Bu, sülh müqaviləsi üzrə danışıqlara təkan verə bilər

Azərbaycan 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı parlaq qələbə nəticəsində torpaqlarını işğaldan azad etdi. Bundan sonra ölkəmiz üçün məsələnin siyasi yolla tənzimlənməsi mərhələsi başladı. 

Üç ilə yaxın səbr və təmkinlə gözləsək də, İrəvan və onun dəstəklədiyi se­paratçı rejim öz xislətindən əl çəkmək istəmədi. Ermənistan baş naziri Qarabağı Azərbaycan ərazisi kimi tanıdığını bəyan etsə də, sülh danışıqlarında orada ya­şayan erməni əhalisinin təhlükəsizliyinin təminatı üçün hansısa beynəlxalq mexa­nizmlərin yaradılmasında israr etdi. Nəticədə Azərbaycan özünün Qarabağ iqtisadi rayonundakı separatçı rejimin tör-töküntülərinə qarşı lokal xarakterli antiterror təd­birləri görmək məcburiyyətində qaldı. Həmin tədbirlərin nəticəsi məlumdur; sepa­ratçılar bir sutka keçməmiş ağ bayraq qaldıraraq, təslim oldular.

Qeyd olunmalıdır ki, haylar Azər­baycanla müharibə vəziyyətində ol­duqları 30 ildən artıq dövrdə ölkə­mizə qarşı hər zaman alçaq mübarizə metodlarından istifadə ediblər. Onlar azərbaycanlılara qarşı çoxsaylı terror aktları, soyqırımları törədiblər. Çayla­rımıza zavod və fabriklərin ağır metal tullantılarını axıdaraq onları həddin­dən artıq çirkləndiriblər. Aran Qara­bağda yerləşən 6 rayonun (Ağcabədi, Ağdam, Bərdə, Goranboy, Tərtər və Yevlax) 100 min hektara yaxın torpaq sahəsini suvarma suyu ilə təmin edən Sərsəng və Suqovuşan su anbarlarının qarşısını yayda kəsməklə, qışda isə həddən artıq su açıb buraxmaqla külli miqdarda ziyan vurublar. Ətraf mühitə və biomüxtəlifliyə zərər vurmaqdan (ekosid cinayəti) əlavə, Ermənistan və qondarma rejim tərəfindən Azərbaycan dövlətinə və xalqına məxus mülki inf­rastruktur məqsədyönlü şəkildə kütlə­vi miqyasda dağıdılıb, mədəni irsimiz məhv edilib, saxtalaşdırılıb və talan olunub, mülki əhalimizə, girov və ya əsir götürülmüş vətəndaşlarımıza mü­nasibətdə vəhşiliklər törədilib.

Ancaq hayların xəbis əməlləri ara­sında əsas yerlərdən birini, sözsüz ki, mina terroru tutur. Sonuncu dəfə sent­yabrın 19-da bir ədəd nəqliyyat vasitə­si Rusiya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan əra­zilərində mövcud olan erməni silahlı qüvvələrinin təxribat-diversiya qrupu tərəfindən Xocavənd rayonu ərazisin­də basdırılmış tankəleyhinə minaya düşərək partlayıb. Bu təxribat nəticə­sində iki mülki şəxs həlak olub.

Eyni gündə, qeyd edilən terrorun baş verdiyi əraziyə yola düşən Daxi­li İşlər Nazirliyinin 4 əməkdaşı Xo­cavənd rayonunun Tağaverd kəndi əra­zisində yeni inşa olunan tunel yolunda minaya düşərək şəhadətə qovuşub. Bu­nunla da 44 günlük Vətən müharibə­sindən indiyə qədər, ümumilikdə, mina qurbanlarının sayı 314 nəfərə çatıb, onlardan 61 nəfər həlak olub.

Azərbaycan Ordusunun Qarabağ­da həyata keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirlərindən sonra qondar­ma rejimin bu ərazilərdə əlavə minalar basdırdığı üzə çıxıb. 480 kilometrdən artıq təmas xətti boyunca yerləşdirilən yarım milyondan artıq mina heç də təsadüfi partlayıcı və ya partlamamış hərbi sursat deyil.

Bununla bağlı Azərbaycan Prezi­dentinin köməkçisi – Prezident Admi­nistrasiyasının Xarici siyasət məsələlə­ri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev “X” platformasındakı hesabında pay­laşım edib. H.Hacıyev yazıb: “2020-ci ildə baş verən 44 günlük müharibədən dərhal sonra Azərbaycan əvvəllər işğal olunmuş ərazilərdə – 1200 kilometrdən artıq təmas xətti boyunca Ermənista­nın yerləşdirdiyi minaların gözlənilən təhlükəsi ilə üz-üzə qaldı. 10 noyabr 2020-ci il imzalanmış üçtərəfli Bəya­natdan sonra 310-dan çox mina part­layışı qurbanımız var. Humanitar mi­natəmizləmə böyük insan və maliyyə resursları tələb edir və yenidənqurma prosesinə mane olur. Yollar boyunca, tarlalarda və hətta qəbiristanlıqlar­da yerin səthindən bir neçə santimetr aşağıda yerləşdirilmiş minalar dəhşət saçır. Əlavə edilmiş xəritədən görün­düyü kimi, 19-20 sentyabr 2023-cü il tarixlərində həyata keçirilən lokal xa­rakterli antiterror tədbirləri nəticəsində biz aşkar etdik ki, artıq tarixin arxivinə getmiş qeyri-qanuni rejim, təqribi he­sablamalara görə, 480 kilometrlik tə­mas xətti boyunca əlavə yarım milyon mina basdırıb”.

Prezidentin köməkçisi qeyd edib ki, əvvəllər yerləşdirilən minalar az imiş kimi, Ermənistan və qanunsuz rejim ərazimizə əlavə “gizli qatillər və ölüm toxumları” yerləşdiriblər ki, on­ların təmizlənməsi çox böyük səy tələb edir: “2023-cü il aprelin 23-də Laçın sərhəd nəzarət-buraxılış məntəqəsi ya­radılana qədər İrəvan Ermənistan Res­publikasında yenicə istehsal olunmuş minaları Qarabağa çatdırmaq üçün La­çın yolundan istifadə edirdi.

H.Hacıyev bildirib ki, insanların həyatını xilas etmək üçün Ermənistan humanitar məsələlərdə ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi prinsipinə uyğun olaraq, yeni minalanmış ərazilərin xəritələrini təqdim etməli, humanitar minatəmizləmə məsələlərində Azər­baycana kömək etməlidir.

O əlavə edib ki, minalar “müharibə silahı” kimi istehsal edilsə də, əslində, mina qurbanlarının yalnız 10 faizi hər­bçilərdir. Qurbanların 90 faizi gündəlik həyatlarını davam etdirən, su gətirən, məktəbə gedən və ya tarlalarından məhsul toplayan günahsız insanlar, o cümlədən, qadınlar və uşaqlardır.

Qeyd edək ki, baş prokuror Kam­ran Əliyev də oktyabrın 1-də verdiyi açıqlamada Ermənistanın hələ də mina xəritələrini vermədiyini, təqdim olunan xəritələrin isə həqiqəti əks etdirmədi­yini bildirib. Ən son məlumata görə, Daxili İşlər Nazirliyi və Minatəmiz­ləmə Agentliyi Xankəndi şəhəri ərazi­sində yerləşən müəyyən inzibati bina­larda xeyli sayda partlayıcı qurğular aşkarlayıb. İnzibati binalara baxış ke­çirilən zaman bunların qanunsuz hərbi birləşmələr tərəfindən quraşdırıldığı üzə çıxıb. Statistikaya əsasən, 2020-ci il noyabrından bu ilin sentyabrın 1-dək 95318 hektar ərazi minalardan və part­lamamış hərbi sursatlardan təmizlənib, 93410 mina və partlamamış hərbi sur­sat tapılaraq zərərsizləşdirilib.

Onu da bildirək ki, Azərbaycan Or­dusunun mühəndis-istehkam bölmələri tərəfindən Qarabağ bölgəsinin mina və partlamamış döyüş sursatlarından təmizlənməsi üzrə tədbirlər həyata keçirilir. Müdafiə Nazirliyinin dünən yaydığı məlumata görə, lokal xarak­terli antiterror tədbirləri başa çatdıqdan sonra Azərbaycan Ordusunun mühən­dis-istehkam bölmələri tərəfindən cari ilin sentyabrın 21-dən oktyabrın 2-dək bölgədə 18 ədəd piyada əleyhinə mina, 105 ədəd tank əleyhinə mina aşkar edilərək təhlükəsizlik qaydalarına ri­ayət olunmaqla zərərsizləşdirilib. “Mü­həndis təminatı üzrə görülən tədbirlər­də əsas səylər ərazilərin minalardan təmizlənməsinə, eləcə də yeni təminat yollarının çəkilməsinə yönəldilir. Qeyd olunan ərazilərdə mühəndis təminatı üzrə zəruri tədbirlər plana uyğun da­vam etdirilir”, – deyə Müdafiə Nazirli­yinin məlumatında qeyd olunub.

Lokal xarakterli antiterror tədbir­ləri, qeyd etdiyimiz kimi, qanunsuz rejimin ağ bayraq qaldırması, separat­çıların təslim olması ilə nəticələndi. Oktyabrın 5-də İspaniyanın Qranada şəhərində Avropa Siyasi Birliyinin növbəti Zirvə toplantısı çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan liderləri­nin görüşü nəzərdə tutulub. Prezident İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın gö­rüşü Almaniya Kansleri Olaf Şolts və Fransa prezidenti Emmanuel Makro­nun iştirakı ilə baş tutacaq. Dövlət başçımız sentyabrın 23-də Avropa İtti­faqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nü­mayəndəsi Toivo Klaarı qəbul edərkən hazırda Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi üçün regi­onda daha yaxşı imkanların yarandı­ğını qeyd edib. Zənnimizcə, Ermənis­tan rəhbərliyi etimad mühitinin daha da yaxşılaşması üçün konstruktivlik göstərməli, ən azı son vaxtlarda mina­lanmış ərazilərin xəritəsini Azərbay­cana verməlidir. Bu addımın atılması sülh müqaviləsi üzrə danışıqlara da əlavə müsbət impuls verə bilər.

Şair RAMALDANOV,
ehtiyatda olan polkovnik

– Ermənilər tərəfindən mina terroru bu yaxınlaradək davam edir­di. Biz Vətən müharibəsindən sonra işğaldan azad olunmuş ərazilərin təmizlənməsi üçün minalanmış sahələrin xəritəsini verməklə bağ­lı Ermənistana dəfələrlə müraciət etmişik. Ancaq onlar nəinki mina­lanmış ərazilərin xəritəsini vermir, əksinə, Rusiya sülhməramlılarının yerləşdiyi ərazilərdəki qanunsuz silahlılar yeni müdafiə mövqeləri hazırlayır və onun ətrafını mina­layırdılar. Bununla bağlı dəfələrlə çağırışlar etsək də, məsələyə lazımi diqqət yetirilməmişdi. Düşünürəm ki, yeni minaların basdırılması Ru­siya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti məsuliyyəti altında olan ərazilərdə baş verdiyi üçün onlar da məsuliyyət daşıyırlar.

Digər tərəfdən, burada təəc­cüblü heç nə yoxdur. Antiterror tədbirləri qanunsuz silahlılara qar­şı keçirilib. Qanunsuz silahlıların olduğu yerdə minaların yerləşdiril­məsi mümkün idi. Oxşar hadisələr Kəlbəcər və Laçının azad olunması zamanı yaşanmışdı. Biz ermənilərə bu rayonları boşaltmaq üçün vaxt vermişdik. Onlar isə bu müddətdən istifadə edərək ərazilərimizi mina­lamışdılar.

Erməni terrorizmi beynəlxalq səviyyədə tanınır. Onlar Qarabağ­dan çıxarkən daha çox ərazini mi­nalayıblar. Artıq bununla bağlı mə­lumatlar da var. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bütün bu hadisələrin məsuliyyəti Ermənistan dövlətinin üzərindədir. Minalar Ermənistan­dan gətirilib, onu yerləşdirənlər er­mənilərdir. Elə bir beynəlxalq kon­vensiya yoxdur ki, Ermənistan onu pozmasın.

Artıq ərazilərimizdə separatiz­min kökü kəsilib. Qarabağ iqtisadi rayonunun bütün ərazisində suve­renliyimiz tam bərpa olunur. Ermə­nilərin reinteqrasiya prosesi başla­yıb. Amma hələ də silahlar tam yığılmayıb. Terrorçuluq fəaliyyəti tam bitməyib. Düşünürəm ki, hələ bir müddət də xoşagəlməz hallarla rastlaşa bilərik. Əlbəttə, təhlükənin minimuma endirilməsində Rusiya sülhməramlı qüvvələri yetərincə aktiv olmalıdırlar. Onların iştirakı nəticəsində biz bu təhlükəni müəy­yən bir şəkildə azalda bilərik. Di­gər tərəfdən, dövlət qurumlarının bütün təlimatlarına, tövsiyə və qa­dağalarına riayət etmək lazımdır. Əks-təqdirdə heç kim bədbəxt ha­disələrdən sığortalanmayıb.

Səxavət HƏMİD
XQ