Media müsabiqəsi mövzusu

Ölkəmiz və xalqımız üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən icbari tibbi sığorta əhalinin marağında olan sosial layihədir. Prezident İlham Əliyev vətəndaşlara yüksək səviyyədə və keyfiyyətli tibbi xidmətin göstərilməsi məqsədilə icbari tibbi sığortanın geniş miqyasda həyata keçirilməsinin vacibliyini hər zaman qeyd edib. 2018-ci ildə məhz Prezidentin tövsiyəsi ilə “Tibbi sığorta haqqında” Qanun tamamilə yenilənib və sənədə 256 dəyişiklik edilib. Səhiyyə Nazirliyi, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi ilə sıx əlaqələr qurulub və mütəmadi olaraq icbari tibbi sığorta ilə bağlı məsələlər müzakirə edilib.

Pilot layihələr

İcbari Tibbi Sığorta (İTS) üzrə Dövlət Agentliyi 2016-cı ildə fəaliyyətə başla­yıb. İTS-nın məqsədi əhalinin tibbi xid­mətlərə əlçatanlığını təmin etməkdir. Bu istiqamətdə 2017–2019-cu illərdə Min­gəçevirdə və Yevlaxda pilot layihələr hə­yata keçirilib. İcrasına 2017-ci il yanvarın 1-dən başlanılan layihə müddətində pilot ərazilərdə sığortaolunanların ümumi sayı 256 min 401 nəfər olub. 9 ayda Mingəçe­vir şəhər Mərkəzi Xəstəxanasında sığor­taolunan 104 min 81 nəfərə 352 min 271, Yevlax rayon Mərkəzi Xəstəxanasında isə 44 min 202 nəfərə 149 min 202 am­bulator xidmət göstərilib. Mingəçevirdə 11 min 148 nəfər 35 min 515, Yevlaxda isə 2 min 332 nəfər 3 min 770 stasionar xidmətlə təmin olunub. Yanvar–sentyabr aylarında Mingəçevirdə 10 min 541 nəfər 14 min 856, Yevlaxda isə 3 min 977 nəfər 4 min 657 təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım xidməti alıb. 2017-ci ilin 9 ayı üzrə göstərilən xidmətlərin dəyəri müvafiq ola­raq 6 milyon 59 min 288 manat və 1 mil­yon 779 min 879 manat (cəmi 7 milyon 839 min 167) təşkil edib. Bunlar sadəcə rəqəm deyil. Nə qədər insanın sağlamlı­ğına qovuşmasının, neçə ailənin sevinci­nin göstəricisidir.

Növbəti ildən icbari tibbi sığortanın ikinci mərhələdə tətbiqinə başlanılıb. Gən­cə, Şirvan, Qazax, Lənkəran, Salyan da daxil olmaqla daha 36 şəhər və rayon ic­bari tibbi sığorta sisteminə qoşulub. Üçün­cü mərhələdə Bakı, Sumqayıt, Abşeron, Xankəndi, Qubadlı, Zəngilan və Şuşa əhalisi icbari tibbi sığorta sisteminə cəlb olunub. Beləliklə, 2021-ci ildən icbari tibbi sığorta bütün ölkə ərazisini əhatə edib.

Kadr təminatı

Qeyd edək ki, baza zərfinə daxil olan tibbi xidmətlərdən bəzilərinin, xüsusilə həyati vacib, dəyəri yüksək əməliyyatla­rın pilot ərazilərdəki tibb müəssisələrində müvafiq maddi-texniki bazanın və ixtisas­lı mütəxəssislərin olmaması səbəbindən həmin xidmətlər agentliklə müqavilə bağ­lamış özəl tibb müəssisələri tərəfindən göstərilib. Xəstəxanaların seçimi zamanı onların pilot ərazilərə yaxın yerləşməsi, tam profilli olması nəzərə alınıb. Bunlar ürək-damar cərrahiyyəsi, uroloji əmə­liyyatlar, travmatologiya, oftalmologiya, neyrocərrahiyyə və ümumi cərrahiyyə üzrə əməliyyatlardır.

Kadr təminatının yaxşılaşdırılması istəqamətində proqram həyata keçirilib. Proqram üzrə müxtəlif xarici ölkələrdə təhsil almış 83 həkim-mütəxəssis işə qə­bul olunub. Onlardan 54-ü cərrahi, 29-u isə terapevtik profillər üzrə ixtisaslaşmış həkimlərdir. Bu tibb heyəti yalnız Bakı, Sumqayıt, Abşeronda deyil, eyni zaman­da Gəncə, Ağdaş, Mingəçevir, Cəlilabad, Şəki rayon və şəhərlərində yerləşən tibb müəssisələrində çalışırlar. Xarici ölkələr­də təhsil almış bu həkimlər öz profilləri üzrə çalışmaqla yanaşı, eyni zamanda xarici təcrübənin, müasir müayinə-müa­licə metodlarının yerli kadrlara öyrədil­məsini, həkimlərin nəzəri bilik və praktik vərdişlərinin yaxşılaşdırılmasını həyata keçirirlər.

Baza xidmətləri və dəyişikliklər

İTS çərçivəsində vətəndaşlara təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım, ilkin tib­bi-sanitariya yardımı; ambulator, stasio­nar və fizioterapevtik xidmətlər, funksio­nal-diaqnostik və laborator müayinələr, cərrahi əməliyyatlar (o cümlədən həyati vacib, dəyəri yüksək əməliyyatlar) aid olmaqla 2550 tibbi xidmət göstərilib. Bu zərf əhalinin sağlamlıq vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına, tibbi xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, insanların vaxtında müvafiq tibbi yardımla təmin olunmasına xidmət etdiyindən müayinə və müalicə üçün regionlardan şəhərə əhalinin axını azaldı. Bu, bölgələrdəki tibb müəssisələrində olan şəraitin, xid­mətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırıldığını göstərirdi. Tibbi sığorta üzrə göstərilən xidmətlərin sayının və keyfiyyətinin ar­tırılması əhalidə məmnunluq yaratdı. Xidmətlər zərfi daha da zənginləşdirildi. Müasir texnologiyaların səhiyyəyə gətiril­məsi ilə tibbi xidmətlərə vətəndaşın əlça­tanlığı təmin edildi. 

Hazırda Nazirlər Kabinetinin “İcbari tibbi sığorta üzrə xidmətlər zərfi”ndə də­yişiklik edilməsi barədə qərarına əsasən, İTS üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən xid­mətlərin sayı və çeşidi artırılıb, eləcə də bəzi xidmətlərin qiyməti yenilənib. Belə ki, 765 sayda yenisi əlavə edilməklə xidmətlərin sayı 3315-ə çatdırılıb. Bun­lar 200-ü laborator, 522-si stasionar, qalanları invaziv radioloji və ambulator tibbi xidmətlərdir. Yeni xidmətlər sırası­na vətər, əzələ, sümük iliyi, böyrək və qaraciyər transplantasiyası əməliyyat­ları da əlavə olunub. Təminata alınmış əməliyyatlar sırasına ürək qapaqlarının dəyişdirilməsi və təmiri, anadangəlmə ürək qüsurlarının cərrahiyyəsi, minimal invaziv üsulla həyata keçirilən endovas­kular əməliyyatlar, beyin və beyin qişa­larında aparılan əməliyyatlar, xoşxassəli beyin şişlərin çıxarılması, sümük, əzələ uzadılması, serebral iflic zamanı aşağı ətraflarda aparılan bükücü vətərin uza­dılması, vətərin fiksasiyası, skolioz əmə­liyyatı kimi dəyəri yüksək tibbi xidmətlər daxil edilib. 

Tibb işçilərinin də qazancı artıb

Dəyişikliklərin tətbiqi təkcə xidmətdən istifadə edənlərin deyil, eyni zamanda, xidmət göstərənlərin də marağına he­sablanıb. İcbari tibbi sığorta çərçivəsində həkimlərin əmək haqlarına 2 növ əlavə tətbiq edilib, orta və kiçik tibb işçilərinin maaşları artırılıb. 1464 tibbi xidmətin ta­rifi dəyişdirilərək aktual bazar qiymətlə­rinə uyğunlaşdırılarılıb: ambulator tibbi xidmət üzrə ixtisaslı həkim müayinəsi 17 manatdan 25 manata, ginekoloq müa­yinəsi (USM ilə) 25 manatdan 35 ma­nata, laboratoriya xidməti üzrə hepatit B səthi anticismi (HBsAb) 5 manatdan 16 manata, Kalsiferol (Vitamin D) təyini 13 manatdan 21 manata qadırılıb. Stasionar tibbi xidmətlər üzrə doğuşa əllə yardım 350 manatdan 500 manata, tək koro­nar arteriyanın (aorto) koronar şuntlama əməliyyatı 4000 manatdan 4500 manata çatdırılıb. Xidmətlər zərfinə edilən digər dəyişikliklərə əsasən, il ərzində limit sayı 300 olan koxlear implantasiya və oynaq­daxili endoprotezləşdirmə əməliyyatları üzrə sığorta limiti ləğv olunub. Qaraciyər, böyrək və sümük iliyi transplantasiyası əməliyyatları üzrə isə illik limit sayı müva­fiq olaraq 100, 150 və 20 müəyyən edilib. Bu transplantasiya əməliyyatları zamanı və transplantasiyadan sonra resipiyentin (donoru qəbul edən şəxs) dərman təchi­zatı da sığorta ilə təminata alınıb. Qeyd edək ki, transplantasiya üçün bir dono­run əməliyyata hazırlanması və əməliy­yatı da tibbi xidmətin tarifinə daxildir. 

Statistik göstəricilərə görə, 2022-ci ildə 55 nəfər həkim-mütəxəssisə 1,5 mil­yon manata yaxın, cari ilin yanvar–iyul ayları üzrə 83 nəfər həkim-mütəxəssisə 2,5 milyon manatdan çox həvəsləndirici əlavələr ödənilib. 2019-cu illə müqayisə­də dövlət tibb müəssisələrində işləyən həkim-mütəxəssislərin minimum əmək haqlarında 3,2 dəfə artım, gəlirlərində isə 5 dəfədən 50 dəfəyədək artım olub.

İTS üzrə Dövlət Agentliyinin gələcək hədəfləri

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agent­liyinin hədəflərindən biri ölkədə universal tibbi təminata nail olmaqdır. Universal tibbi təminat ambulator müalicə üçün nəzərdə tutulan dərman vasitələrini qis­mən də olsa icbari tibbi sığorta tərəfindən qarşılayır. Gələcəkdə sağlamlığın qorun­ması üçün vacib hesab edilən bütün tibbi xidmətlər, o cümlədən ambulator şəraitdə dərman təminatı xidmətlər zərfinə daxil ediləcək. Hazırda bunun üzərində iş ge­dir və Türkiyə, Litva, Koreya kimi ölkələ­rin təcrübələri öyrənilir. Mərhələli şəkildə ambulator müalicədə resept əsasında yazılan bəzi dərmanların sığorta hesa­bına qarşılanması nəzərdə tutulur. İlk il kardioloji, 2-ci il həzm sistemi, növbəti ildə isə tənəffüs sistemi xəstəlikləri üçün dərman vasitələrini sığortaya daxil etmək hədəflənib. Bu, onu göstərir ki, icbari tibbi sığorta həkimlərin rifahına və bütövlükdə, səhiyyə sisteminə müsbət təsir göstərir. 3 ildən də az müddətdə belə uğurlara nail olunubsa, uzunmüddətli perspektivdə daha böyük nailiyyətlər əldə ediləcək. 

Hazırda işğaldan azad olunan Şuşa, Zəngilan, Laçın və Ağdamda səhiyyə inf­rastrukturunun təkmilləşdirilməsi məqsə­dilə modul tipli xəstəxanalar quraşdırılıb. Travmatoloq, ümumi cərrah, kardioloq, revmatoloq, anestezioloq-reanimatoloq, funksional-diaqnostika həkimi, orta və ki­çik tibb işçiləri, eləcə də qeyri-tibb işçiləri çalışırlar. Sakinlər icbari tibbi sığortanın xidmətlər zərfindən yararlanırlar. Cari ilin sonuna qədər Hadrutda modul tipli xəstəxananın quraşdırılması başa çata­caq. Növbəti illərdə işğaldan azad olun­muş digər ərazilərdə də belə xəstəxana­lar açılacaq və sakinlər tibbi sığortadan yararlanacaqlar. TƏBİB əhalinin sağ­lamlığının qorunması sahəsində əhali üçün əlverişli şərtlər yaradıb, tibb müəs­sisələrinin fəaliyyətini icbari tibbi sığorta sisteminin tələblərinə uyğunlaşdırmaqla bərabər, xidmətlərin keyfiyyətinin müasir tələblərə cavab verməsinə nəzarət edir. 

Bunlar vətəndaşların sağlamlığı na­minə səhiyyədə aparılan islahatların uğurlu nəticələridir. Artıq əhalinin aztəmi­natlı təbəqəsi bir sıra xəstəliklərin müa­licəsi və əməliyyatı üçün xarici ölkələrə üz tutmur. Ölkənin səhiyyə müəssisələ­rində əlavə xərclərdən azad şəkildə tibbi sığortadan yararlanır və sağlamlıqlarına qovuşurlar. 

Bununla da ölkəmizin səhiyyə sis­temində struktur islahatları aparılmaqla dövlətin və hökumətin sosial siyasəti is­tiqamətində yeniliyə imza atılıb, səhiyyə­də idarəetmə təkmilləşdirilib. Bu sahədə mühüm addımlardan biri olan icbari tib­bi sığortanın tətbiq olunması isə özünü uğurla doğruldur. Sistem tədricən daha da təkmilləşəcək və nəticədə həm əha­linin daha çox tibbi xidmətlərə əlçatanlığı artacaq, həm də tibb müəssisələrinin inf­rastrukturu yaxşılaşacaq.

Zərifə HÜSEYNOVA
XQ

Məqalə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi (TƏBİB), Medianın İnkişafı Agentliyi və Azərbaycan Mət­buat Şurasının “Bir ömür xidmətiniz­də...” mövzusundakı birgə müsabiqə­sinə təqdim edilir.