AÇG yatağından isə indiyədək 579 milyon ton neft çıxarılıb

“Qərbi Azəri” platformasından bir milyardıncı barel neft hasil edilib. Bu barədə məlumatı “Azəri–Çıraq–Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun operatoru olan BP şirkəti AÇG layihəsindəki tərəfdaşları – “SOCAR”, “MOL”, “İNPEX”, “Equinor”, “ExxonMobil”, “TPAO”, “ITOCHU”, “ONGC Videsh Limited (OVL)” adından bəyan edib.

Xatırladaq ki, “Qərbi Azəri” Xəzər dənizində AÇG yatağının 7 hasilat plat­formasından biridir. 1997-ci ilin noyab­rında AÇG-dən ilk neft əldə olunandan bəri, ümumilikdə, çıxarılmış 4,3 milyard barel neft hasilatına bu platformanın əhəmiyyətli töhfəsi var. 

AÇG neft yatağı Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda, Bakıdan təx­minən 100 kilometr şərqdə dənizdə yer­ləşir. AÇG meqastrukturu Xəzər dənizi­nin altında 2 – 3,5 min metr dərinlikdə yerləşən Balaxanı VIII və X, həmçinin yuxarı və aşağı Fasilə lay dəstələrini əhatə edir.

Yatağın işlənməsi bir neçə mərhələ­də həyata keçirilib: “Çıraq” yatağından hasilat İlkin Neft Layihəsi (İNL) çərçi­vəsində 1997-ci ildən başlanıb. Bunun ardınca “Azəri” layihəsi “Mərhələ 1” – “Mərkəzi Azəri”dən hasilat 2005-ci ilin əvvəlində başlanıb. Sonrakı ikinci faza “Qərbi Azəri” və “Şərqi Azəri” platfor­malarını əhatə edib. Orada hasilat mü­vafiq olaraq 2005-ci ilin dekabrında və 2006-cı ilin axırlarında reallaşıb. AÇG yatağının işlənməsinin növbəti 3-cü fa­zası çərçivəsində “Dərinsulu Günəşli” platformasından hasilat 2008-ci ilin ap­relində başlanıb. 

Həmin fazalardan sonra “Qərbi Çı­raq” platformasını əhatə edən “Çıraq” neft layihəsi davam edib. Həmin plat­formadan ilk neft 2014-cü il yanvarın 28-də əldə olunub. AÇG yatağının iş­lənməsi ilə əlaqədar ən sonuncu layihə “Mərkəzi-Şərqi Azəri” layihəsidir. Bu layihəyə 2019-cu ildə sanksiya verilib və o, bir hasilat platformasının tikinti­sindən ibarətdir. Bu layihə hazırda icra mərhələsindədir və orada ilk neft hasi­latı 2023-cü ildə gözlənilir.

AÇG yatağının işlənməsinin uğuru­nu nəzərə alaraq, Azərbaycan hökumə­ti və AÇG tərəfdaşları düzəliş edilmiş və yenidən təsdiq edilmiş sazişi 2017-ci il sentyabrın 14-də imzalayaraq AÇG sa­zişinin müddətini əsrin ortalarına qədər uzadıblar.

Yeni saziş hökumətə və investorlara AÇG-nin Azərbaycan və şirkətlər üçün iqtisadi səmərəliliyini növbəti 30 il ərzin­də maksimum dərəcədə artırmağa və bu beynəlxalq səviyyəli yatağa 40 mil­yard ABŞ dollardan çox kapital qoyma­ğa imkan verir. Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti tərəfindən təqdim edilən məlu­mata əsasən,1995-2023-cü illər ərzin­də (2023-cü ilin II rübü daxil olmaqla) AÇG-yə yatırılan kapital vəsaitlərinin (CAPEX) həcmi 43 milyard ABŞ dolları təşkil edib.

AÇG sayəsində Azərbaycan stra­teji enerji təchizatçısı kimi daha mü­hüm rol oynamağa başlayıb. Energe­tika Nazirliyinin məlumatlarına görə, AÇG yataqları istismara veriləndən bu il sentyabrın 1-dək 579 milyon ton neft çıxarılıb və 212 milyard kubmetr­dən çox qaz hasil edilib. 2001-ci ildən etibarən bu ilin sentyabrın 1-nə kimi AÇG yatağından mənfəət neftinin sa­tışından əldə edilən gəlirlərin həcmi 168,6 milyard dollar olub. Cari ilin 9 ayında isə AÇG yatağından 4 milyard 728 milyon ABŞ dolları gəlir əldə edi­lib. Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti tərə­findən indiyədək ARDNF-yə ödənilən bonusların ümumi həcmi 2,8 milyard dollar təşkil edib.

Yeri gəlmişkən, AÇG sovet dövrün­də kəşf edilsə də, tam dərinliklərində iş aparılmamışdı. Ölkəmiz müstəqil olandan sonra isə yataqların birgə iş­lənilməsi ilə bağlı xarici mütəxəssisləri dəvət etmək məsələsi qarşıya çıxmış­dı. Lakin həmin vaxt bu təşəbbüsün əleyhinə çıxanlar Azərbaycanın sovet dövründən neft sənayesində təcrübəsi­nin olduğunu deyənlər idi. Əlbəttə, bu məqamı heç kim danmırdı. Amma dün­yada belə bir təşəbbüsdən, yəni xarici mütəxəssislərin təcrübəsindən yarar­lanmaq kimi zəruri fəaliyyət də hamı­ya bəlli idi. Şübhəsiz ki, belə bir məsul vaxtda son qərar dahi rəhbər Heydər Əliyev tərəfindən verildi və xarici şirkət­lər respublikamıza dəvət olundu. Tez bir zamanda tender elan edildi, əsasən ABŞ, İngiltərə, Türkiyə şirkətlərinin ölkəmizə gəlmələri gerçəkləşdirildi. Danışıqlar Bakıda, İstanbulda, ABŞ-ın Hyuston şəhərində aparıldı və müsbət nəticələr əldə olundu. 

Beləliklə, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın tanınmış neft şirkətləri arasında 1994-cü ildə “Azə­ri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının işlənilməsi üzrə Hasilatın pay bölgüsü sazişinin imzalanması yenicə müstəqil­lik qazanmış ölkəmiz üçün tarixi hadisə idi. Bu müqavilə ümummilli lider Heydər Əliyevin gərgin zəhməti hesabına ger­çəkləşdi. Ulu öndər həmin sazişə təkcə Azərbaycana firavanlıq, sosial rifah gə­tirəcək iqtisadi sənəd kimi baxmırdı. O, “Əsrin müqaviləsi”ni, həm də Azərbay­canın istiqlalını qoruyacaq saziş kimi dəyərləndirirdi.

BP-nin Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə regionunda hasilat üzrə vit­se-prezidenti Elxan Məmmədov bildi­rib ki, bu, ikinci AÇG platformasıdır ki, ümumi neft hasilatında 1 milyard barel xəttini adlayıb ikinci milyard barelin yoluna çıxır. Onun sözlərinə görə, bu əlamətdar mərhələyə çatan ilk platfor­ma isə “Mərkəzi Azəri” olub. “İndi isə 1 milyard barel neft hasil etmiş daha bir platformamız var – “Qərbi Azəri”. Ümid edirik ki, AÇG-də bu möhtəşəm uğur silsiləsi davam edəcək”, – deyə o, əlavə edib. 

Yeri gəlmişkən, “Qərbi Azəri” plat­formasından ilk neft 2005-ci ilin dekabr ayında əldə olunub. Ötən müddətdə platformadan 40 quyu və çox sayda yan lülə qazılıb. Hazırda istismarda olan 35 quyudan 26-sı hasilat quyusu, 9-u isə suvurma quyusudur. Platforma­dan gün ərzində hasilat 85 min barel neft çıxarılır.

Vaqif BAYRAMOV
XQ