Digər adı öyrənmə pozuntusu olan “disleksiya” sözü termin olaraq ilk dəfə 1887-ci ildə oftalmoloq Rudolf Berlin tərəfindən təqdim olunub. O, bu termini bütün fəaliyyət sahələrində normal intellektual və fiziki qabiliyyətlərinə baxmayaraq, oxumağı və yazmağı öyrənməkdə çətinlik çəkənlər üçün istifadə edib. “Söz korluğu” kimi də tanınan bu problem illər keçdikcə daha dərindən öyrənilməyə və təkmilləşdirilməyə başlanılıb.
Bu barədə Avropa Disleksiya Birliyinin və Türkiyə Disleksi Dərnəyinin rəsmi təmsilçisi Təranə Möhsünova ilə söhbətləşdik. Azərbaycanda bu sahə üzrə ilk təlimçi, Disleksiya və Uşaq İnkişaf Mərkəzlərinin yaradıcısı olan gənc müəllim T. Möhsünova artıq altı ildir ki, peşəkar səviyyədə bu təlim növü ilə məşğul olur. Həmsöhbətim, həmçinin disleksiya ilə bağlı bir neçə dəyərli kitabların da müəllifidir.
– Zəhmət olmasa deyərdiniz, disleksiya nədir və yaranma səbəbləri hansılardı?
– Disleksiya öyrənmə çətinliyidir. Əsasən oxu bacarıqları üzərində formalaşıb və hər hansı sahədə olan öyrənmə pozuntusudur. Bu hala üstün və normal zəkaya sahib olan insanlarda daha çox rast gəlinir. Disleksiyanın yaranmasının iki səbəbi var: genetik və sosial.
Genetik baxımdan araşdırmalara görə, ana hamiləlik dönəmində hər hansı ciddi xəstəlik keçirib və ya travma yaşayıbsa, ata narkotik və ya alkoqollu içkilərdən aşırı dərəcədə istifadə edibsə, bu, yeni doğulan körpədə ən yaxşı halda disleksiya ilə nəticələnə bilir. Bu cür xəstəlikdən əziyyət çəkən uşaqların problemi müxtəlif oyunlar və dinləmələr vasitəsilə həll olunur.
Sosial amilə isə erkən doğum və ya dünyaya gələn körpənin çəkisinin az olması, sarılıq keçirməsi, ağır infeksiyalara məruz qalması, gec danışması və s. aiddir. Amerika Psixiatriya Assosiasiyasının tibbi diaqnoz təsnifat sisteminə uyğun olaraq bu diaqnoz uşaq psixiatrı tərəfindən 6 yaşdan sonra – məktəb dövrü başlayanda qoyulur. Disleksiya - öyrənmə çətinliyi ömür boyu davam etdiyi üçün, demək olar ki, bütün yaş aralıqlarında olan insanlarda bu halla rastlaşırıq.
– Hər peşənin özünəməxsus çətinlikləri olur. Maraqlıdır, bu sahədə hansı çətinliklər var?
– Qeyd edim ki, disleksiya ilə məşğul olmaq özü çətin bir prosesdir. Buna görə də, bu uşaqlarla işləmək çox böyük diqqət və səbir tələb edir. Təlim prosesi zamanı onlarda öyrənməyə qarşı biganəlik hissi olur. Buna görə də, dərs oxuyan zaman qızdırması qalxan, ürəyi bulanan, tez-tez sidik qaçıran, epilepsiyası olan uşaqlara tez-tez rast gəlinir.
– Siz paytaxtla yanaşı, bölgələrimizdə də disleksiya ilə bağlı təlimlər keçirirsiniz. Bu barədə qısa məlumat verərdiniz.
– Rayonlarda istər müəllimlər, istərsə də pedaqoqlar olsun, bu sahə üzrə bilikləri olduqca aşağı səviyyədədir. Buna görə də biz mərkəz işçiləri olaraq bununla bağlı tez-tez bölgələrimizə səfər edir, təmənnasız təlimlər keçirik. Həmçinin onları disleksiya sahəsində olan yeniliklərlə tanış edir, təlim vəsaitləri ilə təmin edirik.
Fidan HÜQUQQIZI,
Elşən AĞALAROV (foto),
“Xalq qəzeti”
