Hazırda Azərbaycanın torpaq ehtiyat fondu 8,6 milyon hektar təş­kil edir ki, bunun da 4,8 milyon hektarı kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardır. Müşahidələr göstərir ki, ötən müddətdə kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların təyinatının dəyişdirilməsi ilə bağlı çoxsaylı qanun pozuntularına yol verilib. İndən belə, bu sahədə ciddi nəzarət mexa­nizmi tətbiq olunacaq, kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlardan istifadə qanunla tənzimlənəcək. 

Ölkəmizdə kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlardan istifadənin səmərəliliyini yüksəltmək üçün kənd təsərrüfatı yerlə­rinin məqsədli təyinatının dəyişdirilmə­sinin çevik mexanizminin yaradılması, eləcə də kənd təsərrüfatı təyinatlı tor­paqlarda tikililərin inşasının (quraşdı­rılmasının) tənzimlənməsi nəzərdə tu­tulur. Bu məsələ Torpaq Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında qanun lay­həsində öz əksini tapıb. Xatırladaq ki, sənəd ölkə Prezidentinin “Aqrar sahədə istehsalın və emal sənayesinin inkişafı­na dair bir sıra tədbirlər haqqında” 15 iyul 2021-ci il tarixli fərmanı çərçivə­sində hazırlanıb. 

Təklif olunan dəyişikliyə əsasən, torpaq sahələrinin mülkiyyətçilə­ri (onların razılığı ilə istifadəçiləri və icarəçiləri) yay və qış otlaqları, örüş və biçənək sahələri istisna edilməklə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsa­lı və emalı məqsədilə kənd təsərrüfatı yerlərinin məqsədli təyinatını dəyişdir­mək imkanı əldə edəcəklər. Həmçinin onların müraciəti əsasında bu barədə məlumatların daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydiyyatının aparılması təmin ediləcək. Kənd təsərrüfatı təyi­natlı torpaqların kateqoriyası daxilində (kateqoriyası gözlənilməklə) onların məqsədli təyinatının dəyişdirilməsi is­tehsalçıların mülkiyyətlərində (istifadə­sində) olan belə torpaqlardan istifadənin səmərəliliyini yüksəldəcək, bu sahədə daha çevik mexanizmin yaradılma­sı təmin ediləcək, həmçinin reyestrdə qeydiyyatın aparılması ilə aidiyyəti orqanların əkinlər (əkin altında olan tor­paqların təyinatı) barədə məlumatlılıq səviyyəsi yüksəldiləcək.

Artıq ölkəmizdə kənd təsərrüfatı yerlərinin məqsədli təyinatının dəyişdi­rilməsinin çevik mexanizminin yaradıl­ması üçün hüquqi baza formalaşdırılıb. Bu məsələ Milli Məclisin iyunun 21-də keçirilmiş iclasında müzakirəyə çıxa­rılmış Torpaq Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb. Müzakirələr zamanı diqqətə çatdırılıb ki, hazırda kənd təsərrüfatı yerlərindən birindən digərinə dəyişiklik etmək mürəkkəb bir mexanizmə tabe olduğundan mül­kiyyətçilərin təsərrüfat fəaliyyətində tətbiqi çətinlik yaradırdı. Təklif olunan tənzimləmə torpaq istifadəçiləri üçün bu mexanizmi daha dəqiq tənzimləyir, torpaq balansının dürüst məlumatlara sahib olmasını təmin etmək üçün isə bu barədə məlumatların daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinə daxil edilməsi şərtini müəyyən edir.

Layihəyə əsasən, yay və qış otlaq­ları, örüş və biçənək sahələri istisna edilməklə kənd təsərrüfatı məhsulları­nın istehsalı və emalı məqsədilə kənd təsərrüfatı yerlərinin məqsədli təyina­tının dəyişdirilməsi torpaq sahələrinin mülkiyyətçiləri (onların razılığı ilə isti­fadəçiləri və icarəçiləri) tərəfindən hə­yata keçiriləcək. Belə ki, təklif olunan dəyişikliyə əsasən, torpaq sahələrinin mülkiyyətçiləri (onların razılığı ilə isti­fadəçiləri və icarəçiləri) yay və qış ot­laqları, örüş və biçənək sahələri istisna edilməklə kənd təsərrüfatı məhsulları­nın istehsalı və emalı məqsədilə kənd təsərrüfatı yerlərinin məqsədli təyinatı­nı dəyişdirmək imkanı əldə edəcəklər. Həmçinin onların müraciəti əsasında bu barədə məlumatların daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydiyyatının aparıl­ması təmin ediləcək. 

Torpaq Məcəlləsinə təklif edilən dəyişikliyə əsasən, kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda tikililərin inşası yeni qaydada tənzimlənəcək. Belə ki, kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda əsaslı tikililərin və qurğuların, habelə işçilərin (personalın) müvəqqəti yaşa­ması məqsədləri üçün yaşayış təyinatlı tikililərin inşa edilməsi və quraşdırıl­ması bu Məcəlləyə təklif edilən yeni –13-1-ci maddəyə uyğun olaraq həyata keçiriləcək. Sözügedən maddəyə (kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda tiki­lilər) əsasən, kənd təsərrüfatı məhsul­larının istehsalı və emalı üçün nəzərdə tutulmuş, habelə işçilərin (personalın) müvəqqəti yaşaması məqsədləri üçün yaşayış təyinatlı əsaslı tikililər sahəsi 5 hektardan az olmayan və vahid sər­həd daxilində yerləşən kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələrinin (yay və qış otlaqları, ümumi istifadədə örüş sahələri istisna olmaqla) 1 faizindən artıq olma­yan hissəsində inşa edilə və quraşdırıla bilər. Həmin tikililərin inşa edilməsinə və quraşdırılmasına torpaq sahəsinin mülkiyyətçisinin (onun yazılı razılığı ilə istifadəçisinin və ya icarəçisinin) müraciəti əsasında Azərbaycan Res­publikasının Şəhərsalma və Tikinti Mə­cəlləsinə uyğun olaraq icazə veriləcək. Bu məqsədlər üçün torpaq sahəsinin kateqoriyasının və məqsədli təyinatının dəyişdirilməsi tələb olunmayacaq. 

Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahəsində layihələndirilən obyektin tikinti layihəsində həmin obyektin in­şası üçün müəyyən olunan faiz nisbəti nəzərə alınmaqla torpaq sahəsinin tələb olunan hissəsinin sərhədləri ayrıca göstəriləcək. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahəsinin tikinti əmsalına cəlb edilməsi və həmin əmsalın tətbiq olun­duğu torpaq sahəsi barədə məlumatlar daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində və dövlət torpaq kadastrında saxlanı­lan məlumatlara əlavə edilməsi üçün tikintiyə və istismara icazə verən orqan (qurum) tərəfindən daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinə ötürüləcək. Yeri gəl­mişkən, inşasına yol verilən tikinti ob­yektlərinin kənd təsərrüfatı məhsulları­nın istehsalı və emalı məqsədləri üçün istifadəsi halları istisna olmaqla torpaq sahəsinin kateqoriyası dəyişdirilmədən digər məqsədlər üçün istifadəsinə və is­tismar təyinatının dəyişdirilməsinə yol verilməyəcək. 

Bütövlükdə, Torpaq Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklik kənd təsərrüfatı istehsalçılarının və emalçılarının mü­vafiq maliyyə resurslarına asan çıxı­şının təmin edilməsinə, infrastruktu­run və aqrar biznes mühitinin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində işlərin sürətləndirilməsinə, kənd təsərrüfatının iqtisadiyyatın mühüm sahələrindən bi­rinə çevrilməsinə, sözügedən sahənin davamlı inkişafına, dövlət xidmətləri­nin optimallaşdırılmasına və səmərəli idarəetmə sisteminin qurulmasına, aqrar sahədə keyfiyyət dəyişikliyinə və emal sənayesinin inkişafına, eləcə də kənd yerlərində əhalinin məşğulluq imkanla­rının artırılmasına şərait yaradacaq.