Xalq şairi, MM-in deputatı, VHP sədri Sabir Rüstəmxanlı “XalqTV”-nin qonağı olub. Onunla söhbətin oxucular üçün də maraqlı olacağını nəzərə alaraq “XQ”-də təqdim edirik.

Uşaq yaşlarından şeirə, sənətə könül verən, Yardımlı rayonunda orta məktəbi bitirdikdən sonra BDU-nun filologiya fa­kültəsinə daxil olan Sabir Rüstəmxan­lı hələ tələbə ikən “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetinə işə qəbul edilib, uni­versiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirib və “sərhədsiz ruhumuzun” daşıyıcısı, “haqq pərvanəsi” kimi yoluna davam edib. 30 yaşında “Cəlil Məmmədquluzadə və folk­lor” mövzusunda dissertasiya işi yazıb və uğurla müdafiə edərək, filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsi alıb. “Tanımaq istəsən”, “Xəbər gözləyirəm”, “Gəncə qa­pısı”, “Sağ ol, ana dilim!”, “Qan yaddaşı”, “Zaman məndən keçir”, “İki kəlmə” və sair şer kitabları var. “Xətai yurdu”, “Göy Tanrı”, “Ölüm Zirvəsi (Cavad xan)”, “Difai Fədailəri”, “Şair və şər”, “Sunami” kimi maraqlı romanların müəllifidir.

Ona ilk sualımız dissertasiya işi ilə bağlı oldu: 

– Sabir müəllim, bugünün prizma­sından Mirzə Cəlili necə dəyərləndirir­siniz? Özünüzü Mirzə Cəlilin mənəvi varislərindən sayırsınızmı?

– Mirzə Cəlil Azərbaycan ədəbiyya­tında ən böyük ədəbi məktəblərdən biri­nin təməlini qoyub, M.Ə.Sabirlə birlikdə Mirzə Cəlilin Azərbaycan milli təfəkkü­rünün biçimlənməsində, milli-demokratik ənənələrin yaranmasında misilsiz xid­məti olub. Bu baxımdan mən, şübhəsiz, onların mənəvi varisiyəm. Mən Mirzə Cə­lil mövzusunu təsadüfən seçməmişəm. Universitetdə onun “Anamın kitabı” pye­sindən kurs işi yazmışdım. Müəllimimiz, bizə Mirzə Cəlildən dərs deyən görkəmli yazıçımız, professor Mir Cəlal oxuyub dedi, yaxşı yazmısan, ver, qoy universi­tetin “Elmi əsərlər”ində çap edilsin. Bir tələbənin kurs işinin “Elmi əsərlər”də çapı nadir hadisə idi. Mən yazımı “Elmi əsər­lər”ə verdim, amma 2-3 ay keçsə də, çap olunmadı. Bir gün Mir Cəlal müəllim so­ruşdu ki, nə oldu, tənbəllik eləyib məqalə­ni çapa vermədin? Dedim, yox, siz deyən kimi vermişəm, amma çap olunmayıb. O, bir az əsəbləşdi, lazımi adamlara mənim kurs işimin təcili dərc edilməsini tapşır­dı. Mənə isə dedi ki, əgər sən elmi işlə məşğul olsan, çalış, böyük adamlardan yazasan. Sonra da zarafatla əlavə elədi: “Özün unudulsan da, araşdırdığın möv­zunun obyekti, yəni haqqında yazdığın adamın xatirəsi səni yaşadacaq”. Əlbət­tə, mən Mirzə Cəlildən yadda qalmağım üçün yazmırdım, sadəcə olaraq o, hamı­mız üçün bir məktəb idi. 

Sonra “Ədəbiyyat və İncəsənət” qə­zetində işləyəndə mənim məqalələrimi görəndən sonra EA Nizami adına Ədə­biyyat İnstitutunun direktoru rəhmətlik Mirzəağa Quluzadə məni instituta dəvət etdi. Daha doğrusu, bir gün qəzetin tənqid şöbəsinin müdiri Ayaz Vəfalı mənə dedi ki, səni Mirzəağa müəllim instituta çağırır. Getdim. Mirzəağa müəllim məni aspiranturaya qəbul etmək istədikləri­ni bildirdi və hansı dövrü istəsəm, seçə biləcəyimi dedi. Cavab verdim ki, fərq etməz, klassik dövr də, müasir dövr də ola bilər, yalnız XX əsrin əvvəli mənə bir az çətin gəlir, çünki o dövr mürəkkəbdir, qəzet və jurnalların da çoxu əldə yoxdur. Amma, nədənsə, mövzum “Cəlil Məm­mədquluzadə: “Molla Nəsrəddin” jurnalı və folklor” oldu. Düzdür, ərəb qrafikasını bilirdim, universitetdə keçmişdik, ancaq “Molla Nəsrəddin”in o hürufatla çap olun­muş 25 illik bir dövrünü tapıb, oxuyub, folklorla bağlı cəhətlərini araşdırmaq elə də asan deyildi. Məcbur oldum ki, Axundzadə kitabxanasının qədim əsərlər böl­məsində və alyazmalar institunda oturub həmin jurnalın neçə illik nömrələrini oxu­yum. Bir neçə aya gözüm alışdı, gərəkən materialları yığdım. Düzdür, iş, dolanmaq qayğıları, evsizlik, kirayələrdə yaşamaq səbəbindən dissertasiyamı bir qədər gec müdafiə elədim. Arada əsgərliyə də çağ­rıldım, Bakıya düşdüm və hərbi xidmət dövründə 20 gün tibbi-sanitar hissədə qalaraq, evdən gətizdirdiyim qeydlərimi ipə-sapa düzdüm, qısa müddətdə disser­tasiyanı tamamladım və tez də müdafiə elədim. Sonra sırf ədəbiyyatşünaslıqla məşğul olmadım, ancaq publisistik yara­dıcılığımda elmi yanaşmalara da lazımın­ca yer ayırdım. 

O ki qaldı Mirzə Cəlilə, dediyim kimi, hamımız üçün böyük məktəbdir, özümü o dahinin sırf varisi saya bilmərəm, amma, mən qarışıq, hamımız daim ondan, digər böyük qələm sahiblərimizdən öyrənmişik və öyrənirik də.

– Hər dəfə Yardımlıya gedəndə Təkdam şəlaləsinin yanında nəfəs dəririk və yadımıza düşür ki, Xəlil Rza Ulutürk bir şeirində onu “Rüstəmxanlı şəlaləsi” adlandırıb, Mikayıl Mirzə də gözəl ifa edib. Hamarkənddə Anarın, Xalidə Hasilovanın... iştirakı ilə sizin 50 illik yubileyinizdə jurnalist kimi iştirakımı da xatırlayıram. Fərəhlən­mişik ki, buradan siz adda böyük bir gözəl ziyalı, türk ruhu duyulan hər yeri özünə doğma bilən, yurd hesab edən görkəmli şair, ictimai xadim pərvazla­nıb və ürəyimiz dağa dönüb. Lap Sa­valan kimi bir dağa. Bəs, şair özü Yar­dımlıda olanda necə duyğulanır, Sabir Rüstəmxanlının yaradıcılıq “şəlalə”si­nin daim gur çağlamasında Yardımlı amilinin rolu nə dərəcədə olub?

– Xatirələrimi ha yazıram, hələ də kənddən çıxa, Bakıya gələ bilmirəm. Stalin rejimindən sonrakı çətin dövr­də ucqar, kasıb rayon olan Yardımlıda orta məktəbdə oxumuşam. Yol, maşın, işıq, radio-televiziya olmayan vaxtlar idi. İndi fikirləşirəm ki, o “yox”ların içində bir xoşbəxtlik də vardı. Ümidlə, arzuyla ya­şayırdıq. Dağları aşıb böyük dünyaya qoşulacağımızı düşünürdük. O vaxtlar təsəvvürümüzdə kənd yerlərinin bir cən­nət ab-havası vardı. Camaatın birgəliyi həyat tərzi idi, əkin-biçin, ot çalını və sair böyük ruhla, holavar, mərasim nəğmələri ilə müşayiət olunurdu. Torpaqdan təyinatı üzrə tam istifadə edilirdi. 

Yardımlı, doğrudan, başqa bir aləm idi. Oradan neçə el yolu gəlib-keçib. Ara­na, Muğana, Savalana. Şah İsmayılın ova çıxdığı Şahnişin yaylağı, Xoca dön­gəsi, Cavad qəzasından Ərdəbilə gedən, 6 arabanın sığışdığı yol vardı, Deman indi sərhədin o üzündə qalıb. Əslində, ucqar olmayıb Yardımlı, Azərbaycanın normal coğrafiyasında mərkəzi yerlərdən sayılıb. Məhdudiyyətlər, məhrumiyyətlər olsa da, gözəl təbiəti, dağları, babaları­mızın aran-yaylaq xatirələri... bütün bun­lar tamam ayrı bir hava yaradırdı. Mən ora qayıdanda yenə həmin duyğulara sarılıram, şəlaləyə salam verib keçirəm. Adam təzədən uşaqlaşır. Dağ kultu tür­kün qan yaddaşındadır. Şeirlərimin, lap elə romanlarımın əsas özəyidir bu. Hamı­sı o yaddaşı diriltməyə xidmət edir. Sovet rejimi türk dünyasına yollarımızı kəsib, bizə saxta tarix sırıyırdı, kiçildərək balaca bir millətə çevirmək istəyirdi. Şeirlərimin də əsas xətti o keçmiş ruhu, unudulanla­rı qaytarmaqdır. Romanlarım da – “Göy tanrı”dan ta “Sunami”yə, “Akademikin son əsəri”nə qədər həmin amaca, məra­ma xidmət edir.

– Rəhmətlik Məmməd Aslanın da qan yaddaşı Kəlbəcərin işğalı dövrün­də elə hey onu Yardımlıya çəkib apa­rırdı. Sizinlə dəfələrlə gedib oralara. Həmişə deyirdi ki, Yardımlıya gedəndə sanki Kəlbəcərə gedir, özünü orada suda balıq kimi hiss edir...

– Hə, deyirdi ki, sanki Kəlbəcər dağla­rı aşağılarda – Şirvan, Muğan düzlərində batıb və Yardımlıda üzə çıxıb. Bir vide­okamerası vardı, onunla Yardımlının bü­tün gülünü, çiçəyini çəkirdi, sonra başqa rayonlardan hazırladığı “Dərədən-təpə­dən” verilişlərində də istifadə edirdi. Heyf ki, Məmməd Aslan Qarabağın, Kəlbəcə­rin işğaldan azad olunmasını görmədi...

Yeri gəlmişkən, böyük şəxsiyyətlər olan dostlarımın hamısı – Xudu Məm­mədov, Anar, Məmməd İsmayıl (“Ana payı” adlı şeir də yazıb), Musa Yaqub, Nüsrət Kəsəmənli, Çingiz Əlioğlu, Səya­vuş Sərxanlı, Seyran Səxavət Yardımlıda qonağım olublar. İlk olaraq Xudu müəllim təkidlə getmək istədi. “Sənin də atanın adı Xududur, – dedi, – mən onunla tanış olmaq istəyirəm, sənin haqqında deyəcə­yim sözlərim var”. Nə isə, getdik. Ayağı­nın altında anamın, bacılarımın toxuduğu xalçalara baxıb mənə dedi ki, bəs deyir­sən, kasıbıq, amma bu xalçalar çox qiy­mətlidir, izah eləsəm, görərsən ki, hansı sərvətin üstündə oturmusan. Sonra o iki­otaqlı balaca evdən neçə-neçə ev ayrıldı, qardaşlarımın, bacılarımın evləri...

– Sabir müəllim, sizdən danışan­da, istər-istəməz, 1988-ci il, Meydan hərəkatı yada düşür. O hərəkatın ön­cülü, milli oyanışımızın, azadlıq müca­diləmizin carçısı olmusunuz. “Ömür kitabı”nız əl-əl gəzib. Vurulmağınız, sonrakı mitinqlərdə başı sarıqlı vəziy­yətdə çıxış etməyiniz də yaddadır. Ha­mısı gözümüzün qabağında olub. İndi illərin deputatı, qitələri gəzib haqq sə­simizi yayan ictimai xadim, dünyada tanınan ziyalı, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin həmsədri kimi bütün bu fəsilləri ömür kitabınıza sığışdıra bilir­sinizmi?

– Demək çətindir... “Ömür kitabı”­nın o zaman geniş yayılması bir fakt idi. Ailədə 4 qızı olan valideynlər 4 kitab alıb cehizlərə qatırdılar. İndi adamlar nə­dənsə kitabdan soyuyublar, yazılanlar çox oxunmur. Mənim 10 romanım çıxıb, qədim oğuzların tarixindən üzü bu yana, bacardığım qədər yazmışam. Tarixi dü­şüncənin, tarixi ənənələrin qırılmazlığını göstərən yazı silsiləsidir. Əslində, bunlar hamısı bütövlükdə mənim Ömür kitabım­dır. Sevinirəm ki, hələ düşüncəmiz yerin­dədir, qələmimiz işləkdir. Bu, elə o dağla­rın verdiyi bir xoşbəxtlikdir.

Mən sovet dövründə gənc şair kimi çox yerlərə ədəbi tədbirlərə gedirdim. Sonra Konqresin həmsədri kimi də ta Avstraliyaya qədər bütün dünyanı gəz­dim. Hər yerə də Azərbaycanın sözü ilə, Azərbaycanın dərdi ilə – haqq işi­mizi anlatmağa getdim. Əvvəl tribunam “Azadlıq” meydanı idi, tədricən o meydan böyüdü, Amerikada, Kanadada oldum. Yadıma gəlir, 1992-cü ildə Nyu-Yorkda məlum 11 sentyabr terror aktı zamanı vurulan Ümumdünya Ticarət Mərkəzi­nin əkiz qüllələrinin yaxınlığında, “Vitsa” otelində konqresmenlərin də iştirak etdiyi məclisdə dedim: “Təsəvvür edin ki, Ame­rikanın 40 milyon qaçqını var, onları necə saxlayar, necə dolandırarsınız?” İzah etdim ki, bizim 7 milyonluq əhalimizin (o vaxtkı statistika ilə) 1 milyonu, yəni ölkə əhalisinin 7-də 1-i qaçqındır. Bu hesab­la, sayın ki, Çinin 200 milyon qaçqını var. Necə edər, necə dolandırar? Niyə dünya bizim faciəmizi görmür? Təəssüf ki, dün­ya elə indi də buna göz yumur. Hər yerdə belə kəskinliklə, millətin haqq səsini çat­dırmaq ehtirası ilə, həm də çəkinmədən sözümüzü demişik.

Biz qeyri-hökumət təşkilatı kimi, Dünya Azərbaycanlıları Konqresi adın­dan hətta bəzi rəsmilərin, səfirlərin aça bilmədikləri qapıları aça bilmişik və sö­zümüzü demişik. Görüşlərimizin çoxu haqqında yazmışam. Xocalı soyqırı­mı indi dünyanın çox yerində tanınıb, amma bu mövzuda Türkiyədə ilk top­lantını keçirən, həmkarları da bu işlərə qoşan, yürüşlər, mitinqlər keçirən bizlər olmuşuq. Allahın verdiyi gücü, bacarı­ğı boş yerə sərf etmədiyimə sevinirəm. Bəzən qohum-əqraba, dost-yoldaş in­ciyib, toydan imtina eləmişəm, yaslara çatdıra bilməmişəm, istirahətdən imtina etmişəm, amma yazmaqdan heç vaxt imtina etməmişəm. 

– Sizin əqidəniz, məsləkiniz, ona görə möhkəm olub, fəaliyyətiniz ona görə sanballı olub ki, əsasında, bayaq dediyimiz kimi, Mirzə Cəlildən başla­nan bir platforma olub. Məhəmməd Hadiyə həsr etdiyiniz “Şair və şər” ro­manı olub və sair... 

– İlk şeirlərimdən birində Hadinin adı var. “Vətən” şeirimdə Cavad xanın adı var. Hər ikisi sonra romanlarımın qəhrə­manı olublar. Elə insanlar, sənətkarlar, milli qəhrəmanlar, rəmzlər var ki, onlarsız tariximizi, milli kimliyimizi, xarakterimizi təsəvvür edə bilmərik. 

– Əhməd bəy Ağaoğlunun baş qəh­rəman olduğu “Difai fədailəri” romanı­nız da var. Mərhum dostum Rövşən Almuradlı da sizin ssenarinizlə “Ca­vad xan” filmini çəkib. Yeri gəlmişkən, bu günlərdə onun 70 yaşı tamam olur. 

– Hə, Allah Rövşənə rəhmət eləsin. Milli ruhlu, ayıq, qeyrətli vətəndaş və əsl peşəkar rejissor idi, müəyyən birgə plan­larımız da vardı, təəssüf ki, bizləri tez tərk elədi... 

– Sizinlə görüşə hazırlaşanda dili­mizin vəziyyəti məsələsi barədə sual verməyi də nəzərdə tutmuşdum. 

“Sağ ol, ana dilim” şeirinizi bir daha oxu­muşdum: 

Yollarım sınandı yad ölkələrdə, 

Neçə yad dodaqda səsləndi adım. 

Sağ ol, ana dilim, məni heç yerdə 

Köməksiz qoymadın, yalqız qoymadın. 

Barmağım altında düymə fırlanır, 

Londonla, Parislə yanaşı Bakı…

Doğma sözlər üçün darıxan hanı?

Deyin qoy dinləsin: “Danışır Bakı!”

Dil məsələsi bu gün ciddi prob­lemə çevrilib. Siz Xalq şairimizsiniz, Azərbaycan Dil Qurumunun başqanı­sınız, bu yaxınlarda Dil Qurumunda qanun və kargüzarlığın dili məsələsi müzakirə olunub, öncələr də monito­rinqlər, dəyirmi masalar keçirmisiniz, bəyanatlar vermisiniz. Sizin ifadənizlə desək, kürəsəlləşmə dövründə milli atributların arxa plana keçməsi ana di­linə nə dərəcədə ziyan vurur? Bunun­la necə barışa bilirik?

– İndi dəb düşüb: bir çox ailə uşaq­larını ingiliscə oxudur, guya, bu, insanın ağlını artırır-filan... İnformasiyasını artıra bilər, amma insanı insan edən iradədir, ağıldır, əxlaqdır. Əgər öyrəndiyin hansı­sa dil səni öz əxlaqından uzaqlaşdırırsa və başqa mədəniyyətdən, başqa düşün­cə tərzindən asılı olursansa, onda yaxşı insan olmaq üçün üçayağın gərəkən iki dayağı gedir, qalırsan tək ayaq üstündə və bu da heç kəsə kömək etməz. Mən 1992-ci ildə Suriyada və Misirdə İslam ölkələri mədəniyyət və informasiya nazir­lərinin görüşündə, sonra Suriyada, Nami­biyada, Dünya Parlamentlərası Şurada, Afrika ölkələrində parlament ittifaqlarının toplantılarında çıxış etmişəm. Hər yerdə azərbaycanca danışmışam. Tərcüməçi var, qoy, tərcümə eləsin. Bir də ki, niyə in­gilis dili, fransız dili kimi, türk dili də rəsmi dil olmasın? Mən uca tribunalardan bunu söyləyəndə, Türkiyədən olan qardaşlar gəlib dedilər ki, nə yaxşı, sən bu məsələ­ni qaldırırsan! 

İndi Azərbaycan müstəqildir, Pre­zidentimiz çox yerdə Azərbaycan türk­cəsində danışır. Bu, bizi qürrələndirir. Lazım olanda dövlət başçımız rusca da, ingiliscə də mükəmməl danışır və ha­mıya cavab verir. O dilləri də bilməliyik, amma öndə öz dilimiz olmalıdır. Xarici dil adamı daha ağıllı göstərmək üçün reklam vasitəsi deyil, axı. Baxın, dilimiz əcnəbi sözlərlə, terminlərlə dolur. Siyahı­sını çıxarmışdım, 100-lərlə yabançı, dilə yatmayan sözdən istifadə olunur. Bəzi qanunlarımızda da yabançı sözlər mətni anlaşılmaz edir. Deyrlər ki, bunlar bey­nəlxalq sözlərdir. Dünyada “beynəlxalq söz” deyilən bir anlayış yoxdur, hər sözün ana dilində bir qarşılığı var, sadəcə tapıb işlətmək lazımdır. Qarşısını almasaq, 10-15 ilə dilimiz nə günə düşəcək? O gün bir görüşdə idim, cavan oğlan “Mən moderator olaraq...” deyə sözə başladı. Məgər “aparıcı” pis sözdür? Niyə belə demirsən? Hər iki kəlmədən bir xarici sözlərlə qulağımızı yağır edirlər, sanki bu, bir ziyalılıq göstəricisidir. Bir vaxt rus dilindən bu cür gen-bol istifadə olunurdu. Ona görə də 2006-cı ildə Azərbaycan Dil Qurumunu yaratmışıq. Müzakirələr keçi­ririk, məsələlər qaldırırıq. Bakının mərkə­zində, görürsünüz, reklamların 90 faizi kənar sözlərdir. 

– Brendləri başa düşmək olar, amma, düz deyirsiniz, reklamlarda gərəksiz olaraq yazılan, anlaşılmaz əcnəbi sözlər də çoxdur. 

Son illərdə qanunlarımız vasitəsi ilə dilimizə çoxlu əcnəbi söz keçir. Əslində, bu sözlərin bir qisminin ana dilində hamı­nın başa düşəcəyi, dilə yatımlı qarşılığını tapmaq olar. Deyək ki, Təhsil Qanunun­dakı distant təhsil əvəzinə – uzaqdan və ya məsafədən təhsil, informal təhsil ye­rinə – özeyitim və ya özünütəhsil, kam­pus əvəzinə – tələbə şəhərciyi, hind quş­larının qurultusuna bənzəyən kurikulum yerinə – təhsil proqramı, eksternet təhsil yerinə – qabaqlayıcı təhsil desək, dünya dağılmaz. “Təhsi investisiyası” anlayış olaraq qəbul edilir, açıqlamasını “təhsil sərmayəsi” kimi verirlər. Olmazdımı sər­mayə anlayış olsun, investisiya açıqlayıcı söz? Yaxud “perkvizit fənlər” ifadəsini va­lideyn necə başa düşsün? Əslində, bu­rada söhbət dərsin ardıcıllığından gedir və dilimizdə keçid fənlər şəklində ifadə oluna bilər...

Həm qanunlarımızın, həm də idarələ­rimizin adları Sovet dövründən qalma vərdiş üzrə rus dlindən mexaniki şəkil­də çevrilib. Məsələn, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, “İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiyanın mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, “Aviasiya haqqında” Azərbaycan Res­publikasının Qanunu, “İcbari sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, “Elm haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu və s. Bu adlar­da təkrarlanan “haqqında” kəlməsi rus dilindəki “o” sözönünün mexaniki tər­cüməsidir. Qanunlarımızın əksəriyyəti bu üsulla adlandırılır. Halbuki, dilimizin qu­ruluşu və tarixi gələnəklərimiz bu adların aşağıdakı şəkildə yazılmasını tələb edir:

“Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanunu”, “Azərbaycan Respublikasının Elm Qanunu”, “Azərbaycan Respublika­sının Sosial Sığorta Qanunu” və s. 

Təəssüf ki, bəzi dövlət idarələrinin adında da bənzər yanlışlığa yol verilir. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin işləri üzrə Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Res­publikası Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Respublikası Di­asporla iş üzrə Dövət Komitəsi... Dövlət sözü irəli çəkilməklə üzrə sözü atılmalı­dır. Məsələn, Azərbaycan Resspulikası­nın Dövlət Diaspor komitəsi. 

Axı, bizim dilimizin imkanları yetə­rincədir, nədən qondarma sözlər dilimizə gətirilsin? Belə məsələlərdə Türk dünya­sının imkan və təcrübəsi də nəzərə alına bilər.

– Sabir müəllim, medianın, televizi­ya və radionun da dili bərbaddır...

– Televiziya ciddi məsələdir və təəs­süf ki, televiziyalarda çox vaxt dil mədə­niyyəti qorunmur. Cümlə quruluşundan, ifadə tərzindən başlamış ayrı-ayrı sözlərə qədər xeyli misal çəkmək olar ki, efirdə səslənməməlidir. Bircə misal deyim. Son günlər tez-tez eşidirəm ki, cavan aparı­cılar insan filan qidanı yeməlidir əvəzinə “idxal etməlidir” deyir. Guya savadlı danı­şır. Bu aparıcıya demirlər ki, televiziya dili sadə, aydın olmalı, ədəbi dil normaları qorunmalıdır. Toplum ünsiyyətin ən gözəl formasını televiziyalardan öyrənməlidir. Televiziyalar Azərbaycanın simasıdır. Buna görə hər kəs aparıcı ola bilməz. Aparıcının nitqi, səsinin tembri, siması, geyimi, əxlaqı milli xarakterə uyğun gəl­məlidir. Axı, ona dünya baxır, milyonlar baxır. Yoldan ötənin biri televiziyaya gəlib veriliş açır və ad qoyur: “Filankəsin ve­rilişi”, “Filankəslə bir saat” ?! Və elə bilir ki, verliş onun şəxsi mülkiyyətidir, özünü necə istəsə o cür apara bilər.

– Bu gün onlayn yayımlar, qəzetlər, saytlar da dil sarıdan bərbad gündə­dir. Aparıcı, jurnalist, həmsöhbət dilin incəliklərinə qədər duymalı, bilməlidir, amma... 

– Bilirsiz, söz özü də canlıdır, onun da enerjisi olmalıdır. Olmasa, söz ölüdür. Sözün ruhu, atmosferi, sirri-sehri var. Mən bir vaxt “Məmməd Araz sözünün sehri” adlı bir məqalə yazmışdım. Qəzet­lər, jurnallar, televiziyalar ölü sözlər qə­biristanlığına çevrilməməlidir. Nə qədər yan-yana düzsən də, ölü sözlər heç bir təsir etməyəcək.

– Bu gün oxucu qəzetdən, seyrçi ekrandan soyuyub. Bir səbəb də dilin korlanmasıdır, təbii dildə danışılma­masıdır, yəqin... Sabir müəllim, sizin 15 cildlik “Seçilmiş əsərlər”iniz nəşr olunur, artıq 11-i çıxıb. Bu cildlərdə şeir və poenmalarla, romanlarla bəra­bər, günün aktual məsələləri barədə publisistik yazılarınız, aktual qeydlə­riniz də yer alıb. Sirr deyilsə, indi nə yazırsız?

– Bir nəsr əsərim var – 2017-ci ildə şair dostum Rüstəm Behrudinin yubleyini keçirməyə gedəndə, Ordubadda yaran­mışdı onun ideyası. Yazmağa da o vaxt başlamışdım. Ancaq araya başqa işlər düşdü, onun üstündən 3 yeni kitab çap etdirmişəm, o yazı isə hələ bitməyib. Bir az vaxt sıxır – bu var, həm də orada in­san alveri, qadınların üzləşdikləri faciələr və başqa sosial məsələlər var. Üzdən ke­çib getmək olmur, yazmaq çətindir. İnsan ömrünün və milli taleyin acılarını bütün faciəvi xırdalıqları ilə göstərən müəlliflər var. Çingiz Aytmatovun “Dağlar yıxılır” romanındakı kimi. Son 30 illik tariximizin elə müdhiş süjetləri var ki, bəzən onun reallığını özünə belə etiraf etmək istəmir­sən və qələm dayanır. Amma, şübhəsiz, bu faciələr mütləq yazılmalıdır. 

– Sabir müəllim, suallar da çox­dur və sizin də fikirləriniz bizim üçün çox dəyərlidir. Amma hələlik bu qədər deyək. Çox sağ olun ki, vaxt ayırıb re­daksiyamıza söhbətə gəldiniz.

– Məmnuniyyətlə gəldim, çünki son dövrlərdə sizin qəzetin siması xeyli də­yişilib, mən də həvəslə oxuyur və bəyə­nirəm. “Xalq qəzeti”, doğrudan da, xalqın qəzeti olub. Bizim də yazı-pozumuzun bir məqsədi var ki, dünyada gedən ağır pro­seslərdən xalqımız uğurla çıxsın, daha gözəl gələcəyimizi qura bilək. İstərdim ki, oxucu sıraları seyrəlməsin, adamlar yenə də mütaliədən zövq alsınlar, kitabı unutmasınlar.

Əli NƏCƏFXANLI
XQ