Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı – 90

Yazıçı və şairlərimizin, tərcüməçilərimizin ən böyük ictimai təşkilatı olan Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB) müdriklik çağlarını yaşayır. 1934-cü il iyununda Bakıda Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında yaradılmış bu qurumun əsas məramı yazarları bir təşkilatda birləşdirmək, onların yaradıcılıqlarını təbliğ və təşviq etmək olub. Birlik hər zaman söz sənətinə sadiq qalıb, Azərbaycan dilinin qorunub saxlanmasında, inkişafında mühüm rol oynayıb.

Daha əvvəllər dərnək, cəmiyyət, ittifaq şəklində yaradılaraq fəaliyyət göstərən bu təşkilat dəfələrlə sınağa da çəkilib, bağlanmaq təhlükəsi də olub, amma hər zaman mövqeyini qoruyub saxlaya bilib. Yeri gəlmişkən onu da xatırladaq ki, hələ 1925-ci ildə gənc yazıçılar indi 105 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşdığımız qəzetimizin (o vaxt “Kommunist” adlanırdı) ətrafında birləşərək “Gənc qızıl qələmlər cəmiy­yəti”ni təşkil ediblər. Həmin cəmiyyə­tin başlıca vəzifəsi fəhlə və kəndlilərin zövqünə müvafiq ədəbiyyat yaratmaq idi.

İndiyədək AYB-nin neçə-neçə fə­dakar rəhbəri olub. İlk sədr Məmmədkazım Ələkbərli millətçi-pantürkist damğası ilə güllələnib. Sonrakı döv­rdə Seyfulla Şamilov da repressiya­nın qurbanı oldu. Doğrudur, onu gül­lələmədilər, sürgün etdilər və düz 17 ildən sonra Sibirdən qayıtdı. Ardınca Rəsul Rza (1938–1939), Süleyman Rəhimov (1939–1940, 1944–1945, 1954–1958), Səməd Vurğun (1941–1944, 1945–1948), Mirzə İbrahimov (1948–1954, 1965–1975, 1981–1986), Mehdi Hüseyn (1958–1965), İmran Qasımov (1975–1981), İsmayıl Şıxlı (1986–1987) və hazırkı sədr Anar həm ədəbiyyata layiqincə xidmət edib, həm də qurumun təşkilati işlərini aparıblar. 

Birliyin mətbuat xidmətinin rəh­bəri şair Xəyal Rza ilə yubileyqabağı söhbətimiz oldu. Müsahibimiz dedi: 

– Bu gün AYB-nin “yük”ünü Anar müəllim Çingiz Abdullayev, İlqar Fəhmi, Səlim Babullaoğlu, Elçin Hüseynbəyli, Rəşad Məcid, Rauf Aslanov və digərləri ilə birlikdə çiyinlərində daşıyır. Region­larda yaradıcılıq təşkilatının bölmələri fəaliyyət göstərir və ədəbi mühitin qay­nar həyatını təmin edirlər. “Azərbay­can”, “Ulduz”, “Literaturnıy Azerbayd­jan”, “Qobustan” dərgiləri, “Ədəbiyyat qəzeti”, “Mütərcim” və Dünya ədəbiyya­tı” topluları müntəzəm nəşr olunur.

Son illərin yaddaşı: Ulu öndər Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr edilən “Əbədi ömrün yüz ili”, bir də Böyük Zəfərə aid “Qarabağ dastanı – 30 ilin həsrəti, 44 günün zəfəri” xeyli dərəcə­də gərəkli salnamələrdir. Bu kitabların bilavasitə ideya müəllifi, müəyyən kon­sepsiya quranı məhz birliyin sədri Xalq yazıçısı Anar olub. 

Söhbətimizdə dönə-dönə vurğu­landı ki, 90 yaşlı “qocaman” Yazıçılar Birliyinin son illərdə var olması, bu qə­dər nüfuzlu qalması, bunca söz sahibi olması, əlbəttə, xeyli dərəcədə Anarın adı və zəhməti ilə bağlıdır. Elə Anarın ilk baş redaktoru olduğu və bir növ əziz balası saydığı, bu il 55 yaşı tamam olan “Qobustan” dərgisinin Yazıçılar Birliyi­nin 90 illiyinə həsr olunan yay sayında bu barədə ətraflı və səmimi etiraflar var. Yubiley münasibətilə yazılmış çox say­da məqalə və təbriklər dərgidə yer alıb. Anarla “AYB – 90” mövzulu video-mü­sahibə də dərginin ilk səhifəsində QR kodda yerləşdirilib.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademi­yasının (AMEA) prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli “Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin tarixi, taleyi, bu günü və saba­hı” məqaləsində 90 illik tarixin mühüm məqamlarını özünəməxsus şərhlə­ri ilə təqdim edib. Həmçinin uzun illər AYB-də çalışmış Xalq yazıçısı Elmira Axundova “Həyatımın xoşbəxt illəri” məqaləsində həm şəxsi xatirələrini, həm də birliyin keçdiyi tarixi mərhələləri bölüşüb. Bu il yubileyləri olan Xalq ya­zıçısı Çingiz Abdullayev və şair Rəşad Məcidin yaradıcılığını incələyən təbrik məqalələri də dərginin bu sayında yer alıb.

Qeyd edək ki, AYB-nin yubiley təd­birləri hələ yaz aylarından başlayıb və ilin sonuna qədər davam edəcək. May ayında Elmlər parkında təşkil edilən möhtəşəm III Türk Dünyası Kitab və Ədəbiyyat Festivalı çərçivəsində “AYB – 90” paneli xüsusilə yaddaqalan olub. Tədbiri Xalq yazıçısı Anar açaraq AYB-nin ötən 90 ildə keçdiyi şərəfli yola nəzər salıb, rəhbərlik etdiyi qurumun ölkəmizdə ədəbiyyatın və ədəbiyyatşü­naslığın inkişafında, eləcə də yazıçılar nəslinin yetişməsində müstəsna xid­mətləri olduğunu bildirib.

Sonra çıxış edən akademik İsa Hə­bibbəyli AMEA ilə AYB-nin Azərbay­canın milli-mənəvi dəyərlərinin, Azər­baycan dili və ədəbiyyatının qorunub saxlanmasında uzun illərdən bəri birgə fəaliyyət göstərdiyini söyləyib. Bildirib ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi daim azərbaycançılıq ideologiyasına şərəflə və məsuliyyətlə xidmət edib. Sovet re­jiminin ən sərt illərində belə bu qurum ədəbiyyatımızı, milli kimliyimizi, ana dilimizi qorumaq üçün əsl qəhrəmanlıq nümayiş etdirib.

Xalq yazıçısı Anarın Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə sədrliyini yüksək qiy­mətləndirən akademik İsa Həbibbəyli onun AYB-ni öz fəaliyyətində yeni mər­hələyə qaldırdığını, Azərbaycan ədə­biyyatının keşiyində dayandığını, eləcə də yazıçı və şairlərimizin yeni nəslinin yetişməsində mühüm işlər gördüyünü vurğulayıb. Paneldə, həmçinin AYB sədrinin müavini Elçin Hüseynbəyli, AYB-nin Türkiyə təmsilçisi İmdat Avşar, AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədə­biyyat İnstitutunun şöbə müdiri, profes­sor Asif Rüstəmli, “Qobustan” jurnalının baş redaktoru Pərvin və başqaları çıxış ediblər.

Mötəbər yaradıcılıq təşkilatının 90 illiyinə həsr edilımiş “Milli ədəbi-bədii, ictimai-siyasi təfəkkür” kitabı da yubi­leyə layiqli töhfədir. Bu yaxınlarda unu­dulmaz tarixi toplantıların ünvanı olan Natəvan klubunda kitabın təqdimatı olub. Monoqrafiyanın “Ön söz əvəzi”n­də vurğulandığı kimi, Yazıçılar Birliyi ədəbi-ictimai fikrin əsas inkişaf mərkəz­lərindən biridir. Buraya daxil olan kimi müqəddəs məkan ab-havasına düşür­sən. Portretlərdən boylanan dahi Niza­mi, Nəsimi, Vaqif, Sabir, Əhməd Cavad, Müşfiq sanki bunu adama təlqin edirlər. Birliyin otaqlarında kimlər oturmayıb?! AYB hər bir yazar üçün doğma məkan­dır. Elə dəhliz divarlarındakı portretlər – “Xalq şairləri”, “Xalq yazıçıları”, “Nakam taleli yazarlarımız”, “Şəhid şairlərimiz”, “Alimlər, tənqidçilər” guşələri 90 yaşlı şeir-sənət məbədinin tarixini pıçılda­yır... 

Təqdimat mərasimində AYB-nin 1-ci katibi Çingiz Abdullayev bütün qələmdaşlarını yubiley münasibətilə təbrik etdi, töhfə-kitabın çapını yüksək dəyərləndirdi. Filologiya elmləri dok­toru, professor Asif Rüstəmli AYB-nin onilliklərlə ziyalı ocağı olmasından da­nışdı, kitab haqqında özəl mülahizələ­rini bölüşdü. Poeziyamızın ağbirçək şairi Firuzə Məmmədli, AMEA Ədəbiy­yat İnstitutunun şöbə müdiri, filologoya elmləri doktoru Vaqif Yusifli təşkilatda ilk üzvlük sevincindən, hazırda üzvlə­rinin sayı 3 mini ötən yaradıcılıq təş­kilatının mənəvi tərbiyədə rolundan bəhs etdilər. “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru İntiqam Qasımzadə mə­dəniyyət tariximizə diqqətin vacibliyini qeyd etdi, AYB-nin və dəyərli söz sənəti tribunası olan “Azərbaycan”ın 1 əsrlik xidmətlərini önə çəkdi. Yeni kitabın işıq üzü görməsində fədakarlığı ilə seçilən filologiya üzrə elmlər doktoru Salatın Əhmədli, filologiya elmləri doktoru, pro­fessor Təyyar Salamoğlu və başqaları da yubiley və kitabla bağlı ürək sözlə­rini söylədilər. Kitabın tərtibçisi – şair, ədəbiyyatşünas, publisist Gülxani Pə­nah yubileyə töhfə kimi hazırladığı top­lunun mündəricatı və ayrı-ayrı bölüm­ləri barədə məlumat verdi və söylənən xoş sözlərə görə minnətdarlığını bildir­di. Sonda məclisin iştirakçılarına yeni kitabın nüsxələri hədiyyə edildi.

İki gün sonra – iyulun 14-də daha bir möhtəşəm yubiley tədbiri Beynəlxalq Muğam Teatrında keçiriləcək. Artıq xaricdən qonaqlar da gəliblər. TÜRK­SOY-un keçmiş baş katibi, Qazaxıs­tanın Əməkdar incəsənət xadimi Du­sanbay Kaseinov, Türkiyənin görkəmli söz adamları Ataol Bəhrəmoğlu və Ömər Kiçik Mehmetoğlu, “Elm və Ədə­biyyat Əsəri Sahibləri” İctimai Birliyi­nin (İLESAM) sədri, şair Mehmet Nuri Parmaksız, AYB-nin Türkiyə təmsilçisi İmdat Avşar, Özbəkistan Yazıçılar Bir­liyinin 1-ci katibi Minxaciddin Xodjimat, Çukurova Ədəbiyyatçılar Dərnəyinin Qırğızıstan üzrə rəhbəri, “Yangi Ovoz” Orta Asiya Yazıçılar Birliyinin sədri Jol­doşbek Monoldorov və başqaları yubi­leyə qatılmazdan öncə Şuşa və Laçına tanışlıq səfərinə yollanıblar.

Xəyal Rza onu da dedi ki, yubiley gecəsində elm adamlarımız, mədəniy­yət və incəsənət xadimlərimiz də iştirak edəcəklər. Bir neçə gün sonra isə Şu­şada başlanacaq ənənəvi Vaqif Poezi­ya Günləri çərçivəsində “AJB – 90” adlı panel təşkil olunacaq. 

Əli NƏCƏFXANLI
XQ