İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin yaydığı məlumata əsasən, ötən il ərzində Azərbaycanın ümumi ixracı 38,1 milyard ABŞ dolları, qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 3,05 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 2021-ci illə müqayisədə 12,4 faiz artıb. Aqrar və aqrar-sənaye məhsulları üzrə birgə ixracın statistik dəyəri 912,4 milyon ABŞ dollarına çatıb. 2022-ci ilin yanvar-dekabr ayları ərzində ixrac olunan meyvə-tərəvəz məhsulları aqrar məhsullar qrupunun 93 faizini təşkil edib. Qeyri-neft-qaz ixracının tərkib hissəsində əhəmiyyətli yer tutan aqrar-sənaye məhsullarının yaratdığı dəyər ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 35,4 artıb. 

Burada diqqətçəkən bir məqam da Azərbaycan Res­publikasının hüquqi və fiziki şəxsləri tərəfindən 2022-ci ildə dünyanın 185 ölkəsindəki tərəf­daşları ilə ticarət əməliyyatla­rının həyata keçirilməsi, 121 ölkəyə məhsul ixrac edilməsidir. 

Onu da qeyd edək ki, Döv­lət Statistika Komitəsinin yaydı­ğı məlumata görə, 2021-ci illə müqayisədə ölkəmizin xarici ticarət dövriyyəsi faktiki qiymət­lərlə 57,7 faiz, real ifadədə 6,4 faiz, o cümlədən ixrac 8,7 faiz, idxal isə 1,7 faiz artıb. Ötən il qeyri-neft-qaz məhsullarının ix­racı əvvəlki illə müqayisədə fak­tiki qiymətlərlə 12,3 faiz, real ifa­dədə 4,2 faiz artaraq 3 milyard 47,7 milyon dollar təşkil edib.

Heç şübhəsiz, belə bir müs­bət göstəricilərin əldə olun­masında Azərbaycanın ixrac coğrafiyasının getdikcə geniş­lənməsi önəmli rol oynayıb. Bu gün ixrac ünvanları sırasında qonşu ölkələrlə yanaşı, ABŞ kimi dövlətlər də yer alıb. Yeri gəlmişkən, İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyinin məlumatına əsasən, Sumqayıt Kimya Səna­ye Parkının rezidenti “Azertex­nolayn” MMC tərəfindən ilk dəfə olaraq Amerika Birləşmiş Ştat­larına (Miçiqan ştatına) aqro­texnikalar üçün ehtiyat hissənin (yedək parça) ixracı həyata ke­çirilib. Bu ölkəyə ilkin mərhələdə 36,3 ton məhsul göndərilib.

Qeyd edək ki, “Azertex­nolayn” MMC 2013-cü ildə Sumqayıt Kimya Sənaye Par­kının rezidenti kimi qeydiyyata alınıb və şirkət parkın ərazisin­də müxtəlif diametrli polad bo­ruların, yüksək təzyiqə davamlı hidrotexniki avadanlıqların, xü­susi təyinatlı polietilen boruların istehsalını həyata keçirir. Ha­zırda müəssisədə 60-dan çox çeşiddə məhsul istehsal olunur. Müəssisənin məhsulları daxili bazara satılmaqla yanaşı, dün­yanın 20-dən çox ölkəsinə ixrac edilir.

Göründüyü kimi, Azərbay­canın ixrac marşrutunun oke­anın o tayınadək uzanması bir sıra amillərlə yanaşı, son illər ərzində fəaliyyətə başlayan sə­naye parkları və məhəllələrində keyfiyyətli məhsul istehsal ilə sıx bağlıdır. Bu, eyni zamanda, respublikadakı mövcud səna­ye parkları, sənaye məhəllələri və aqroparkların idarəetməni, habelə nəzarət mexanizmlə­rini daha yüksək səviyyədə təşkil etməsindən xəbər verir. Həmçinin həmin müəssisələr­də həyata keçirilən tədbirlərin səmərəliliyini, sıx koordinasiya, sistemlilik prinsiplərinə böyük əhəmiyyət verildiyini göstərir. Bütün bunlarla yanaşı, son il­lərdə iqtisadiyyatda kiçik və orta biznesin dominantlığının xeyli yüksəlməsi, xüsusilə dövlət in­vestisiyaları hesabına yaradılan müasir iqtisadi infrastrukturla­rın fəaliyyətində ixrac prosesi önəmli yer tutur. 

Burada onu da deyək ki, res­publikamızın ixrac əməliyyatla­rının getdikcə genişləndirilməsi ölkələrarası münasibətlərin, iqtisadi əlaqələrin inkişafında mühüm amillərdəndir. Məhz buna görədir ki, dövlət başçıları, eləcə də nümayəndə heyətləri arasında keçirilən görüşlərin, danışıqların əsas mövzuların­dan birini də məhz xarici ticarət dövriyyəsinin artırılması təşkil edir.

Azərbaycanın ixrac əmə­liyyatlarından danışarkən qeyd edək ki, son illər ixracın struktu­runda qeyri-neft məhsullarının, o cümlədən ərzaq mallarının çəkisi xeyli artıb. Məlumat üçün bildirək ki, ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafı ilə bağlı reallaşdırılan tədbirlər nə­ticəsində bu səhədə rəqabətqa­biliyyətli məhsulların istehsalı xeyli artıb. Bu vacib məqama toxunan Prezident İlham Əliyev çıxışlarının birində deyib: “Əgər biz keçmişi yada salsaq görərik ki, o vaxt yerli məhsulları heç tapmaq mümkün deyildi. İndi bi­zim yerli məhsullarımız heç bir xarici məhsuldan geri qalmır–həm keyfiyyəti, həm də onların müasir qablaşdırılması, xarici görünüşü, dadı baxımından... Azərbaycanda indi kənd təsər­rüfatı emalı sənayesində elə gözəl məhsullar istehsal olunur ki, Avropa ölkələrinə də, Ameri­kaya da ixrac edilir”.

Buradan aydın olur ki, ölkə­mizdə dövlət səviyyəsində həyata keçirilən bir sıra zəruri tədbirlər, strateji məhsulların idxalında və ixracında bütün fiziki və hüquqi şəxslərin bəra­bər hüquqlarının təmin olunma­sı və inhisarçılığın qarşısının alınması istiqamətində görülən işlər, daxili bazarın marketinqi­nin düzgün müəyyən edilməsi, gömrük əlaqələrinin sadələşdi­rilməsi, xarici ticarətin liberal­laşdırılması, eləcə də əlverişli investisiya mühitinin yaradılma­sı və s. xarici ticarət əlaqələ­rin həcminin və coğrafiyasının daha da genişlənməsinə müs­bət təsir göstərib. 

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”