“The American Conservative”: Amerikalıların 73 faizi Baydenin siyasətindən narazıdır

ABŞ-da prezident seçkilərinə 8 aydan artıq vaxt qalmasına baxmayaraq, ölkədə demokratların namizədi və hazırda prezident kürsüsündə olan Co Baydenlə respublikaçıların namizədi, eks-prezident Donald Tramp arasında mübarizə gündən-günə kəskinləşməkdədir. Ağ Evin hazırkı sahibinin xarici siyasət sahəsində atdığı bir neçə uğursuz addım və fiziki durumu demokratların namizədinin nüfuzuna, eyni zamanda, yenidən prezident seçilmək şanslarına çox ciddi təsir göstərir. 

Bu, ilk növbədə, ABŞ-ın dünya si­yasətində tədricən əvvəlki mövqelərini itirməsində, Vaşinqtonun uğursuz Yaxın Şərq siyasətində və son günlər Texas ştatında baş verən hadisələrdə Prezi­dent Baydenin qətiyyətsizliyində özünü aydın büruzə verir. 

ABŞ-da gündəmdə olan prezident seçkilərinə də məhz bu hadisələrin fo­nunda qiymət verilir və təhlillər aparılır.

Məsələn, ekspertlər hesab edirlər ki, Texas və Ağ ev hakimiyyətləri arasında münaqişə ABŞ-da seçki kampaniyası­nın nəticələrinə həlledici təsir göstərə­cək. Xatırladaq ki, Co Baydenin federal hökumətin ölkənin cənub sərhədlərinə nəzarəti gücləndirməyə hazır olduğunu bəyan etməsinə baxmayaraq, Texas şta­tının qubernatoru Qreq Ebbot qeyri-leqal miqrasiyanın qarşısını almaq üçün Mek­sika ilə sərhədi qorumağın ştatın konsti­tutsion hüququ olduğu fikrindən dönmür. Hətta ölkənin Ali Məhkəməsi federal ha­kimiyyətə texaslıların sərhədi qorumaq üçün çəkdikləri tikanlı məftildən olan ha­sarı aradan qaldırmaq hüququ barədə hökm çıxarsa belə, Texas buna imkan yeri qoymur. 

Bu və digər hadisələrin gedişatının təhlilini aparan “The American Conser­vative” qəzeti özünün “Tramp qələbə ça­lacaq” məqaləsində keçirdiyi rəy sorğu­sunun nəticələrinə istinad edərək yazır: “Amerikalıların 73 faizi Baydenin hazırki siyasəti ilə razı deyil”. Məqalənin müəllifi Piter van Buren elə ilk cümləsində sual verir: “Axı kim, əsl həqiqətdə “bizdə hər şey qaydasındadır” deyən Co Baydenə və onun liberal KİV-dəki sadiq köpəklə­rinə inanır? Onlar hansı kiçicik faiz ameri­kalıların adından bunu deyirlər?” 

Müəllif daha sonra yazır: “Qaranlıq Amerikanı bürüyür. İctimai rəy sorğula­rında iştirak edənlərin, təxminən, 73 faizi Birləşmiş Ştatların yanlış yolla getdiyini deyir. Bu, amerikalılara bu sualın ilk dəfə verildiyi 1989-cu ildən bəri ən yüksək rəqəmdir. Digər sorğuların nəticələrinə görə, vətəndaşların ölkənin inkişaf is­tiqamətindən məmnunluğunda davamlı azalma tendensiyası müşahidə olunur: 1999-cu ildəki 71 faizlik zirvədən bu gün sadəcə 22 faizə qədər eniş qeydə alınıb. Baydeni bəyənənlərin 39 faizlik göstəri­cisi, ABŞ-da buna qədər ikinci müddətə namizəd olan hər hansı prezidentin seç­kidən bir il əvvəl müşahidə olunan ən aşağı rəqəmdir. İnflyasiya 8,9 faizə çatıb. Gəlirin artımı ilə müqayisədə kirayə və yemək xərcləri də iki-üç dəfə artıb.

Həqiqət lənətlə üzləşir. İntellektual dəstələr Conu dəstəkləmək üçün müxtə­lif izahlar fikirləşir və irəli çıxıb deyilər ki, ucqarlarda olan "küt" amerikalılar niyə "Baydenomikanın" bütün şöhrətini və na­iliyyətlərini görmür?” 

Politoloqlar və iqtisadçı ekspertlər qeyd edirlər ki, “ölkədə inflyasiya səviyyə­si bir qədər azalsa da, ərzaq və nəqliyyat xərcləri hələ də COVID pandemiyasın­dan əvvəlkindən daha yüksəkdir. Conun problemi ondadır ki, bunlar anlaşılan problemlər deyil, real, konkret ev təsər­rüfatını əhatə edən fəlakətlərdir. Biz belə bir nəticə ilə üz-üzəyik: iqtisadi vəziyyət bizim zəngin sahillərimizdən ən qısa mə­safədə yaşayan amerikalıların belə əksə­riyyəti üçün həqiqətən də pis ola bilər...

Məhz bu insanlar ya Trampa səs verəcəklər, ya da seçki günü evdə qala­caqlar. Amma çətin ki, onlar Baydenin iqtisadiyyatdakı "rekordlarına" səs versin­lər. İnsanlar yaxşı bilirlər ki, nə vaxt həm övladlarını yedizdirə, həm də eyni vaxtda kirayə haqqını ödəyə biləcəklər, nə vaxt bunlara imkanları olmayacaq”.

Demokrat Qrover Klivlendin belə bir mühitdə qalib gəldiyi 1892-ci il prezident seçkisindən sonra ilk dəfədir ki, Birləşmiş Ştatalarda seçicilər təkrar Ağ evdəki son təcrübələrinə əsaslanan iki namizədin seçimi ilə üzləşirlər. Biri maaşların inflya­siyadan daha sürətlə artdığı, birjanın güc­lü, ipoteka faizlərinin əlverişli olduğu bir vaxtda prezident idi, digəri isə yox. Amma Trampın ədalətli seçkilərdə qələbəsi tək­cə dollardan və sağlam düşüncədən asılı deyil. Trampın Amerikanı tanıması və dərk etməsi ona 2016-cı ildə “qələbəyə doğru getməyə” və 2020-ci ildə, demək olar ki, belə bir qələbəni əldə etməyə kömək etdi.

Politoloqlar deyir ki, Trampın bugün­kü şüarları ilk dəfə bəyan etdiyi vaxtda olduğundan daha doğru ola bilər. Sorğu­lar göstərir ki, artıq gənclərin əksəriyyəti heç vaxt valideynlərinin qazandıqları qə­dər pul qazanacaqlarını gözləmir. Digər tərəfdən, ümidsizlikdən ölüm nisbəti art­maqda davam edir. İnsanlar iqtisadiyya­tın nə vaxt inkişaf etdiyini və nə vaxt geri getdiyini yaxşı hiss edirlər.

Piter van Buren yazır ki, “Trampın dövründə miqrasiya siyasəti sadə və amerikalıların əksəriyyətinin düşüncə­sinə uyğun idi: “Bizə bu mühacirlər bəs edər”. Trampın dediyi kimi: "Sərhədsiz ölkə – heç də ölkə deyil. Bizim divarımız olmalıdır. Qanunun aliliyi mühüm əhəmiy­yət kəsb edir!" Buna baxmayaraq, Bay­den miqrasiyanın azaldılması ideyasını irqçilik adlandırdı və bu da indi miqrant­lara qarşı qala-şəhərlər yaratmağa gəti­rib çıxarıb. Yəni, bəlkə biz, həqiqətən, bu mühacirlərdən doya bilmirik?”

Baydenin miqrasiya siyasətini bəlkə də alqışlamaq lazımdır, çünki bu siyasət onun miqrasiya siyasəti ilə Trampın si­yasəti arasındakı kəskin kontrastı açıq-aşkar nümayiş etdirdi. Bu da amerikalı­ların əksəriyyətində haqlı olaraq belə bir fikir yaratdı ki, miqrantlar onların iş yerlə­rinə və təhlükəsizliyinə təhdiddirlər. Onlar haqlı olaraq düşünürlər ki, ABŞ ordu his­sələri İraq, Suriya və s. bu kimi yerlərdən çıxarılıb geri gətirilməlidir. Onlar deyirlər ki, Hanter və Co Bayden ABŞ-ın siyasi tə­sir imkanlarını Ukraynaya və Çinə satıb­lar. Hətta “dərin dövlət”in mövcudluğuna belə şübhə etmirlər. Onlar təhsil istəyir­lər, lakin tələbə kreditlərini ödəməyənlər üçün kollecin pulsuz olmasını istəmirlər. Onlar görürlər ki, sosial təminat insanları işləməməyə sövq edir, işləyənlər üçünsə sosial təminat nəzərdə tutulmur. Onlar si­lah sahibi olmaq istəyirlər. Trampın əsas elektoral bazası olmalarına baxmayaraq, onlar tək də deyillər. Son bir il ərzində ali təhsilli respublikaçılar arasında Trampın dəstəyi iki dəfə artaraq 60 faizə çatıb.

Bu gün ABŞ-da satılmış liberal KİV-dən kənarda heç kim “demokratiya­nın sonu” iddialarına inanmır. Ən sadə əks-arqument budur ki, Tramp demokratik sistemə inanmırsa, o zaman niyə onun qaydalarına əməl edir və ona uyğun kam­paniya aparır? Məgər potensial diktator özünü daha diktatorsayağı aparmazdımı?

Van Buren, həmçinin yazır ki, “əgər Tramp diktator olmaq istəsəydi, onun öz avtoritar idarəçiliyini bərqərar etmək üçün 4 ili var idi. Ancaq o, bunu etmədi. Mən­tiqli və ciddi düşünməyə hazır olan hər kəs bunu başa düşür. Nə olursa-olsun, qanundan istifadə edərək rəqibi həbs et­mək və ya seçki bülletenindən çıxarmaq daha qeyri-demokratik görünür. İkiüzlü­lük ətrafında seçki strategiyası qurmaq iyrənc bir şeydir”.

Van Buren sonda yazır: “Trampın se­çiciləri öz Amerikalarını axtarırlar və onlar qorxurlar ki, gələcəkdə onların Amerikası bugünki Braziliyaya oxşaya bilər”. Onla­rın əleyhdarları Seçicilər Kollegiyasını, radio-şouları, seçicilərin məlumatsızlığını və ya Putini günahlandırırlar. Beləliklə, Trampın 2016-cı il və ehtimal ki, 2024-cü il qələbəsi bu qədər izaholunmazdırmı?” 

Bütün bunlarla yanaşı, mətbuata sı­zan məlumatlardan aydın olur ki, Tram­pın reytinqinin sürətlə qalxması fonunda Co Baydenin öz postunu qoruyub saxla­ması reallıqdan çox uzaqdır. “Bloomberg” agentliyinin son günlər yaydığı məlumat­da bildirilir ki, artıq Demokratik Partiyanın bəzi üzvləri, hər şeydən əvvəl noyabrda 81 yaşı tamam olacaq Prezident Bay­denin səhhətindən çox narahatdırlar. Bu narahatlıq təsadüfi deyil. Dünən Bayden fevralin 3-də növbəti praymerizin keçi­riləcəyi Cənubi Karolinaya səfər edib. “Reuters” agentliyi bildirir ki, kilsədə zi­yarətdən sonra çıxış edən Bayden tri­bunadan düşərək qovluğu köməkçisinə verib və bundan sonra bir müddət nə edəcəyini, hara gedəcəyini unudaraq çaşqın vəziyyətdə qalıb. Bundan əlavə, Demokratlar Partiyasının Ağ ev admins­trasiyasının HƏMAS–İsrail münaqişəsinə münasibətdə tutduğu mövqeyə görə seçi­ci səslərini sürətlə itirməsi də elektoratın ciddi narahatlığına səbəb olur. 

Agentliyin müxbirinin söhbət etdiyi ABŞ Konqresinin demokrat təmsilçilər Baydeni bu seçkilərin autsayderi adlandı­rıblar. Hətta bəzi demokrat konqresmen­lər hazırda praymerizlərdə iştirak edən eks-prezident Trampın prezident və­zifələrinin öhdəsindən daha uğurla gələ biləcəyini belə gizlətməyiblər.

Hazırladı: 
İlqar RÜSTƏMOV 
XQ