Revanşistlərlə yanaşı, baş nazirin partiyasında da ona qarşı çıxanlar var

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan fevralın 1-də ölkəsinin ictimai ra­diosuna müsahibə verib. Müsahibə, eyni zamanda, baş nazirin “Facebook” səhifəsində də canlı yayımlanıb. Paşinyan müsahibədə ölkəsinin təhlükəsizlik arxitekturası, Rusiya ilə münasibətlər, Ermənistanın ərazisi, ordusu, iqtisadiy­yatı ilə bağlı fikirlərini bölüşüb.

Təbii ki, bizim üçün maraq kəsb edən əsas məsələ onun Azərbaycanla müna­sibətlərin gələcəyi barədə səsləndirdiyi fikirlər, sülh müqaviləsi ilə bağlı aparılan danışıqlara dair baxışları, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya prosesi, o cümlədən Ermənistan konstitusiyası və müstəqillik bəyannaməsi barədə dedik­ləridir. Hayastanın elektron media resurs­ları Nikolun fikirlərini, əsasən, “Paşinyan Azərbaycanla sülhə maneə olan amili açıqladı” sərlövhəsi ilə yerləşdiriblər. Qeyd edilir ki, baş nazir Qarabağın adı keçən müstəqillik bəyannaməsini sülhə əsas maneə adlandırıb. Bildirib ki, Ermə­nistanın dövlət siyasəti müstəqillik bəyan­naməsinə, Qarabağın və Ermənistanın birləşdirilməsinə əsaslanarsa, bizdə mü­haribə olacaq və heç vaxt sülh olmaya­caq.

Bundan başqa, Paşinyan yeni konsti­tusiya barədə də fikirlərini bölüşüb. Deyib: “Legitim yanaşma belədir: mən sizdən nə gözləyirəmsə, siz də məndən onu gözlə­yin. Bu gün biz həqiqətən də müstəqillik bəyannaməsi ilə münasibətimizi tən­zimləməliyik. Bizim dövlətçiliyi olmayan xalqdan dövləti olan xalqa çevrildiyimiz məqam məhz konstitusiya referendumu­dur”.

Qeyd edək ki, Ermənistanın müstəqil­lik bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də qəbul edilib. Bəyannamədə Ermənistan SSR və keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ali sovetlərinin 1989-cu il 1 dekabr tarixli “Ermənistan SSR-nin və Dağlıq Qa­rabağın birləşdirilməsi haqqında” birgə qərarına istinad olunur. Sənədin mətnin­də 1915-ci ildə Osmanlı imperiyasında ermənilərin, guya, soyqırımına məruz qalmasından da bəhs olunur. Həmçinin, 1915-ci il hadisələrinin beynəlxalq aləmdə “soyqırımı” kimi tanınmasına çağırış edilir. Beləliklə, bəyannamədə Azərbaycana və Türkiyəyə birbaşa ərazi iddiası öz əksini tapıb. Hayların 1995-ci il iyulun 5-də refe­rendum yolu ilə qəbul olunmuş konstitu­siyasının preambulasında isə müstəqillik bəyannaməsinə istinad olunur.

Qeyd edək ki, Ermənistan konstitusiya­sının girişində müstəqillik bəyannaməsinə istinadın qalması Azərbaycanda haqlı eti­raza səbəb olur. Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev öz fikirlərini bir neçə dəfə ifa­də edib. Hələ 2021-ci il sentyabrın 28-də dövlətimizin başçısı “Anadolu” agentliyinə müsahibəsində demişdi: “Əgər nə vaxt­sa Ermənistan tərəfindən səslənən rəsmi açıqlamalar gerçək siyasətlə uzlaşsa, o zaman, əlbəttə ki, təhlil etmək daha asan olacaq. Bir də siz də yaxşı bilirsiniz ki, Ermənistan konstitusiyasında Türkiyəyə qarşı torpaq iddiası var, ondan əl çəkmə­lidir. Öz konstitusiyasını yenidən işləyib qəbul etməlidir. Ermənistan kimi gücsüz və bu gün tamamilə darmadağın edilmiş ölkə Türkiyə kimi nəhəng ölkəyə qarşı necə torpaq iddiasında ola bilər? Bu, psixi xəstəliyə bənzəyən bir şeydir. Ona görə Türkiyəyə və Azərbaycana qarşı iddialar­dan əl çəkməlidirlər...”

Prezident bu istiqamətdə 2024-cü il fevralın 1-də də mövqeyini bölüşdü. Həmin gün Parlamentlərarası İttifaqın baş katibi Martin Çunqonqu qəbul edən dövlətimizin başçısı dedi ki, müstəqillik haqqında bəyannamədə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin Ermənistanla birləş­dirilməsinə və Azərbaycanın ərazi bütöv­lüyünün pozulmasına birbaşa çağırışlar var. Bu sənədə istinadlar da Ermənistanın konstitusiyasında öz əksini tapıb. Həmçi­nin Ermənistanın digər normativ-hüquqi sənədlərində ölkəmizə qarşı ərazi iddia­ları, İrəvanın qoşulduğu bir çox konvensi­yalarda və digər sənədlərdə Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyini tanımayan çoxsaylı qeyd-şərtlər mövcuddur. Bununla yanaşı, Prezident vurğuladı ki, Ermənista­nın beynəlxalq məhkəmələrdə Azərbayca­na qarşı irəli sürdüyü iddiaların əsasını da İrəvan tərəfindən Azərbaycanın suveren­liyinin və ərazi bütövlüyünün tanınmama­sı, Qarabağın Azərbaycandan ayrılması kimi məsələlər təşkil edir. Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, bu iddialara son qo­yulduğu, Ermənistan konstitusiyasında və digər normativ-hüquqi sənədlərdə də­yişikliklər edildiyi halda sülhə nail oluna bilər. Ermənistanda bunun tez bir vaxtda həyata keçirilməsinin vacibliyini bildirən dövlətimizin başçısı bildirdi ki, hazırda Ermənistanda bu mövzuda ölkədaxili mü­zakirələrin başlanması müsbət addım kimi qiymətləndirilir və bu, sülh prosesinin tez­liklə yekunlaşdırılması üçün yaxşı imkan yarada bilər.

Qeyd edək ki, Paşinyan Hayastana yeni konstitusiyanın lazım olduğu barədə ilk dəfə yanvarın 19-da ədliyyə nazirliyin­də keçirilən müşavirədə danışıb. Deyib ki, ölkəsinin “demokratik legitimliyinin və yaşarılığının təmin edilməsi üçün” konsti­tusiya islahatına yox, tamamilə yeni kons­titusiyaya ehtiyacı var. Onun sözlərinə görə, yeni konstitusiya yeni geosiyasi və regional şəraitdə Ermənistanı “daha rəqa­bətli və həyatqabiliyyətli” etməlidir: “Ermə­nistan Respublikasının xalq tərəfindən səs verilmiş konstitusiyası olmalı və o, heç bir şübhəyə yer qoymamalıdır. Bu, onun legi­timliyini təsdiqləyən mühüm addım olardı”. Paşinyanın sözlərinə görə, yeni konstitu­siya xalq səsverməsinə çıxarılmalıdır ki, onun nüfuzuna heç bir şübhə yeri qalma­sın.

Ancaq onun bu fikirləri radikal-revan­şist kəsimin nümayəndələrinin etirazı ilə qarşılanır. Hətta, Paşinyanın partiyasında da ona qarşı çıxanların olduğu bildirilir. Bu barədə “Hraparak” qəzeti yazır. Məqalə­də deyilir: “Mülki müqavilə” partiyasında konstitusiyanı dəyişmək kimi anti-ermə­ni planına qarşı çıxan bir qrup var. Onlar düzəlişlərin edilməsinin qarşısını almaq üçün ehtiyatla mübarizə aparmağa çalışa­caqlar. İctimai etirazların güclənəcəyi təq­dirdə, bu qrup da mübarizəni aktiv və açıq fazaya keçirəcək”.

Yazıda qeyd olunub ki, baş nazir nəinki Ermənistan konstitusiyasını dəyiş­mək istəyir, o, ölkənin əsas qanununda müstəqillik bəyannaməsinə istinadı ara­dan qaldırmaq, həm də özünün xəyali “Dördüncü respublika”sının konstitusiya­sını sıfırdan yazmaq qərarına gəlib.

Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə konstitusiyanın dəyişdiril­məsi üçün başqa səbəblərin də olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, konstitusi­ya dəyişiklikləri məsələsi həm də xarici əlaqələrlə bağlıdır. Bununla belə, Mirzo­yan qeyd edib ki, konstitusiya ilk növbədə, daxili əhəmiyyət kəsb edən sənəddir.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini öyrəndiyi­miz politoloq Fikrət Sadıxov bildirdi ki, N.Paşinyan bu bəyanatları Azərbaycana görə vermir. Onun sözlərinə görə, bura­da bir sıra səbəblər var: “Əvvəla, özünü Avropaya sülhpərvər hökumət başçısı, ölkəsini isə dünyaya sülhsevər dövlət kimi nümayiş etdirmək istəyir. Hazırda onun əsas məqsədi Avropa ilə yaxınlaşmaq, beynəlxalq strukturlarla əlaqələri daha da gücləndirməkdir. Digər tərəfdən, burada bir məqam da görünür. O, sadəcə olaraq, keçmiş rejimin qəbul etdiyi sənədlərdən imtina etmək istəyir. Daha doğrusu, on­lardan canını qurtarmaq siyasəti yürüdür. Həmin sənədlər “Qarabağ klanı”nın, radi­kal-revanşistləri təmsil edən digər siyasi qüvvələrin əlində alət olaraq, qalmaqda­dır. Paşinyan hesab edir ki, qanunverici­lik sahəsində islahatların keçirilməsi ilə Ermənistanda yeni siyasi dövrün əsası qoyulacaq”.

Siyasi şərhçi qeyd etdi ki, bu yanaşma müəyyən dərəcədə bizi də qane edir. Belə ki, Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının Ermənistan konstitusiyasından çıxarılma­sı ölkəmizi razı salan məqamdır: “Amma bizim də bir şərtimiz var. Bütün bunlar hamısı bəyanatlar şəklində və ritorik fikir­lər olaraq qalmamalı, praktikada həyata keçirilməlidir. Paşinyanın bundan əvvəl də səsləndirdiyi bir sıra bəyanatlar bizim yaxşı yadımızdadır. Həmin bəyanatlar elə bəyanat olaraq qaldı. Ona görə də belə gurultulu bəyanatlar vermək çox asandır. Onları həyata keçirmək, reallaşdırmaq Pa­şinyana asan görünə bilər. Hər halda, ona qarşı çıxış edən radikal qüvvələr qarşısın­da konstitusiyada dəyişiklik etmək, yaxud yeni əsas qanun yaratmağı bacarsa, əlbəttə, bu, mənfi cəhət hesab oluna bil­məz. Bu məqamda Paşinyan daha sabit, ardıcıl və sistemli siyasət aparmalıdır. Si­yasi addımlar ritorik bəyanatlarla üst-üstə düşməlidir”.

Politoloq Yeganə Hacıyeva isə bil­dirdi ki, Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları Ermənistanda uzun illərdir qanunvericilikdə təsbit olunub. Bu düşün­cə şüurlara yeridilib və Paşinyan indi hay­ların düşüncəsini dəyişməyə çalışır. Onlar isə hələ də Qarabağ “sevdası” ilə yaşaya­raq, konstitusiyanın dəyişilməsinə qarşı çıxırlar. Eyni zamanda, revanşistlər hər bir məsələdən olduğu kimi əsas qanuna də­yişiklik məsələsindən də baş nazirə qar­şı istifadə etməyə çalışırlar: “Fikir versək görərik ki, Paşinyan Azərbaycanın Vətən müharibəsindəki qələbəsinə baxmayaraq, 2023-cü ilədək konstitusiya barədə danış­maqdan bəhs etmirdi. Görünür, o, nəyəsə ümid bəsləyirdi. Ancaq həmin il sentyabrın 19-20-də keçirilən lokal xarakterli antiter­ror tədbirləri tamamilə yeni reallıqlar yarat­dı, ordumuz Paşinyanın ümidlərini alt-üst etdi. Paşinyan, nəhayət, anlayır ki, Qara­bağ de-fakto itirilib, indi bunu hüquqiləş­dirmək lazımdır. Eyni zamanda, başa dü­şür ki, konstitusiyanın preambulasından müstəqillik bəyannaməsinə istinadı çıxar-madan Azərbaycanla sülh müqaviləsi im­zalamaq mümkün olmayacaq. Bunu et­məmək isə yeni hərbi toqquşmalara zəmin yarada bilər. Bundan əlavə, Ermənistanda Paşinyandan sonra iqtidara gələcək şəxs­lər konstitusiya və müstəqillik bəyannamə­sindəki müddəadan dəstəvuz kimi istifadə edə bilərlər”.

Siyasi ekspert qeyd etdi ki, İrəvan gerçəkdən sülh müqaviləsinin imzalan­masını istəyirsə, bu addımları atmalıdır. Onun sözlərinə görə, burada söhbət təkcə Azərbaycanı qane edəcək addımlardan getmir. Ermənistanın özünün təhlükəsizliyi məsələsi də var. Yəni, İrəvan qonşularla süh, əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq istəyirsə, həm Türkiyəyə, həm də Azər­baycana qarşı ərazi iddialarını hüquqi müstəvidən yığışdırmalı, sülh müqavilə­sini imzalamalı, sonra isə regionda nəq­liyyat kommunikasiyalarının açılmasının verəcəyi faydalardan yararlanmalıdır.

Səxavət HƏMİD
XQ