Yaşadığımız texnologiya əsri dünyanın avtomobil sənayesində də əsl inqilab dövrü kimi xarakterizə olunur. Artıq 15 ilə yaxındır ki, inkişaf etmiş ölkələrdə benzinlə işləyən nəqliyyat vasitələrinin ekologiyaya vurduğu zərəri azaltmaq məqsədilə hibrid avtomobillərlə yanaşı, elektromobillərin də istehsalı həyata keçirilir. Dünyanın avtomobil bazarında elektriklə işləyən maşınlara marağın getdikcə artması onun istehsalının da genişlənməsinə səbəb olur. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2009-cu ildə dünya üzrə elektromobillərin sayı 6 mindən az idisə, cəmi 10 il sonra bu rəqəm 5,6 milyona çatıb. Bütövlükdə isə 2024-cü ilə qədər elektromobillərin avtomobil bazarındakı payının 57 faizə yüksələcəyi proqnozlaşdırılır.
Hələlik isə dünya bazarında satılan hər 100 avtomobildən 10-u elektromobildir. Çin isə elektriklə işləyən avtomobillərin istifadəsinə görə dünya lideridir. Belə ki, hazırda bu ölkədə satılan hər 100 avtomobildən 15-ni elektromobillər təşkil edir. Bu sahədə Avropa ikinci, ABŞ isə üçüncü yerdədir.
Azərbaycanda da bu tip avtomobillərə maraq ildən-ilə artır. Ölkəmizdə elektromobillərin idxalında baş verən artım tendensiyası 2023-cü ilin ilk ayından etibarən bir qədər də sürətlənib. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin yanvar–mart aylarında Azərbaycana 16,97 milyon ABŞ dolları dəyərində 408 ədəd elektromobil gətirilib. Bu da əvvəlki ilin eyni dövründəkindən 5,8 dəfə çoxdur.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də təmiz ətraf mühitə nail olmaq və “yaşıl artım” ölkəsinə çevrilmək kimi hədəflər müəyyənləşdirilib. Adıçəkilən sənəddə ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinin təşviqini gücləndirmək üçün bir sıra tədbirlər nəzərdə tutulur. Artıq ölkəmizdə bu istiqamətdə müəyyən işlər görülür.
Məsələn, ötən ay Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi və Azərbaycan Avtomobil Federasiyasının təşkilati dəstəyi ilə Bakıda “Auto Eko 2023” adlı sərgi keçirilib. Azərbaycanda ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələrinin təşviqi, elektromobil texnologiyalı ən yeni modellərin nümayişi, ətraf mühitin qorunmasına cəmiyyətin diqqətinin cəlb edilməsi, gənclərdə müasir texnologiyalara, texniki idman növlərinə marağın artırılması kimi məsələləri əhatə edən sərgi paytaxt sakinlərinin marağına səbəb olub.
Hazırda dünya ölkələrində elektromobilləri şarj etmək, yəni, batareyaları doldurmaq istiqamətində təkmilləşdirmələr də ildən-ilə müasirləşdirilir. Belə ki, 2011–2012-ci illərdə istehsal olunmuş modellərdə tam şarj olunmuş batareya ilə 130–150 kilometr məsafə qət etmək mümkün olduğu halda, hazırda bu göstərici 400 kilometri ötüb.
Azərbaycanda hibrid və elektrikli avtomobil istifadəçilərinin sayının getdikcə artması nəzərə alınaraq Bakının bir neçə yerində elektromobillər üçün enerjidoldurma məntəqələri yaradılıb. Bununla yanaşı, SOCAR-ın bir neçə yanacaqdoldurma məntəqəsində də elektromobilləri şarj etmək mümkündür.
Eyni zamanda ölkəmizdə hibrid avtomobillərin və elektromobillərin təmirilə məşğul olan bir neçə servis fəaliyyət göstərir. Mütəxəssislərin və sürücülərin sözlərinə görə, ehtiyat hissələrinin tapılması və təmir rahat başa gəlsə də, bu fikri elektromobillərdə yerləşdirilmiş batareyalara aid etmək olmaz. Bununla belə, ekspertlər hesab edirlər ki, yaxın gələcəkdə zəifləyən batareyaların təmiri ölkəmizdə də mümkün olacaq.
Eldəniz CƏFƏROV,
avtomobil nəqliyyatı üzrə ekspert
Cari ilin ilk rübündə ölkəmizə idxal olunan elektromobillərin sayında qeydə alınmış artım, əsasən, bu tip maşınların gömrük rüsumlarından tamamilə azad edilməsi və elektrikdoldurma məntəqələrinin sayının çoxalması ilə bağlıdır. Bildiyiniz kimi, ölkədə elektrikdoldurma məntəqələrinin yaradılmasında istifadə olunan cihaz və avadanlıqlar da xaricdən gətirildiyi üçün gömrük rüsumlardan azad edilib. Bu da sahibkarlara belə məntəqələrin sayını artırmağa imkan yaradır. Düşünürəm ki, ilin sonunadək ölkəyə idxal olunan elektromobillərin sayında 10 dəfəyədək artım baş verə bilər
Əslində, Azərbaycanda elektromobillərə maraq çoxdan var idi. Belə ki, 2015-ci ildə IDEA “Greencard Azerbaijan” və digər təşkilatlarla birlikdə ölkəmizdə elektrikdoldurma məntəqələrinin açılması ilə bağlı layihələr həyata keçirmişdilər. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin məntəqələr pulsuz fəaliyyət göstərirdi. Elə həmin il Azərbaycanda keçirilən Birinci Avropa Oyunları çərçivəsində ölkəyə elektriklə çalışan yarış idman avtomobili gətirilərək Bakıda sərgilənmişdi. Bu da avtomobil həvəskarlarının böyük marağına səbəb olmuşdu. Buna baxmayaraq, elektromobillərin bahalı olması onu vətəndaşlar üçün o qədər də cəlbedici etmirdi. Eyni zamanda elektrikdoldurma məntəqələrinin sayı azlıq təşkil edirdi. Elə bu səbəblərdən də 2021-ci ildə Nazirlər Kabineti yanında Biznes mühiti və beynəlxalq reytinqlər üzrə komissiyanın alt qrupunda xüsusi bir plan, yol xəritəsi hazırlandı. Həmin plan əsasında elektromobillər və elektrikdoldurma məntəqələri üçün avadanlıqlar rüsumlarından azad edildi. Bu da elektromobillərin vətəndaşlar üçün cəlbediciliyini artırıb. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, bu ilin sonunadək ölkəmizdə elektrikdoldurma məntəqələrinin sayının 100-ə çatdırılması nəzərdə tutulur.
Azərbaycanın avtomobil sənayesində də elektromobillərin istehsalı realdır. Bir qədər əvvəl qonşu Gürcüstan belə bir təşəbbüslə çıxış etsə də, hələlik, bu ölkədə proses ləngiyir. Qardaş Türkiyə isə özünün milli brendi olan elektromobillərin istehsalına başlayıb. Həmin avtomobillər bağlanmış müqavilələrdən asılı olaraq Avropa ölkələrinə də ixrac olunacaq. Düşünürəm ki, qardaş Türkiyənin istehsalı olan elektromobillərin hər hansı kiçik bir seqmentinə aid olan maşınların ölkəmizdə istehsalı və ya yığılması ilə bağlı təkliflər verməyimiz doğru olar. Hələlik, öz milli brendimizi yarada bilməsək də, ilkin addım kimi bu bizim üçün daha əlverişli, səmərəli olar. Çünki artıq biz bu avtomobillər üçün müştəri axtarmalı olmayacağıq. Bu məsələni “Togg” şirkəti özü həll edəcək.
Mirbağır YAQUBZADƏ,
“Xalq qəzeti”
