Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyanın rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Koreya Respublikasının (Cənu­bi Koreya) paytaxtı Seula səfər edib. Bu barədə ölkənin müdafiə nazirliyinin mətbuat xidməti məlumat yayıb. Məlumat­da səfərin işgüzar xarakter daşıdığı qeyd edilib. 

O, səfər çərçivəsində sentyabrın 9-da “Hərbi sferada məsul süni intellekt” sam­mitinin açılış mərasimində iştirak edib. Tədbir Koreya Respublikası, Niderland, Böyük Britaniya, Sinqapur və Keniyanın müdafiə və xarici işlər nazirlikləri tərə­findən hərbi texnologiyaların daha yaxşı mənimsənilməsi və döyüş əməliyyatları zamanı süni intellektdən istifadəyə nəzarət üzrə beynəlxalq mexanizmlərin yara­dılmasının təşəbbüskarı olmaq məqsədilə təşkil olunub.

Qeyd edək ki, Ermənistanla Cənubi Koreya arasında diplomatik münasibətlə­rin qurulması haqqında protokol 1992-ci il fevralın 21-də imzalansa da, iki ölkə­nin əlaqələrində inkişaf meyilləri son il­lərdə müşahidə olunur. Bir müddət öncə Ermənistan hökuməti və Cənubi Koreya hökuməti arasında diplomatik və xid­məti pasportlara malik şəxslər üçün viza tələblərinin aradan qaldırılması, həmçinin iki ölkənin mədəniyyət, idman və təhsil sahələrində əməkdaşlığı haqqında saziş imzalanıb. 2018-ci il martın 6-da Ermənis­tan hökuməti Cənubi Koreya vətəndaşları­na 180 gün müddətinə viza verilməsi barə­də qərar qəbul edib ki, bunun da məqsədi iki ölkə arasında münasibətləri gücləndir­mək və turizmi inkişaf etdirməkdir. Ermə­nistan vətəndaşları üçün isə vizanın libe­rallaşdırılması 30 gün ərzində tətbiq edilir. Ermənistanda yaşayan Cənubi Koreya vətəndaşlarının sayı 373 nəfərdir. Hayas­tanın Tokiodakı səfirliyi Cənubi Koreya­da da akkreditasiya olunub. Cənubi Ko­reya 2024-cü ildə səfirlik açmaq istədiyi ölkələrin siyahısına Ermənistanı da daxil edib. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, digər ölkələr Gürcüstan, Estoniya və Litvadır.

Cənubi Koreya Sənaye Nazirliyinin ti­carət danışıqları departamentinin rəhbəri An Dok Kın bu yaxınlarda İrəvana səfəri zamanı Ermənistanın Cənubi Koreyanın ixracı üçün “strateji regiona” çevrildiyini bildirib. İki ölkə arasında son beş ildə ti­carət dövriyyəsi 4,6 dəfə artaraq, bu ilin 9 ayında 90 milyon ABŞ dollarına çatıb. Seul İrəvanla atom elektrik stansiyaları, inkişafa rəsmi yardım, ticarət və investisiya sahəsin­də əməkdaşlığı inkişaf etdirməyi planlaş­dırır. Cənubi Koreya Sənaye Nazirliyinin bəyanatına görə, Ermənistanla “körpülərin qurulması” Seul üçün son vaxtlar böyüyən tammiqyaslı bazara nüfuz etmək və MDB ölkələri ilə praktiki iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək üçün zəruridir.

Hayastanın bəzi vəzifəli şəxsləri müxtəlif illərdə Seula səfərlər ediblər. So­nuncu dəfə bir neçə gün öncə – sentyabrın 6-da Ermənistan təhlükəsizlik şurasının ka­tibi Armen Qriqoryan Cənubi Koreyaya iş­güzar səfərə getmişdi. Qriqoryan orada bir sıra görüşlər keçirmişdi.

Əlbəttə, Ermənistan rəsmilərinin han­sı ölkəyə səfər etmələri ilə işimiz yoxdur. Sadəcə, burada bizim təhlükəsizlik qayğı­larımız baş qaldırır. Çünki heç kəsə sirr de­yil ki, Ermənistan Azərbaycana qarşı ərazi iddialarından hələ də əl çəkməyib. Rəsmi İrəvan bunu şifahi şəkildə bəyan etsə də, əsas qanunundan, yəni konstitusiyasından müstəqillik bəyannaməsinə istinadın yer aldığı bəndi çıxarmayıb. Onlar ölkəmizin çoxsaylı iradlarına cavab olaraq, hələ bu yaxınlarda konstitusiya dəyişikliyi üzrə referendumun 2027-ci ildə keçiriləcəyini bəyan etdilər. Buna paralel olaraq, Ermə­nistan Fransadan, Hindistandan silah-sur­sat alır, Yunanıstan və Kipr Respublikası ilə hərbi və hərbi-texniki əməkdaşlığı ge­nişləndirir. Avropa Sülh Fondu vasitəsilə Ermənistana silahlı qüvvələrini inkişaf et­dirmək üçün ilkin olaraq 10 milyon avro vəsait ayrılıb. İndi isə bu ölkələrin siyahı­sına Cənubi Koreyanın da qoşula biləcəyi arzuolunmazdır. Ərazi iddiasından rəsmi imza ilə əl çəkməyən ölkənin ordusunu sürətlə silahlandırması, təbii ki, bizim na­rahatlığımıza səbəb olur. Biz bölgədə yeni hərbi toqquşmanın, yenidən gərginliyin yaşanmasını arzu etmirik. Buna görə də Ermənistan müdafiə nazirinin Seula səfə­rinə və Hayastanın Cənubi Koreya ilə hərbi əməkdaşlığı inkişaf etdirmək niyyətinə həs­saslıqla yanaşırıq.

Mövzu ilə bağlı “XQ”yə açıqlama verən ehtiyatda olan polkovnik, hərbi ekspert Şair Ramaldanov bildirdi ki, Ermənistan müdafiə nazirinin Cənubi Koreyaya rəhbər­lik etdiyi nazirlik, habelə ordunun silahlan­dırılması ilə bağlı səfər etməsi mümkündür. Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən biz bu gün süni intellektin silahlandırmada getdik­cə böyük rol oynadığını görürük: “Məsələn, Rusiya–Ukrayna müharibəsi fonunda – ge­dən döyüşlərdə süni intellektin əhəmiyyəti və onun gələcəkdə daha böyük rol oynaya­cağı barədə çox şey demək olar. Cənubi Ko­reya da bu baxımdan inkişaf etmiş ölkədir. Onların ordusunda süni intellektin imkan­larından geniş istifadə edilir. Düşünürəm ki, Papikyanın hərbi və hərbi-texniki əmək­daşlıq məqsədilə Cənubi Koreyaya getməsi prinsip etibarilə, təəccüb doğurmamalıdır. Hər bir ölkə öz siyasətini, ordusunu özünün görmək istədiyi kimi qurur”.

Ş.Ramaldanovun sözlərinə görə, Qərb dünyası, o cümlədən ABŞ və Cənubi Ko­reya, demək olar ki, eyni blokun nümayən­dələridir. Biz burada bir daha görürük ki, Ermənistanın müdafiə naziri də məhz bu məsələlərlə bağlı həmin blokun nümayən­dələri ilə bilavasitə sıx əlaqəlidir. Rəsmi İrəvan gələcək perspektiv istiqamətini də bu yolda görür.

Ermənistanın silahlandırılması prosesi­nin sürətləndirildiyini qeyd edən ehiyatda olan polkovnik bildirdi ki, bəlkə də İrə­vanın havadarları hazırda Cənubi Koreya ilə Hayastan arasında müasir silah-sursat alqı-satqısına dair yeni müqavilələrin ax­tarışındadırlar: “Hər halda düşünürəm ki, Cənubi Koreya ilə sıx əlaqələr qurmağa Er­mənistanı havadarları sövq ediblər. İrəvan Cənubi Koreyanın timsalında özünə yeni havadar tapdığını düşünür. Ona görə də hesab edirəm ki, biz yaxın zamanlarda Er­mənistan ordusunun silahlanmasına Cənubi Koreyada istehsal edilmiş hərbi təyinatlı məhsulların və silahların da daxil ediləcə­yinin şahidi ola bilərik. Ümumiyyətlə, Er­mənistan hazırda çox sürətlə silahlandırılır. Bu, açıq-aydın görünür. Mən deyərdim ki, onlar bu silahlanmanı həm də nümayişkə­ranə həyata keçirirlər. Bunun da bir neçə məqsədi var. Bu, həm daxili auditoriyaya hesablanmış gedişdir, həm də xaricə müəy­yən mesajlar verirlər. Prinsip etibarilə Azər­baycana da bir mesajdır ki, biz silahlanırıq, daha doğrusu, bizi silahlandırırlar. Müəy­yən şəkildə xarici havadarlarının olduğunu göstərmək istəyirlər. Ermənistan uzun illər­dir tutduğu mövqeyindən və regionda sabit­liyi pozan ölkə olmaqdan əl çəkmir. Onun havadarları da müəyyən bir şəkildə İrəvanı buna istiqamətləndirirlər”.

Müsahibimiz qeyd etdi ki, Azərbaycan Ordusunun hər cəhətdən inkişaf etməsinə, o cümlədən süni intellektin tətbiqi məsələ­sinə böyük diqqət yetirilir. Azərbaycan Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin rəhbərliyi al­tında, onun diqqəti və səyləri nəticəsində ordumuz bu gün ən müasir silahlarla silah­lanır, son istehsal olan avadanlıqlar alınır. Ordumuz bu istiqamətdə inkişaf edir. 44 günlük Vətən müharibəsində də ölkəmiz məhz yeni yanaşmalar tətbiq etməklə, süni intellektin imkanlarından yararlanmaqla, müasir silah və avadanlıqların tətbiqi ilə, təbii ki, onlardan mükəmməl şəkildə istifa­də etməyi bacaran peşəkar hərbçilərimizin sayəsində qələbə çaldı. Azərbaycan Ordusu bu sahədəki inkişafı ilə də torpaqlarımızı 30 ilə yaxın işğal altında saxlamış ölkənin ordusunu qabaqlayır. Ordumuzda intellek­tual potensialı yüksək olan, rəqəmsallaş­mış və süni intellektin tətbiq edildiyi silah və texnikanın idarə olunmasında bacarığa malik yetərincə zabit kadrları var. Bu gün də ölkəmizdə istər təlimlərdə, istərsə də məşğələlərdə ən müasir silah-sursat və texnikaya üstünlük verilir. Azərbaycan bu sahədə də Ermənistandan qat-qat irəlidədir.

Erməni nazirin səfərini şərh edən “At­las” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu isə açıqlama­sında bildirdi ki, bir ölkənin müdafiə naziri başqa ölkəyə səfər edirsə, bunun ən azı iki səbəbi olur. Birinci səbəb odur ki, həmin nazir səfər etdiyi ölkə ilə hərbi əməkdaşlığı inkişaf etdirmək istəyir və ya getdiyi ölkə­nin hərbi texnikasına maraq göstərir. Onun sözlərinə görə, Ermənistan müdafiə naziri­nin uzaq Cənubi Koreyaya səfərinin hərbi əməkdaşlıqla əlaqəsi azdır, deməli, İrəvan bu ölkənin hərbi texnikasına maraq göstə­rir: “Ermənistan Fransa, Hindistan və İran­dan sonra Cənubi Koreyadan da hərbi tex­nika almaq istəyir. Cənubi Koreyanın illik müdafiə məhsulları ixracatı 15 milyard dol­lara yaxındır. Bu ölkə dünyanın ən böyük səkkizinci müdafiə məhsulları ixracatçısı­dır. Cənubi Koreya tanklar, artilleriya sis­temləri və bir sıra döyüş təyyarələri istehsal edir. Ölkənin müdafiə sənayesi sahəsində 80 şirkət fəaliyyət göstərir və bu şirkətlərdə təxminən 45 min nəfər çalışır. Mütəxəssis­lər Cənubi Koreyanın istehsal etdiyi bir sıra hərbi texnikanın Qərb analoqlarını üstələ­diyi fikrindədirlər. Məsələn, Cənubi Kore­ya 2023-cü ildə Polşaya 13 milyard dollar dəyərində hərbi texnika tədarük edib”.

Onun sözlərinə görə, Ermənistan Cənu­bi Koreyadan Azərbaycana təhlükə yarada biləcək hərbi texnika almamış Bakı Seulla dialoqa keçməlidir. Əslində, Azərbaycan da Cənubi Koreyanın hərbi texnikasına maraq göstərib. Ötən il Cənubi Koreyada keçirilən hərbi sərgidə Azərbaycanın müdafiə səna­yesi naziri koreyalı həmkarı ilə görüşərək geniş fikir mübadiləsi aparmışdı. Görüş zamanı əməkdaşlıq perspektivləri müzakirə edilmişdi. Ermənistan Azərbaycandan əv­vəl Cənubi Koreyadan hərbi texnika alar­sa, rəsmi Bakı gələcək bəyanatlarında bu ölkəni də tənqid etmək məcburiyyətində qalacaq. Bunun baş verməməsi üçün Cənu­bi Koreya ilə hərbi əməkdaşlıq məsələsində Ermənistanı qabaqlamaq lazımdır”.

Səxavət HƏMİD
XQ