Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın səlahiyyətlərinin icrasına başlaması mərasimində iştirak etmək üçün Ankaraya səfəri gözlənildiyi kimi, erməni cəmiyyətinin radikal-revanşist-daşnak kəsiminin, habelə diasporun etirazı ilə qarşılanıb. Miflərin, erməni yalanlarının əsiri olan, Türkiyə ilə düşmənçiliyi davam etdirməkdən niyyətli urapartiotlar, Azərbaycanın qazandığı tarixi Zəfəri hələ də həzm edə bilməyənlər baş nazirin səfərini növbəti alçaldılma, aşağılanma hesab etdiklərini bildirirlər. Bəzi şərhlərdə isə N.Paşinyanın Ankaraya səfərinin sıradan hadisə olmadığı, bunun Türkiyənin regional miqyasdan çıxaraq, əsas geosiyasi oyunçuya çevrilməsinin göstəricisi olduğu qeyd olunur.

Ankara getdikcə ən etibarlı paytaxta çevrilir

Məsələn, “Ermənistanın səsi” qə­zetində dərc olunmuş “Öz gələcəyinə doğru addım” sərlövhəli məqalədə deyi­lir: “Ankarada Rəcəb Tayyib Ərdoğanın səlahiyyətlərinin icrasına başlaması mə­rasimi çərçivəsində Nikol Paşinyan Tür­kiyə lideri ilə qısa söhbət edib. Bundan əvvəl xəbər verilmişdi ki, Paşinyanla Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ara­sında Türkiyənin keçmiş baş naziri Binəli Yıldırımın da iştirak etdiyi ayaqüstü qısa müzakirə olub. Paşinyanın Rəcəb Tay­yib Ərdoğan və İlham Əliyev ilə nə da­nışdığını geniş ictimaiyyətin, xüsusən də erməni ictimaiyyətinin bilməsinə ehtiyac yoxdur. Anlamaq üçün hadisə yerindən şəkillərə, Paşinyanın üzündəki ifadəyə baxmaq kifayətdir: onlar Ermənistanın baş naziri üçün xoş olan nədənsə da­nışırdılar. Ehtimal etmək olar ki, söhbət Ərdoğanın Paşinyana ayaq üstdə qısa­ca dediyi “apaqa ka”dan (erməni dilində “gələcək var” deməkdir-S.H) gedirdi”.

Ancaq revanşist əhval-ruhiyyəli müəl­lif Ara Məliksetyan yazır ki, söhbət Ermə­nistanın, “Artsax”ın və erməni xalqının gələcəyindən deyil, Paşinyan və onun komandasının gələcəyindən gedir: “Bu yaxınlarda Nikol Paşinyan bəyan etmişdi ki, Ukrayna ətrafında davam edən geo­siyasi böhran kontekstində Ermənistan üçün manevr imkanları getdikcə daralır. Aydındır ki, manever imkanları ilk növ­bədə onun özü üçün daralır. Həm də imkanların daralması Ukrayna cəbhə­sində Rusiya ilə Qərb arasında qarşı­durmanın kəskinləşməsi ilə bağlı deyil. Sahə Ermənistanla Azərbaycan arasın­da sülh müqaviləsinin imzalanması tarixi­nin yaxınlaşması ilə daralır. Aydındır ki, sənədi imzalamaqla, bundan irəli gələn bütün nəticələrlə Paşinyan bu gün ara­larında manevr apardığı əsas geosiyasi oyunçuların marağına səbəb olmaya­caq. Onun artıq Bakı üçün də o qədər dəyəri qalmayacaq. Bununla belə finala doğru irəliləyən Ermənistan-Azərbaycan nizamlanma prosesindən fərqli olaraq, Ermənistan-Türkiyə prosesi hələ start­dadır. Hələlik son tarixlər yoxdur və An­karanın hələ uzun müddət Ermənistanın baş naziri postunda Paşinyana ehtiyacı olacaq. Türkiyənin Ermənistandan almaq istədiyi çox şey var. Faktiki olaraq, Anka­ra getdikcə ən etibarlı paytaxta çevrilir. Paşinyan bunun əsasında Ermənistanda hakimiyyətini qoruyub saxlaya bilər. Di­gər tərəfdən, Türkiyə özü açıq şəkildə re­gional çərçivədən kənara çıxaraq, əsas geosiyasi oyunçuya çevrilir”.

Müəllif daha sonra yazır: “Bu şəraiti nəzərə alsaq, Paşinyanın nə Ərdoğanın inauqurasiya mərasiminə dəvəti qəbul etməsi, nə Türkiyə Prezidenti ilə görüş­də sevincli üz ifadəsi, nə də Türkiyənin təhrikçiliyini (?) və minlərlə erməninin həyatına son qoyan 44 günlük mühari­bədə birbaşa iştirakını (?) unutması qə­tiyyən təəccüblü deyil. Paşinyanın Tür­kiyəyə səfəri onun “apaqa”sında ciddi, həyati vacib addımdır”.

Oskanyan: “Bu işin açarı Bakıdadır”

“Doğru olan getməmək idi. Burada Paşinyanın ləyaqət problemi də var. Ər­doğan sözün həqiqi və məcazi mənasın­da təkcə erməni xalqını deyil, Paşinya­nın özünü də təhqir (?) edib. Bu təhqirlər (?) heç kəsdə mərasimdə iştirak etmək istəyinə səbəb ola bilməzdi”. Bunu isə revanşistlərin daha bir nümayəndəsi – Ermənistanın keçmiş (1998-2008) xarici işlər naziri Vardan Oskanyan öz “Face­book” səhifəsində yazıb.

O qeyd edib ki, N.Paşinyanın mə­rasimdə iştirakı Ermənistandakı və di­aspordakı geniş dairələrdə təəccüb və qəzəbə səbəb olub: “Düzünü desəm, bu səfər məni nə təəccübləndirdi, nə də qəzəbləndirdi, çünki Paşinyan Ankarada erməni xalqını yox, özünü təmsil edir­di. O, hətta öz partiyasını və ya bütün hökuməti də təmsil etmədi, çünki heç kim məni inandıra bilməz ki, orada onun iştirakına qarşı çıxmayacaq adam yox­dur. Onun Ankarada hansı dəyərləri tap­daladığı sualının emosional və mənəvi tərəfini bir kənara qoyacam. Siyahı çox uzundur. Mən məsələni yalnız siyasi və diplomatik baxımdan təqdim edəcəm”.

Oskanyan qeyd edib ki, Paşinyan bu səfəri ilə diplomatiyadan uzaq olduğunu bir daha göstərdi: “Mən tez-tez demişəm və təkrar etməkdən də çəkinməyəcəyəm ki, əgər onun minimal diplomatik bacarı­ğı olsaydı, biz ilk növbədə müharibədən qaçardıq və bu gün Qarabağın bütün ərazisinə, onu Ermənistanla bağlayan 20 kilometrlik Laçın dəhlizi ilə birgə “Art­sax”a malik olardıq. Paşinyan anlamır ki, zəlzələdən sonra Türkiyəyə yardım göstərməklə və Ərdoğanın andiçmə mərasimində iştirak etməklə, Ermənis­tan-Türkiyə münasibətlərinin tənzimlən­məsi baxımından Ankaranı özünə cəlb edə bilməz. Türkiyə məqsədəuyğun hesab etdiyi zaman addımını atacaq. Üstəlik, Ermənistan-Türkiyə sərhədinin açılmasının və diplomatik münasibət­lərin qurulmasının açarı Bakıdadır. İndi Qarabağ Bakıya verilir və Azərbaycanın digər şərtləri də tezliklə yerinə yetirilə­cək. Türkiyə səfər edib-etməməsindən asılı olmayaraq sərhədi açacaq”.

Hayların keçmiş baş diplomatı qeyd edib ki, Ermənistanla Türkiyə arasındakı münasibətləri, məsələn, Fransa və Yu­nanıstanın bu ölkə ilə münasibətlərindən daha vacib hesab etmək olmaz: “Ancaq nə Makron, nə də Mitsotakis o mərasim­də iştirak etmədilər. Həm də ona görə ki, Ərdoğan onları şəxsən təhqir (?) edib. Doğru olan getməmək idi. Əgər bütün erməni xalqı arasında bu səfərdən əziy­yət çəkəcək bir nəfər olsaydı, getməyə ehtiyac yox idi, çünki getməməklə itirə­cəyimiz heç nə yox idi”.

Haşiyə: Ötən yazılarımızın birində revanşist düşərgəni təmsil edən 68 yaşlı V.Oskanyanın iflic xəstəliyindən əziyyət çəkdiyini bildirmişdik. Ancaq onun “Fa­cebook” paylaşımı əqli inkişafdan da geri qaldığını, regionda gedən proses­lərdən, o cümlədən müttəfiq olduqları Yunanıstanda hakimiyyət dəyişikliyinin baş verməsindən xəbərsiz olduğunu üzə çıxarıb. Əgər belə olmasaydı, Kiri­akos Mitsotakisi Yunanıstanın baş naziri kimi təqdim etməzdi. Oskanyanın yunan hökumətinə mayın 25-dən bəri İoannis Sarmasın rəhbərlik etdiyini bilməsində fayda var.

Paşinyan mərasimdə niyə ikinci cərgədə əyləşib?

Qeyd etdiyimiz kimi, Paşinyanın mə­rasimdə iştirakı, Ankarada kimlərlə gö­rüşməsi, söhbət etməsi və sair nüanslar haylar arasında qızğın diskussiya pred­metidir. Dünən parlamentdə müzakirələr zamanı Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyana müxalifətçi “Hayastan” fraksiyasından olan deputat Artur Xa­çatryan N.Paşinyanın mərasimdə niyə ikinci cərgədə əyləşməsi ilə bağlı sual ünvanlayıb. A.Mirzoyan deputata belə cavab verib: “Bu, protokol məsələsidir, bütün baş nazirlər ikinci cərgədə otur­muşdular. Ərdoğan üçün önəmli şəxs olan Macarıstanın Baş naziri Orban da ikinci cərgədə əyləşib. Bu, sadəcə, pro­tokol məsələsidir”.

Bardakçı ilə foto da müzakirələrə səbəb oldu

Diaspor ermənisi, “California Cou­rier” qəzetinin naşiri və redaktoru Arut Sasunyan isə “Facebook” səhifəsində N.Paşinyan və türk jurnalist Murad Bar­dakçının Ankarada çəkdirdiyi fotosu­nu paylaşıb. O, fotonun altında yazıb: “Paşinyanın yanında dayanmış qırmızı qalstuklu şəxs Tələt Paşanın fəaliyyətini tərənnüm etməklə məşğul olan türkiyəli jurnalist Murad Bardakçıdır. Paşinyan komandasının bu şəklin çəkilməsinə necə icazə verməsi təəccüblüdür”.

Türkyönlülər fəlakətə apara bilər

“Biz kimik? Bu sual çox vacibdir, çünki Ermənistanda cəmiyyətin türkyön­lü hissəsi fərqinə varmadan həm özünü, həm də başqalarını fəlakətə sürükləyə bilər”. Bu barədə isə “Alternativ la­yihələr” qrupunun eksperti Vahe Ovan­nisyan öz məqaləsində yazıb.

“Türkiyə prezidenti Ərdoğanın andiç­mə mərasimində Nikol Paşinyanın iştira­kı və alçaldılma (?) epizodları Ermənis­tan cəmiyyətində narazılıq dalğasına və bunu ifadə etmək istəyinə səbəb olmur. Niyə? Bəlkə bu, cəmiyyətin əhval-ruhiy­yəsidir? Ola bilsin ki, bu gün cəmiyyətin əhəmiyyətli hissəsinin “Birləşmək” şüarı altında kvazi oyanışı var, lakin bu, bu gün türk dünyasının birləşməsini nəzərdə tu­tur. 1988-ci ildə bu, erməni dünyasının (?) hissələrinin birləşməsi demək idisə, indi türk dünyasının hissələrinin birləşməsi deməkdir. Bunun bütün erməni xalqının ideyası olduğunu düşünmək fikrindən uzağam, lakin bu ideyanın çoxlu daşıyı­cıları mövcuddur və onun gücü var”.

Bundan əlavə, Ermənistan parla­mentindəki “Şərəfim var” fraksiyasından olan deputat Tiqran Abramyan, parla­mentin keçmiş vitse-spikeri Eduard Şar­mazanov və digərləri N.Paşinyanın An­karaya səfərini tənqid ediblər. Ancaq bu radikal-revanşist kəsim deyəsən hələ də dərk etmir ki, Ermənistan 44 günlük mü­haribədə biabırçı məğlubiyyətə uğrayıb. Müharibənin başa çatmasından ötən iki il yeddi aya yaxın dövr ərzində Azərbay­can yeni diplomatik-siyasi və hərbi qələ­bələr əldə edib. Ermənistan rəhbərliyi dövlət və xalq üçün məsuliyyət daşıyan qüvvə kimi yeni itkilərlə üzləşməmək, dövlətçiliyin, müstəqilliyin itirilməsinin qarşısını almaq üçün Azərbaycanla, Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdır­maq yolunu tutub. Paşinyan anlayır ki, Ermənistan dövlətini qorumağın, özü­nün dediyi kimi “kadastr şəhadətnamə­si” əldə etməyin yolu Bakı və Ankara ilə normal qonşuluq əlaqələri yaratmaqdan keçir. Radikal-revanşist kəsim isə özləri­ni erməni xalqının cəfakeşi kimi göstər­sə də, əslində haylara ən böyük zərbəni vururlar. Erməni xalqının onları siyasi səhnədən birdəfəlik silib atması günün tələbidir.

Rizvan HÜSEYNOV,
hərbi-siyasi şərhçi

– İndiki mərhələdə Ermənistanın Türkiyə və Azərbaycanla münasi­bətlərinin normallaşması əslində, daşnaklar və revanşistlər üçün ən böyük təhdiddir. Çünki “Daşnaksüt­yun” partiyasının yaradılmasının əsas məqsədi türklərə qarşı daim qırğınlar törətməkdir. Əgər bunu etməsələr, onlar siyasi arenadan getməlidir. Türkiyə və Azərbaycanla münasibətlər düzəlsə, belə deyək, zərbə altında ilk qalan daşnaklar olacaq. Erməni kilsəsinin vuran əli onlardır. Kilsənin başqa gücü yox­dur. Diasporun başlıca zərbə qüvvə­sini daşnaklar təşkil edir. Paşinyan bunu çox yaxşı bilir. Başa düşür ki, daşnakları sıxıb Ermənistanda onla­rın fəaliyyətinə qadağa qoysa, bu­nunla xaricdən uzanan bəzi əlləri də kəsmiş olacaq.

Yay ayları ərzində müxtəlif səviy­yələrdə intensiv Ermənistan-Azər­baycan danışıqları olacaq. Artıq Türkiyədə prezident seçkiləri başa çatıb. Rəcəb Tayyib Ərdoğanın qələbəsindən sonra Türkiyə də ak­tiv fazaya başlayır. Eyni zamanda Ankara bütövlükdə regionda gedən proseslərdə fəal rol oynayacaq. Bu mərhələdə Paşinyan revanşistlərin, daşnakların qarşısını alsa, deməli, sülhün və sabitliyin bərqərar olması üçün ciddi maneə qalmayacaq.

Səxavət HƏMİD, “Xalq qəzeti”