Dünyada cazın ilkin mərhələsi olan reqtaym ABŞ-nin Missuri ştatının barlarında XIX əsrin sonlarında meydana gəlib. Əsl caz musiqi üslubu isə ötən əsrin əvvəllərində Nyu-Orlean şəhərində yaranıb. Ayrı-ayrı janrların sintezi kimi formalaşan caz əvvəlcə zəncilərin, sonra isə ağların da sevimli musiqisi kimi geniş yayılıb. UNESCO cazın populyarlığını nəzərə alaraq, 2011-ci ildən başlayaraq 30 aprel tarixini Beynəlxalq Caz Günü elan edib.

Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının təşəbbüsü və təşkilat­çılığı, ADA Universitetinin, eləcə də Mə­dəniyyət Nazirliyinin təşkilati dəstəyi ilə keçirilən Bakı Beynəlxalq Caz Günü ilə bağlı silsilə tədbirlər davam edir.

Ölkəmizdə də caz musiqisi məş­hurdur. Azərbaycan cazı dünyada özünəməxsusluğu ilə seçilir. Xalq mu­siqisi və muğam harmoniyası ilə birləş­dirərək ifa edilən caz kompozisiyaları, heyrətamiz variasiyalar dinləyicilərə əvəzsiz zövq verir. 

Bakı Beynəlxalq Caz Festivalı Azər­baycanda caz mədəniyyətinin formalaş­dığının parlaq sübutudur. 2005-ci ildən bəri keçirilən bu festivalda yerli və xarici caz ulduzları iştirak edir, seminarlar, us­tad dərsləri, “Uşaq caz günü”, “Ən yaxşı caz ifaçısı” müsabiqələri, incəsənət və foto sərgiləri və başqa tədbirlər təşkil olu­nur. Təsadüfi deyil ki, bu festival 2016-ci ildə Avropa Caz Birliyinə daxil edilib.

Özünəməxsus tərzi ilə seçilən Azər­baycan cazı yeni-yeni ifaçıların isteda­dı sayəsində inkişaf edir. Gənc ifaçı İs­far Sarabski İsveçrədə keçirilən 43-cü Montrö Caz Festivalının qalibi olub. Bu yalnız İsfar üçün yox, Azərbaycan mu­siqisi adına böyük uğur idi. Bu siyahıda Rain Sultanov, Əminə Fiqarova, Şahin Növrəsli, Sevda Ələkbərzadə, Salman Qənbərov kimi virtuoz ifaçılar da yer tu­turlar. 

Builki caz bayramları da öz cazi­bədarlığı ilə diqqət çəkir. Üç gün ərzin­də müxtəlif mədəniyyət icmaları, təhsil müəssisələri, konsert müəssisələri və dövlət qurumları Bakıda ruh təzələyən beynəlxalq “caz nəsimi”nə qoşulublar. 

Bu tədbirlər çərçivəsində srağagün ADA Universitetində “Azərbaycanda caz orkestrləri ənənəsi: keçmiş və bu gün” mövzusunda diskussiya-konsert olub. Konsert Xalq artisti, dirijor, caz ifaçısı, mu­siqi sənətinin tanınmış nümayəndəsi Tofiq Əhmədovun 100 illiyinə həsr edilmişdi.

Konsertdən əvvəl çıxış edən ADA Universitetinin prorektoru Fariz İsmayıl­zadə təhsil ocağında hər zaman Azərbay­canın tarixi şəxsiyyətlərinə həsr olunmuş yaradıcılıq gecələrinin təşkil edildiyini bil­dirərək dedi ki, Tofiq Əhmədov da bu sıra­dandır. ADA Universitetində cazsevərlər çoxdur və onların Əhmədov fenomenini daha yaxından tanımaları baxımından bu duskussiya-konsert önəmlidir. 

Əməkdar incəsənət xadimi Rafiq Se­yidzadə görkəmli cazmenin həyat və ya­radıcılığından danışdı. Bildirdi ki, sevilən dirijorun rəhbərlik etdiyi estrada orkestri janrın inkişafında böyük rol oynayıb. 

Sonra Vyana Musiqi və Səhnə Sənət­ləri Universitetinin dosenti, “Big Band” orkestrinin rəhbəri Markus Geyzelxart “Almaniya və Avstriyada caz orkestrləri: keçmiş–bu gün–gələcək" mövzusunda maraqlı məruzə etdi. Digər natiqlər Azər­baycanda caz musiqisinin özəl ənənələ­rinin olduğunu vurğuladılar, konkret fakt­lar söylədilər. Niyazi, Tofiq Quliyev, Vaqif Mustafazadə, Rafiq Babayev xatırlandı. 

Tofiq Əhmədovun Azərbaycan mədə­niyyətinə əvəzsiz xidmətləri sadalandı. Qeyd edildi ki, unudulmz sənətkar To­fiq Əhmədov Bakı Konservatoriyasında klarnet ixtisası üzrə təhsil aldıqdan sonra Moskvanın məşhur caz qruplarında fəa­liyyətə başlayıb və qısa zamanda həmin aləmdə böyük rəğbət qazanıb. O, 1961-ci ildə caz-estrada orkestri yaradıb və mükəmməl kollektiv kimi formalaşdırıb. Tofiq Əhmədov ömrünün sonuna qədər kollektivin bədii rəhbəri və baş dirijoru olub. Hazırda AzTV-nin nəzdində fəaliy­yət göstərən estrada simfonik orkestri Tofiq Əhmədovun adını daşıyır. 

Çıxışlardan sonra söz musiqiyə ve­rildi. Çeşidli kompozisiyaların səsləndiyi konsert proqramında ecazkar cazın zə­rifliyi hər kəsi valeh etdi. Ənənəvi Qərb üslubu nə qədər xoş təsir bağışlasa da, muğam çalarları öz dogmalığı ilə sənət­sevərləri daha çox ilhamlandırdı... 

Dünən isə Heydər Əliyev Sarayında da Azərbaycan caz musiqiçilərinin işti­raki ilə konsert oldu. Azərbaycanın caz ulduzları Salman Qənbərov, Cəmil Əmi­rov, Tofiq Cabbarov (“Bakuba” qrupu), Mircavad Cəfərov (“Cəngi” qrupu), İsfar Sarabski, Emil Əfrasiyab, Şahin Növ­rəsli, Etibar Əsədli, Əfqan Rəsul, Elvin Bəşirov, Ruslan Hüseynov, Haciyev Ra­miz-Xan, Isa Bagirov, Coşqun Sadıxov öz performansları ilə seyrçilərin könüllə­rini oxşadılar.

Bir daha şahidi olduq ki, Azərbaycan­da caz ənənəsi yaşayır, həm də bu, möh­kəm təməllər üzərində qurulub. 

Ə.DOSTƏLİ