana dilin­də çıxan qəzet və ya jurnalları var? Axı, 40 milyonluq say adi məsələ deyil. 40 milyonun dilinə, adət-ənənəsinə, varlı­ğına təcavüz bəşəri cinayətdir. Bunun məsuliyyətini daşıyan fars molla rejimi deyil, bəs kimdir? Azərbaycan mediası­nın yazdıqları bunlardır və baxışlarında tam haqlıdır. 

Ölkəmizin KİV-i, eyni zamanda, ya­zır ki, rəsmi Tehran bu il yanvarın 27-də Azərbaycanın İrandakı səfirliyinə edil­miş silahlı hücuma həssas yanaşmaya­raq, hadisənin istintaqını qeyri-obyektiv aparır, terroru, terrorçunu dəstəkləyir. O zaman, buyursun, İran hakimiyyəti bunun əksini sübuta yetirsin! Sübuta yetirmir, heç olmasa, üzrxahlıq etsin. Hər halda Bakıdakı İran səfirliyinə hü­cum edilməyib, silahlı basqına məruz qalan Azərbaycanın Tehrandakı dip­lomatik missiyasıdır. Səfirliyi qorumaq isə İran dövlətinin məsuliyyətinə daxildir və məsələyə həssas yanaşılması, heç olmasa, üzrxahlıq tələb edirdi. Ancaq bunu da görmədik. Əvəzində gördük ki, Tehran rejimi medianın əli ilə terrorçunu kultlaşdırır, cinayəti məişət müstəvisinə daşımağa cəhd göstərir, ən sonda isə məlum oldu ki, hadisəni törədən şəxsin, guya, psixoloji problemləri var imiş...

Azərbaycan media vasitələrinin fəaliyyəti barədə etiraz edən İranın ölkəmizdəki səfirliyi onunla əməkdaş­lıqdan boyun qaçırır. Məsələn, ötən il noyabrın 24-də 14 İran vətəndaşı qey­ri-qanuni yolla Azərbaycan ərazisinə keçmiş və Qarabağ iqtisadi rayonunda ermənilərin yaşadığı bölgəyə daxil ol­muşdu. Jurnalistlərimiz məsələyə dair İran səfirliyindən hər hansı açıqlama ala bilməmişdilər. İş o yerə çatmışdı ki, Azərbaycan Mətbuat Şurası diplomatik missiyaya müraciət ünvanlayaraq, onu yerli medianı məlumatlandırmağa ça­ğırmış və bildirmişdi ki, ölkəmiz üçün həssas sayılacaq məsələ ilə bağlı infor­masiyasızlıq əlavə söz-söhbətlərə, de­di-qodulara yol açır. Lakin səfirlik yenə, heç bir reaksiya verməmişdi, KİV-imizlə əməkdaşlığa əhəmiyyətsiz yanaşmışdı. İndi isə notada bildirir ki, Azərbaycan mediasının hərəkətləri ikitərəfli münasi­bətlərin gələcəyinə zərər vurur. Halbuki, zərəri ilk düşünməli olan İran səfirliyi və onun timsalında İran dövlətidir. 

İran mediasında, sosial media seq­mentində, Azərbaycandakı ayrı-ayrı şəxslərə, o cümlədən, jurnalistlərə ün­vanlanmış hədə-qorxu motivləri də yer almaqdadır. Bir müddət əvvəl “Xalq qə­zeti”nin baş redaktoru İranın dini təma­yüllü “Hüseyniyyun” təşkilatı tərəfindən aşkar şəkildə hədələnmişdi. 

İran hakimiyyəti, həqiqətən, iki ölkə arasında gələcək münasibətlərin tale­yini düşünürsə, ilk növbədə, öz media vasitələrindəki anti-Azərbaycan təma­yüllərini aradan qaldırmalı, ayrı-ayrı KİV-lərdə yayılmış təhqiramiz düşün­cələri, guya, söz azadlığının təzahürü kimi qiymətləndirib susmamalı, real təd­birlər görməlidir. Ancaq nə tədbirlər var, nə də onların izi-tozu, nişanəsi. Belə olan halda, İranın Azərbaycandakı sə­firliyinin notasındakı məzmun anlaşılan deyil və səmimi xarakter daşımır. 

Ümumən, İran Azərbaycanla müna­sibətlərdəki soyuqluğu aradan qaldır­maq istəyirsə, nota məntiqindən uzaq dayanmalı, xoş niyyət ifadə edən çağı­rış səsləndirməli idi. Təəssüf ki, bunu da görmürük, eyni zamanda, sənəddə onsuz da gərgin olan münasibətlərin bir qədər də gərginləşdirilməsi mahiyyəti daşıyan mənasız təzminat ritorikası­na üstünlük verildiyinin şahidi oluruq. Təsəvvür edin, İran dövləti hesab edir ki, Azərbaycan dövləti ölkə mediasının Tehran əleyhinə yazdıqlarına görə təz­minat verməlidir. Yəni, məsələ bu dərə­cədə absurd qoyulur. Belə yanaşma, əlbəttə, səmimiyyətdən tam uzaqdır. 

Bəli, İran dövləti, elə onun media­sı da, hər şeydən öncə, Azərbaycana münasibətdə səmimi yanaşmağı öyrən­məlidir. Ortada nota məntiqi varsa, bu yanaşmanın formalaşacağına dair hər hansı pozitiv əlamət də istisnadır. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”