Qarabağda erməni mədəni irsinin qorunub saxlanılması. Belə bir cəfəng məsələni Ermənistan hakimiyyəti həmişə gündəmə gətirməkdədir. Dünən də bununla bağlı iki informasiya yayılmışdı. İnformasiyalardan biri Ermənistanın xarici işlər nazirinin müavini Vahan Kostanyanın açıqlamasıdır. Digəri məlumat isə Ermənistanın ali patriarxı adlandırılan katolikos II Qareginin Böyük Britaniyaya səfəri xüsusundadır. 

Ölkənin həm dini, həm də rəsmi şəxsinin eyni anda eyni məsələdən söz açması, ilk baxışdan, qəribə görünsə də, əslində, təəccüblənməli heç nə yox­dur. Çünki Ermənistanda dövlət və din iç-içədir. Daha doğrusu, ikinci birincinin başına torba keçirib istədiyi səmtə sü­rükləməkdədir. Tarix boyu da belə olub, indi də vəziyyət dəyişməyib.

Bəli, Ermənistanda kilsənin dövlət siyasətinin müəyyənləşməsində mü­hüm rol oynadığını sübuta yetirmək üçün çoxsaylı misallar var. Hesab edi­rik ki, Kostanyanın və II Qareginin Qa­rabağın erməni mirasından söz açma­ları da bu gerçəyin təsdiqi baxımından vacibdir. Ancaq məsələyə sırf buna görə diqqət yetirmirik. Yəni, yayılmış iki informasiyaya həm də onların məzmu­nundakı məqamlar səbəbindən nəzər salacağıq. 

Ancaq ilk növbədə, onu bildirək ki, deyəsən, baş nazir Nikol Paşinyan iq­tidarının II Qareginlə artıq ölkənin klu­arlarını aşdığı bildirilən mübarizəsindən əsər-əlamət qalmayıb. Bir vaxtlar Niko­lun tərəfdarları sosial çəbəkələrdə kato­likosun ictimai davranmış qaydalarına zidd hərəkətlərindən, tərbiyəsizliklərin­dən, əxlaqsızlıqlarından, cinsi orienta­siya pozğunluğundan söz açırdılar. İndi belə bir ritorikaya son qoyulub. Görü­nür, erməni iqtidarı keçmişə qayıtmağa üstünlük verir, fəaliyyətini “ənənəvi” ste­reotiplərə uyğun şəkildə qurur. 

Keçmişə qayıtmaqdan söz düşmüş­kən, Ermənistan İnzibati Məhkəməsi bu günlərdə Paşinyan hakimiyyətə gələn­dən sonra ölkəyə girişinə məhdudiyyət qoyulmuş iki erməni üzərindəki qada­ğanı aradan qaldırıb. Bu isə o deməkdir ki, erməni iqtidarı köhnəliyin lobbi və di­aspor qalığından da faydalanmaq yolu tutmaqdadır. Görünür, katolikosdan II Qareginin timsalında din adına rüsvay­çılıqdan da həmçinin.

Əlqərəz, V.Kostanyan jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Qarabağda erməni mədəni irsinin qorunub saxla­nılması həmişə Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin gündəliyindədir. Bu, heç şübhəsiz, sıradan məsələ sayılmama­lıdır. Ona görə ki, rəsmi İrəvan hazırda dövlət səviyyəsində sadiq qaldığı qəsb­karlıq siyasətinin motivini dəyişib. Belə demək mümkünsə, abidəbazlığa ke­çib. Ölkə rəsmiləri, az qala, bütün bey­nəlxalq platformalarda hay-şivən qal­dıraraq bildirirlər ki, Azərbaycan, guya, Qarabağda və işğaldan azad olunmuş (onlar qəsb olunmuş kimi qiymətləndi­rirlər – red.) digər ərazilərdə erməni mi­rasına təcavüz yolu tutmaqdadır. Lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə qədər Ermənistan hakimiyyətinin hədəfi iş­ğaldan azad edilmiş digər bölgələrimiz idisə, Azərbaycanın suverenliyinin tam bərpasından sonra Paşinyan və ko­mandası birbaşa Qarabağa yüklənib. 

Ermənistan beynəlxalq məh­kəmələrdə Azərbaycan ərazisindəki müxtəlif abidələrin ermənilərə məxsus­luğunun təsdiqlənməsi iddiasını qaldı­rır. Təsəvvür edin ki, torpaq ölkəmizin­dir, İrəvan istəyir ki, onun üzərindəki tikili erməni abidəsi kimi təsdiqlənsin. Bu, adi bir məsələ deyil. Ermənistan perspektiv üçün “planlar” qurur. Bir hal­da ki, abidə Ermənistana məxsusdur, o zaman gələcəkdə onun üzərində da­yandığı torpağın da erməni ərazisi oldu­ğunu bildirmək mümkündür. Hər halda, bu, xəstə erməni təfəkkürünün məhsu­ludur. Bu zay təfəkkür, eyni zamanda, məsələni revanşist ideyaları gerçək­ləşdirmək, həmin ideyalara hüquqi don geyindirmək üçün gündəmdə saxlayır. Hesab edilir ki, Ermənistan nə zaman­sa güclənəcək, itirilmiş əraziləri geri qaytaracaq və o zaman hazırkı məsələ işğalın hüquqi baxımdan əsaslandırıl­masında vasitəyə çevriləcək. Məsələn, deyiləcək ki, abidə ermənilərə aiddirsə, deməli, torpaq da onların olmalıdır. 

Bəli, indi Qarabağdakı erməni mira­sı ilə bağlı beynəlxalq miqyaslı sərsəm­ləmələrin də məqsədi budur. Deməli, Ermənistan Azərbaycana qarşı işğal­çılıq planlarından əl çəkmir. Yəni, indiki halda, ölkə mənəvi məsələləri də özü­nün avantürist siyasəti naminə alətə çevirməkdədir. Diqqət yetirək, Kostyan­yan nə deyir: “Qarabağın mədəni irsinin qorunub saxlanması məsələsi həmişə gündəmimizdədir və bu məsələ həm UNESCO-nun icra orqanında, həm də digər aidiyyatı idarələrdə qaldırılır. Ya­dınızdadırsa, 2020-ci ilin dekabrında UNESCO-nun İcraiyyə Şurası qərar vermişdi ki, ümumi vəziyyəti və mədə­ni irs abidələrinin durumunu yerində izləmək üçün Qarabağa faktaraşdırıcı missiya göndərilməlidir”.

***

Ermənistan hakimiyyəti necədirsə, katolikos II Qaregin də elədir. Hətta bir qədər də həyasızdır. Belə ki, o, Böyük Britaniya və İrlandiya Erməni Kilsəsi­nin yeparxiyasına patriarxal səfəri çər­çivəsində Anqlikan Kilsəsinin rəhbəri, Kenterberi arxiyepiskopu Castin Uelbi ilə görüşündə Qarabağdan “məcburi köçkün düşmüş ermənilərin üzləşdiyi problemlər ilə yanaşı, “Qarabağdakı erməni mədəni irsinin qorunub saxlan­ması məsələlərinə” toxunub. Əlbəttə, mövcud xüsusda özünün anti-Azərbay­can baxışlarını işə salmağı da yaddan çıxarmayıb.

Belə nəticəyə gəlmək mümkündür ki, hazırda erməni kilsəsinin əlində oyuncağa çevrilmək kimi durumla üz­ləşmiş Ermənistan hakimiyyəti Azər­baycana münasibətdə konstruktiv dav­rana bilmir. Həm də ona görə ki, erməni avantürizminin mənbəyi elə kilsədir. Əl­bəttə, hazırda, belə demək mümkünsə, alətə çevrilməyin ən müxtəlif təzahür formaları var ki, bunlardan biri də həm Qarabağdakı abidələrə iddia etməkdir, həm də onların, guya, dağıldıldığı barə­də Azərbaycan əleyhinə mənfi rəy for­malaşdırmaqdır. 

Əslində, Ermənistan iqtidarı hazırkı davranışları ilə ölkənin illərlə işğal altın­da saxladığı Azərbaycan ərazilərindəki məscidlərə, tikililərə, qəbirstanlıqlara qarşı vandal münasibətini Azərbay­canın adına çıxmaqdan başqa bir şey eləmir. Məscidlərə donuz bağlayan Kostanyanın və II Qareginin yerliləridir. Azərbaycanlılar heç bir dini əhəmiyyət daşıyan abidəyə təhqiramiz yanaş­mayıblar. Paytaxt İrəvanda və ölkənin müxtəlif bölgələrində türk mədəni mi­rasını yer üzündən silən Ermənistandır. Azərbaycanın paytaxtında isə erməni kilsəsi qorunub saxlanılmaqdadır. Möv­cud xüsusda başqa faktları da vurğula­maq mümkündür. Erməni vandallığını əks etdirən ən müxtəlif məsələləri yada salmaq da həmçinin. Üstəlik, bir vacib məqam da var ki, Ermənistan və ermə­nilər Azərbaycan və türklərlə bağlı hər şeyi öz adlarına çıxdıqları kimi, qədim alban dini və mədəni mirasını, o cüm­lədən, xristian dini abidələrini də öz adlarını çıxmaqdadırlar. Tarix boyu da belə olub, indi də belədir və fikrimizi təsdiqləyən faktlar yetərincədir. 

Ə.RÜSTƏMOV
XQ