Hazırda ölkədə 13 alternativ enerji stansiyası yaradılır

Energetika naziri Pərviz Şahbazov Dubay şəhərində keçirilən BMT-nin iqlim dəyişikliyinə həsr edilən konfransında 2030-cu ilədək daxili istehlak, iqtisadiyyatın dekarbonizasiyası və ixrac məqsədilə quruda və dənizdə 8 QVt-dan çox “yaşıl enerji” layihələrinin xarici investisiya hesabına reallaşdırılacağını bildirib. Nazir, eyni zamanda, dayanıqlı, təhlükəsiz enerji güclərinin yaradılmasında, “yaşıl gələcəy”in qurulmasına milli səviyyədə mühüm töhfənin verilməsində beynəlxalq enerji şirkətləri ilə əməkdaşlığın müstəsna rol oynadığını qeyd edib. 

P.Şahbazov çıxışında Azərbaycanın artıq 7 beynəlxalq şirkətlə “yaşıl enerji” tərəfdaşlığına başladığını da vurğulayıb. O, həmçinin 2030-cu ilədək olan dövrdə “yaşıl artım” ölkəsinə çevrilməyin və tə­miz ətraf mühitə nail olmağın sosial-iqti­sadi inkişafa dair milli prioritetlərdən biri kimi müəyyən edildiyini, belə bir siyasə­tin isə regionda enerji sahəsində uğurlu transformasiya üçün mükəmməl bünöv­rəni reallaşdırdığını diqqətə çatdırıb. 

Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin bərpaolunan enerjinin xarici investisiya hesabına inkişafını, işğaldan azad olu­nan ərazilərin boz zonadan “yaşıl enerji” zonasına, Xəzərin “yaşıl enerji”nin isteh­sal və ixracının mərkəzinə çevrilməsini prioritetləşdirən dövlət siyasəti məhz “ya­şıl sərmayə” axınına önəmli təsir göstərir. Cari ilin oktyabrında ilk xarici investisiya əsaslı və MDB, Xəzər regionunun ən bö­yük günəş elektrik stansiyasının “Mas­dar” şirkəti ilə birgə istifadəyə verilməsi də bunun bariz ifadəsidir. 

Yeri gəlmişkən, 2027-ci ilədək “Mas­dar”, “ACWA Power”, BP, “China Gez­houba”, “Nobel Energy” və “Baltech” tərəfindən xarici investisiya hesabına 1,6 QVt-dan çox gücdə 8 günəş və külək elektrik stansiyasının inşa olunacağı da nəzərdə tutulur. Həmçinin 2031–2037-ci illərdə “yaşıl enerji”, hidrogen, “yaşıl am­monyak”ın istehsalı və ixracı məqsədilə təxminən 19 QVt həcmində güclərin də beynəlxalq enerji şirkətləri ilə yaradılması planlaşdırılır. 

Qeyd edək ki, 2027-cı ilin sonunadək 1862 MVt həcmində “yaşıl güclər”in ölkə­nin enerji sisteminə inteqrasiyasını təmin etmək üçün elektrik enerjisi şəbəkəsinin gücləndirilməsi üzrə Dövlət Proqramı­nın hazırlanması gözlənilir. Hazırda isə 2030-cu ilədək “Xəzər-Avropa İttifaqı” və “Azərbaycan–Türkiyə–Avropa” “yaşıl enerji” dəhlizləri yaratmaq və şaxələndi­rilmiş marşrutlarla, təxminən, 5 QVt həc­mində “yaşıl elektrik” enerjisi ixrac etmək məqsədilə intensiv işlər görülür. Hazırda Xəzər dənizindən başlayaraq Azərbay­can, Gürcüstan, Qara dənizdən keçmək­lə Rumıniya və Macarıstanı əhatə edən, eyni zamanda, Bolqarıstanın da qoşuldu­ğu dəhlizin texniki-iqtisadi əsaslandırma­sı və bu layihə ilə bağlı birgə müəssisə­nin yaradılması istiqamətində müvafiq addımlar atılır. 

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yeni­dən qurulmasında xalis sıfır emissiyalı “Yaşıl enerji zonası” konsepsiyası mü­hüm əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycanın gücünü ifadə edən bu nəhəng quruculuq prosesində adları çəkilən iqtisadi rayon­ların enerji ilə təminatı məqsədilə qısa müddətdə 1157 kilometrdən artıq müxtə­lif gərginlikli elektrik verilişi xətti çəkilib, Araz çayı üzərində “Xudafərin” və “Qız Qalası” hidroqovşaqları inşa olunub, 20 yarımstansiya, ümumi gücü 75 MVt olan 13 stansiya bərpa edilərək istifadəyə ve­rilib. Xankəndi şəhərinin Azərbaycanın enerji sisteminə qoşulması, düşməndən təmizlənən ərazilərimizin Şuşa yarıms­tansiyası vasitəsilə elektrik enerjisi ilə təminatı reallaşdırılıb. 

Hazırda isə 119 MVt gücündə 13 stansiyada tikinti işləri aparılır. Həmçinin 140 MVt gücündə su elektrik stansiyaları­nın tikilib istismara verilməsi üçün tədbir­lər davam etdirilir. 

“Yaşıl enerji” zonasının yaradılması ilə bağlı 2022–2026-cı illəri əhatə edən tədbirlər təkcə bərpaolunan enerjinin in­kişafı ilə məhdudlaşmır, enerji keçidinin bütün komponentləri üzrə fəaliyyəti də əhatə edir. Bu çərçivədə azad olunan ərazilərdə ümumi gücü 636 KVt olan Arximed qurğusu, 200-dən çox fərdi ya­şayış evində günəş kollektoru, 170-dən çox evdə günəş paneli, ictimai və sosial binalarda ümumi gücü 800 kVt-dan çox olan günəş enerjisi sistemləri, 2300-ə yaxın LED lampalarla təchiz olunmuş və günəş enerjisi əsaslı, enerji səmərəli işıq dirəkləri, “ağıllı” dayancaqlar, elektrik dol­durma məntəqələri quraşdırılıb. 

Əlbəttə, sadalanan layihələr davamlı xarakter daşıyır və bütün səylər də bu in­novativ təcrübənin geniş tətbiqinə, Qara­bağ və Şərqi Zəngəzurun enerji səmərə­liliyində nümunəvi bölgəyə çevrilməsinə yönəldilir. Şübhəsiz ki, əsas məqsəd də dövlət başçısının vurğuladığı kimi, Qara­bağ və Zəngəzurun dünyanın qibtə edə­cəyi şəkildə qurulmasıdır. 

“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də “təmiz ətraf mühit və “yaşıl artım” ölkəsi” beş prioritetdən biri kimi müəyyənləşdirilib və “2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisa­di inkişaf Strategiyası”nda “yaşıl enerji məkanı” layihəsi üzrə müəyyənləşdirilən tədbirlər qarşıya mühüm vəzifələr kimi qoyulub. Buradan da göründüyü kimi, Azərbaycanda bərpaolunan enerji mən­bələrindən geniş istifadə təkcə ölkəmizin enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı deyil, həm də az karbonlu enerji sistemi və dayanıqlı gələcək qurmaq, həmçinin xaricdə enerji gücümüzə olan tələbatı ödəmək məqsədi daşıyır.

Bütün bunlar isə deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda həyata keçirilən so­sial-iqtisadi inkişaf strategiyası ekoloji problemlərin operativ həllinə, ətraf mü­hitin mühafizəsi istiqamətində ardıcıl və səmərəli tədbirlərin görülməsinə əlverişli şərait yaradır. Bunun nəticəsidir ki, res­publikamızda təmiz ekoloji mühitin ger­çəkləşdirilməsi məqsədilə mövcud təbii resursların dayanıqlı və səmərəli istifa­dəsi, tullantıların idarə edilməsi ilə bağlı infrastrukturun yaradılması istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir. Azərbay­canın 2050-ci ilə qədər istixana effekti yaradan qazların emissiyası həcminin 40 faizə qədər azaldılmasının, habelə düş­məndən təmizlənən ərazilərimizdə “təmiz 0” emissiya zonasının yaradılmasının şərti hədəf kimi götürülməsi də bunun bariz ifadəsidir.

Vaqif BAYRAMOV
XQ