Hazırda Ermənistan cəmiyyətində müzakirə olunan məsələlərdən biri də Azərbaycanın sentyabrın 19–20-də keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində varlığına son qoyulan separatçı xunta rejiminin “mühacirətdəki hökumət” formasında qalıb-qalmaması ilə bağlıdır. Hayastanın müxtəlif rəsmi şəxsləri ictimai çıxışlarında bu ideyaya qarşı olduqlarını bildiriblər.

Ermənistanın xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Edmon Marukyanın bir müddət öncə “Nyus.am”a müsahibəsində səslən­dirdiyi fikirlər də bunu təsdiqləyir. Müsahi­bə zamanı Qarabağın keçmiş qondarma rejiminin “dövlət institutlarının” saxlan­ması məsələsinə münasibətini açıqlayan Marukyan bildirmişdi ki, Ermənistanda bunu etmək mümkün deyil: “Ermənistan Respublikası öz ərazisində digər ölkələ­rin dövlət qurumlarını saxlaya bilməz. Yeganə istisna yalnız xarici ölkələrin akkreditasiyadan keçmiş diplomatik nü­mayəndəliklərinə aiddir. Ermənistanın milli təhlükəsizliyi kontekstində respubli­kamızın ərazisində belə institutların for­malaşdırılması və saxlanılması düzgün deyil. Haradasa mühacirətdə olan hö­kumətlər var və qoy olsunlar. Amma Er­mənistanın bununla heç bir əlaqəsi yox­dur”.

Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan isə jurnalistlərə müsahibəsin­də demişdi ki, onların Qarabağda dövlət yaratmaq məqsədi (?) yoxdur. O, qondar­ma rejimin “qurum”larının yenidən forma­laşdırılması cəhdlərini Ermənistanın təh­lükəsizliyinə birbaşa zərbə hesab etdiyini bildirmiş və deputat həmkarlarını da bu mövqedə olmağa çağırmışdı. Simonyan Qarabağdan Ermənistana könüllü köçən şəxslərin mövcud problemlərini Ermənis­tan rəhbərliyinin həll etməli olduğunu da vurğulamışdı.

Alen Simonyan noyabrın 28-də isə jurnalistlərə bildirmişdi ki, Ermənistan Qarabağ da daxil olmaqla, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tam olaraq tanıyır: “Biz son il yarım ərzində bunu, bəlkə də, sək­kiz dəfə bəyan etmişik”. O, həmçinin qeyd etmişdi ki, Ermənistan Respublikası üçün Qarabağ məsələsi mövcud deyil. Spikerin sözlərinə görə, bu gün Ermənistan üçün əsas məsələ Azərbaycanla sülh müqa­viləsinin imzalanmasıdır.

Sonuncu dəfə bu istiqamətdə fikirlərini Ermənistan prezidenti Vaaqn Xaçaturyan dilə gətirib. Xaçaturyan jurnalistlərin sual­larını cavablandırarkən suala sualla ca­vab verib: “Qarabağın “dövlət qurumları” Ermənistanda nə edəcəklər, onlar hansı funksiyanı yerinə yetirəcəklər? “Artsax”ın olmaması səbəbindən onun “dövlət insti­tutları”nın da Ermənistanla, əslində, heç bir əlaqəsi yoxdur. Biz diqqətlə izləyəcə­yik ki, Ermənistanda hansısa “mühacirət­də olan Artsax hökuməti” fəaliyyətə baş­lamasın”.

Göründüyü kimi, Hayastan hökuməti qondarma rejimin hansısa “strukturla­rı”nın İrəvanda fəaliyyət göstərməsinin Azərbaycanın haqlı narazılığına səbəb olacağını anlayır. Onlar başa düşürlər ki, bunun baş verməsi nəticədə iki ölkə ara­sında yeni gərginliyə səbəb ola bilər.

Ermənistanın “MediaHub” internet televiziyası bununla bağlı İrəvan sakin­lərinin fikirlərini öyrənib. Narek Davidyan buna ehtiyac olmadığını bildirib: “Fikrim­cə, buna ehtiyac yoxdur. Buna görə də Ermənistanda hansısa digər “hökumət” yaratmaq lazım deyil. Bu, necə ola bilər? Belə çıxır ki, dövlət içində yeni dövlət ya­radılır? Mən buna qarşıyam”.

Bedros Gevorkyan deyib ki, bu ideyanı dəstəkləmir: “Ermənistanda hö­kumət var. Bir dövlət daxilində digəri ola bilməz. Bu, mümkün deyil, başa düşür­sünüzmü? İndi Ermənistan hökumətinin əsas vəzifəsi Qarabağdan köç etmiş er­məniləri evlə təmin etmək, maddi yardım göstərmək və digər problemlərinin həllinə çalışmaq olmalıdır”.

Bununla belə əks fikirdə olanlar, yəni, separatçı rejimə “süni nəfəs” verilmə­sinin tərəfdarı olanlar da tapılıb. Bu isə revanşizm tərəfdarlarının hələ də köh­nə əyyamda qaldıqlarından xəbər verir. Parlamentdəki “Şərəfim var” müxalifət fraksiyasının katibi Tiqran Abramyan “Fa­cebook” səhifəsində yazıb: “2019-cu ildə “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” qışqı­ranlar 2022-ci ildə “Qarabağ Azərbaycan­dır!” deməyə başladılar.

Nikol Paşinyan bir neçə gün əvvəl Qa­rabağın hələ 2016-cı ildə təhvil verildiyini söylədi. Onun bir neçə komanda yoldaşı isə bu yaxınlarda daha da irəli gedərək Ermənistanın və Qarabağın 100 il əvvəl təslim edildiyini qeyd etdilər. Diqqətə­layiqdir ki, Ermənistan Respublikasının prezidenti postunu tutan Qarabağın təs­limçisinin başqa bir şəriki Hayastanın 1991-ci ildə bölgəni Azərbaycanın bir his­səsi kimi tanıdığını söyləməklə özü-özü­nü tamamilə üstələyib. Qarabağ haqqın­da danışan bəzi hökumət nümayəndələri onun Azərbaycana məxsusluğunu şü­bhə altına almadıqlarına dair “prinsipial” yanaşmalarını vurğulamaq üçün “qürurlu mövqe” tuturlar. Yeri gəlmişkən, bunlar bir neçə il əvvəl Ağdamı “Tiqranakert” adlan­dıran, onun ermənilərin vətəni olduğunu qışqıran həmin adamlardır. Hakimiyyət “Artsaxı dəfn etdi”, amma təbii ki, bundan xilas ola bilmədilər. İndi isə hansı mövqe tutacaqlarına qərar verə bilmirlər ki, onla­rın yalanları cəmiyyətin ən azı bir hissə­sinə yerisin”.

Mövcud xüsusda yazıçı, rejissor və bəstəkar Vaqram Saakyanın fikirləri ma­raq doğurur. O qeyd edib ki, Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu bir­dəfəlik anlamaq lazımdır: “Ermənistanda bəzi insanlar var ki, hələ də Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olmayacağı­nı bildirirlər. Belə çirkin simaların olması Ermənistan üçün rüsvayçılıqdır. Dünya­nın heç bir ölkəsində bu cür yaramazlar yoxdur. Belə axmaq sözlərlə özünü nə qədər aldatmaq olar?! Əgər insana bəd­bəxtlik üz verirsə və o, özünü məğlub hiss etmirsə, onu məhv olmaq gözləyir. Başa düşün ki, sizin özünüzü necə hiss etməyi­niz dünyanın heç bir ölkəsinin lideri üçün maraqlı deyil. Ermənistanda millət hələ də formalaşmayıb. Azərbaycanla müna­sibətlərdə 2020-ci ildən sonra tamamilə başqa mənzərə yaranmışdı. Biz mühari­bəni uduzmuş ölkə idik, amma hakimiyyət özünü qalib kimi aparırdı. Aydın idi ki, er­mənilər üçün hər şey kədərli olacaq. Elə də oldu”.

Ancaq Ermənistanda radikal revan­şistlərin nə deməsindən, hansı “hökumə­ti” yaradıb-yaratmayacağından asılı ol­mayaraq, tarixin təkərini geri döndərmək olmaz. Qarabağ hər zaman Azərbayca­nın ayrılmaz tərkib hissəsi olub. Ölkəmiz 2020-ci ildə beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq tarixi ədaləti bərpa edib. Bey­nəlxalq münasibətlər üzrə gürcü ekspert Laşa Dzebisaşvilinin sözləri bu mənada diqqəti cəlb edir: “Azərbaycan Qarabağla bağlı dövlət siyasətini planlaşdırmağı, onu subordinasiya və konsolidasiya etməyi bacardı. Müvafiq olaraq maliyyə, hərbi, informasiya, mədəniyyət və təhsil sahələ­rində tədbirlər planı hazırlandı. Sadəcə olaraq strateji fürsəti gözləmək lazım idi. O zaman planlaşdırılan və sonra reallığa çevrilən bütün bu işlər öz bəhrəsini ver­məli idi. Azərbaycan bir daha göstərdi ki, planlaşdırma həmişə yaxşıdır”.

Bəli, gürcü politoloq səmimi şəkildə həqiqəti söyləyib. Ermənistanın indiki sül­hsevərliyi havadan əldə olunmayıb. Bu, ilk növbədə Azərbaycanın sistemli, plan­laşdırılmış işinin nəticəsidir. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın mayın 22-də keçirdiyi mətbuat konfransında ölkəsinin Qarabağ da daxil olmaqla 86,6 min kvad­ratkilometrdə Azərbaycanın ərazi bütöv­lüyünü tanıdığını bildirməsi də səbəbsiz deyildi. Bu, da “dəmir yumruğ”un nəticəsi idi.

Yeri gəlmişkən, N.Paşinyan artıq Tür­kiyə ilə bağlı da jestlər edir. Bugünlərdə buna nümunə olacaq hadisə baş verib. Belə ki, Nikol son həftələrdə hökumət bi­nasında aparılan təmir işləri ilə əlaqədar Ermənistan prezidentinin iqamətgahın­da rəsmi görüşlər keçirirdi. Baş nazirin mətbuat xidmətinin noyabrın 28-də dərc etdiyi fotoşəkillər hökumət binasının, ən azı, bir iclas zalının təmirinin başa çat­dığını sübut edir. Həmin zalın divarın­da Ermənistanın ən hündür dağ zirvəsi Araqatsın böyük tablosu asılıb ki, bu da N.Paşinyanın 2023-cü il mayın 22-də ke­çirilən mətbuat konfransında səsləndirdiyi ideyanı həyata keçirmək qərarına gəldi­yini göstərə bilər. Həmin vaxt Paşinyan demişdi: “Vətənpərvərlik modellərindən danışanda başa düşürük ki, həqiqətən də, çox ciddi və mühüm problemlər var. Məsələn, mən heç birimizin Araqats da­ğına sevgi ifadə etdiyini eşitməmişəm və bu, mənim üçün həqiqətən problemdir. Mən sizin heç bir evinizdə Araqats dağı­nın şəklini görməmişəm, halbuki o, Er­mənistan Respublikasıdır. Etiraf edirəm ki, mənim evimdə də yoxdur”. İndi Paşin­yanın Türkiyə ərazisində yerləşən Ararat dağının deyil, Ermənistanın öz ərazisində yerləşən Araqats dağının tablosu fonunda xarici qonaqları qəbul etməsi baş nazirin rasional davranışına nümunə sayıla bilər.

Yeganə HACIYEVA,
politoloq

– Ermənistanda hansısa qü­vvələr Qarabağda 30 ildən artıq mövcud olmuş separatçı xunta re­jiminə “süni nəfəs” verərək onu ya­şatmağa çalışırlar. Düşünürəm ki, bu, separatçıların şəxsi təşəbbüsü deyil. Zənnimcə, müvafiq işlərin aparılmasına Ermənistan hakimiy­yəti tərəfindən göstəriş verilib. Onlar üzdə buna qarşı olduqlarını bildirir­lər. Göstərmək istəyirlər ki, guya, bu prosesin əleyhinədirlər. Burada rəs­mi İrəvanın bir neçə məqsədi var. Paşinyan hökuməti başa düşür ki, Qarabağdan gedənlər separatizm ideyası ətrafında birləşməsələr, ona qarşı müxalifətçilik ətrafında birləşəcəklər. Bu da hökumət üçün risklər yaradır. Ona görə də Paa­şinyan və komandası Qarabağdan gedənlərin separatizm ideyası ətra­fında birləşmələrini məqbul sayırlar. 

Səxavət HƏMİD
XQ