1992-ci ildə münaqişə yarandıqdan sonra ATƏT Minsk qrupunu təsis etdi. Lakin əfsuslar olsun ki, 28 il ərzində Minsk qrupu hər hansı nəticəyə nail olmadı... Onlar bu münaqişəni daimi dondurmaq istəyirdilər. Lakin biz bununla razılaşmadıq. Biz özünümüdafiə hüququmuzdan, BMT-nin Xartiyasından, xüsusən də onun 51-ci maddəsindən istifadə edərək düzgün olanı etdik. Biz öz ərazilərimizi güc tətbiq etməklə azad etdik. Bu, bizim legitim hüququmuz idi.

(Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin X Qlobal Bakı Forumundakı çıxışından.)

Bəri başdan qeyd edək ki, legitimlik ifadəsi artıq iki əsrdən çoxdur ki, dövlətçilik və idarəetmə mütəxəssislərinin leksikonunda işlədilir. Son zamanlar siyasətçi və hüquqşünaslar bu termindən çox istifadə etsələr də, əslində, legitimlik siyasi və ya hüquqi deyil, məhz sosial prosesdir. Ona görə də, bu termin lokal mənada xalqın, ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətinin dəstəklədiyi hakimiyyətə, siyasətə və ya atılan addımlara, geniş mənada isə beynəlxalq aləmin dəstəklədiyi proseslərə şamil edilir. Yəni Azərbaycan dövlətinin də, siyasətimizin də, xalqın və milli dövlətçiliyin mənafeyi naminə atdığımız addımların da legitimliyi göz qabağındadır. Buna heç kəsin zərrə qədər də şübhəsi ola bilməz. 

Dövlət başçımız bu məsələni Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilat­çılığı ilə martın 9-da “Dünya bu gün: Ça­ğırışlar və ümidlər” mövzusunda X Qlobal Bakı Forumunun açılış mərasimindəki çıxışında xüsusilə qabartdı. Cənab Prezi­dent Azərbaycan dövlətinin son bir neçə ildə atdığı addımları xarakterizə edərkən xatırlatdı ki, Ermənistan azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti aparıb, on­ları Qarabağdan sürgün salıb və bir mil­yon azərbaycanlıya əzab-əziyyət verib. 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təh­lükəsizlik Şurası münaqişəni dinc yol­la həll etmək və erməni qoşunlarının Azərbaycan ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən müvafiq qətnamələr qəbul etsə də, həmin sənədləri icra etmək üçün Ermənistanı inandırmaq cəhdlərimizə baxmayaraq, rəsmi İrəvan, sadəcə, BMT-nin Təhlükə­sizlik Şurasının qətnamələrinə məhəl qoymadı və beynəlxalq hüquqa, dünya ictimaiyyətinə hörmətsizlik etdi. Yəni, bu işğalçı ölkənin son on illərdəki siyasi fəa­liyyəti birmənalı olaraq, qeyri-legitimdir. Çox təəssüf ki, beynəlxalq aləmdə da­vam edən ikili standartlar siyasəti və bəzi siyasi dairələrin maddi maraqlar müqabi­lində riyakarlıq etməsi nəticəsində həmin mötəbər beynəlxalq qurumun sənədləri icra olunmamış qalırdı. 

Bu isə o demək idi ki, ərazi bütövlüyü­nün təmin edilməsi, işğal və etnik təmiz­ləmə prosesləri zamanı yurd-yuvasından didərgin salınmış əhalimizin hüquqlarının bərpası, düşmən tapdağı altındakı əra­zilərimizin – barbarlıq, talan və qarətə məruz qalmış şəhər və kəndlərimizin əsarətdən qurtarılması Azərbaycanın le­gitim hüququ müstəvisində özünə yer al­mışdı. Prezident İlham Əliyev bu addım­ları atmazdan əvvəl – bəlkə də on ildən çox müddətdə – dünya ictimaiyyətinə xatırladırdı ki, beynəlxalq təşkilatlar bu problemi sülh yolu ilə həll edə bilmirsə, Azərbaycan dövləti, xalqımız və ordumuz həmin vəzifənin öhdəsindən gəlməyə qa­dirdir və gələcək. Bu, belə də oldu. 

Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan dövlətinin təkcə 44 günlük İkinci Qara­bağ müharibəsi zamanı nümayiş etdirdiyi qətiyyət və prinsipiallıq deyil, ümumiyyət­lə, son onilliklərdə atdığı bütün addım­lar legitimdir, ədalətlidir və beynəlxalq hüququn təməl prinsiplərinə əsaslanır. Türkiyə mətbuatının yazdığına görə, Prezident İlham Əliyevin “Zəngəzur dəh­lizinin açılması mütləq olmalıdır, Ermə­nistan bunu istəsə də, istəməsə də. Biz ortaya güclü iradə qoymuşuq, bütün işlər plan üzrə gedir. Bizim tələbimiz əsaslıdır və ədalətlidir. Azərbaycanın əsas hissəsi ilə onun ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə bizim bağlantı­mız olmalıdır və olacaqdır,” – deməsi tə­sadüfi deyil. Çünki bu layihənin icrasını İran və Ermənistandan başqa bütün döv­lətlər dəstəkləyirlər. Yəni bu layihə bey­nəlxalq səviyyədə legitimdir. 

Başqa bir misal. Dövlət başçımız ötən il noyabrın 11-də Səmərqənddə Türk Dövlətləri Təşkilatının IX Zirvə gö­rüşündəki çıxışında demişdi ki, Türk dün­yası təkcə müstəqil türk dövlətlərindən ibarət deyil, onun coğrafi sərhədləri daha genişdir: “Hesab edirəm ki, Türk Döv­lətləri Təşkilatının üzvləri olan ölkələr­dən kənarda yaşayan soydaşlarımızın hüquqlarının, təhlükəsizliyinin, milli kimli­yinin qorunması, onların assimilyasiyaya uğramaması kimi məsələləri artıq təşkilat çərçivəsində daimi əsasda diqqətdə sax­lamağın vaxtı gəlib çatmışdır... Əfsuslar olsun ki, Azərbaycan dövlətinin hüdudla­rından kənarda yaşayan 40 milyon azər­baycanlının əksəriyyəti bu imkanlardan məhrumdur”.

Nəinki dünya azərbaycanlılarının, hətta bütün türkdilli xalqların aparıcı si­malarının fikrincə, Azərbaycan Preziden­tinin həmin bəyanatı təkcə legitim deyil, həm də günün tələbi, zamanın çağırışı­dır. Çünki türk dövlətlərindən kənarda yaşayan soydaşlarımızın öz ana dilində təhsil almaları daim hər birimizin gün­dəliyində olmalıdır. Dövlət başçımızın fikrincə, bu istiqamətdə lazımi addımlar atılmalıdır və müvafiq işlər aparılır. 

Siyasətçi, tarixçi, politoloq və digər mütəxəssislər belə düşünürlər ki, Azər­baycan Prezidentinin ötən ilin son həftə­sində səsləndirdiyi daha bir bəyanat da dünya azərbaycanlılarını və türk dünyası­nı kifayət qədər məmnun etmişdi. Belə ki, cənab Prezident Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə görüşdə demişdi ki, Qarabağ münaqişəsi həll olunandan son­ra indi bizim gündəliyimizdə duran əsas məsələ digər tarixi torpaqlarımıza da qa­yıtmaqdır: “Əlbəttə, Qarabağ münaqişə­si həll olunmayana qədər bu haqda da­nışmaq bəlkə də tez idi. Ancaq, məncə bu gün biz vaxt itirməməliyik. Qayıdış Konsepsiyası hazırlanmalıdır. Yenə də bu, necə deyərlər, sülhsevər konsepsiya olmalıdır. Biz bütün beynəlxalq konven­siyalarda bizə məqbul olan müddəaları götürüb bunun əsasında öz hüququmu­zu tələb etməliyik. Qayıdış Konsepsiyası olmalıdır.”

Onu da vurğulayaq ki, Azərbaycan dövlətinin atdığı bütün addımlar legitim və ədalətli olduğu kimi, bundan sonrakı­lar da məhz həmin səviyyədə, obyektivlik çərçivəsində, ədalət prinsipləri əsasında olacaq. Bu addımların Ermənistana, İra­na və ya hansısa bədxahımıza qarşı atı­lacağından asılı olmayaraq, bütün bəşəri dəyərlər qorunacaq, beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsas götürüləcək. Eynilə 44 günlük İkinci Qarabağ mühari­bəsində olduğu kimi.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ, “Xalq qəzeti”