Xarici borc ÜDM-in 70 faizinə çatıb

Beynəlxalq Valyuta Fondunun (İMF) yaydığı hesabata görə, cari ilin iyul ayında Ermənistanın xarici borcu əvvəlki ayla müqayisədə 300 milyon dollar artaraq 6,7 milyard dollara çatıb. Sənədə əsasən, işğalçı ölkənin ümumi dövlət borcu isə 10 milyard dollar təşkil edir. Verilən proqnoza əsasən, cari ilin sonuna qədər bu göstəricinin daha da artacağı və 12 milyard dollara yüksələcəyi gözlənilir.

Hazırda dövlətin xarici borcu ÜDM-nin 70 faizinə bərabərdir. Ümumilikdə, Ermənistanda son 10 ildə dövlət borcu 7 dəfəyədək artıb. Beynəlxalq Valyuta Fondu­nun metodologiyasına əsasən, xarici borcun ÜDM-in 40–50 faizini keçməsi təhlükəli vəziyyətin ya­ranmasından xəbər verir. Ermənis­tan bu gün valyuta ehtiyatlarının demək olar ki, yoxluğu üzündən bu rəqəmin ağırlığına dözə bilmir. 

Ölkənin müstəqil siyasi və iq­tisadçı ekspertləri borcların art­masını hökumətin vaxtaşırı xarici dövlətlərdən, həmçinin beynəlxalq maliyyə qurumlarından davam­lı borc alması ilə əlaqələndirirlər. Onlar həm də iddia edirlər ki, vergi ayırmaları və daxil olan digər və­saitlər respublikanın sosial-iqtisadi şəraitini getdikcə dözülməz hala gətirir. 

Vaxtaşırı yaranan sosial və iqti­sadi şok vəziyyətlər də borcalmanı sürətləndirir. Bu baxımdan son on il ərzində Ermənistanın dövlət bor­cu iki dəfə artaraq ölkə iqtisadiy­yatı və vətəndaşlar üçün təhlükəli yükə çevirib. Eyni zamanda həmin müddətdə respublikanın xarici borcu təxminən iki dəfə, daxili bor­cu isə beş dəfə artıb. Beləliklə, beynəlxalq maliyyə qurumlarının hesabatlarında Ermənistan xarici borcun yükünə görə, ən fəlakətli həddə çatan ölkələrdən biri kimi qeydə alınıb. 

Ermənistan iqtisadiyyatında di­gər göstəricilər də getdikcə aşağı düşür. Məsələn, bu ilin martında cari hesabda 351,4 milyon dollar büdcə kəsiri yaranıb. İyul ayındakı 275 milyon dollarlıq ticarət kəsiri isə ötən ilin eyni dövrü ilə müqa­yisədə 70,2 milyon dollar və ya 20,33 faiz artaraq 345,2 milyon dollara çatıb.

İşğalçı ölkənin milli valyuta­sı olan dramın ucuzlaşması da davam edir. Hazırda 1 dollar 400 drama qədər yüksəlib. Hesabla­malara görə, milli valyutanın real məzənnəsinin 30 faiz ucuzlaşması ölkənin xarici borcunu ÜDM-in 80 faizinə çatdıra bilər.

Ermənistan hazırda büdcəni xarici donorlardan gələcək qrant yardımları hesabına saxlayır. İş­ğalçı dövlət ABŞ, həmçinin Av­ropadakı erməni fondları, eyni zamanda Hayastan Fondunun yardımları ilə əhalinin sosial xərc­lərini ödəyir. Bu isə borcun daha da artacağını və Ermənistanın de­folta çatmasını şərtləndirir. 

Son günlər ölkədə yanacağın qiyməti də qalxıb. “Premium” ben­zin 580 dram (2,30 manat), adi benzin 550 dram (2,18 manat), dizel yanacağı isə 570 dram (2,26 manat) olub. Məlumata görə, maye qazın bir litrinin qiyməti isə 170 dra­ma (0,67 manata) çatıb. İnformasi­yaya əsasən, bütün növ yanacaq­ların qiyməti azı 40–50 dram (0,20 manat) qalxıb.

Ermənistanda benizin sonuncu dəfə bu il iyulun 9-da kəskin şəkil­də bahalşıb. Həmin vaxt qiymət ar­tımı 20 dram təşkil edib. Ümumilik­də isə son iki ayda benzin və dizel yanacağı 120 dram bahalaşıb.

Ekspertlər bildirirlər ki, qiymət artımı bilavasitə xarici amillərlə, başqa sözlə, benzinin idxal olun­duğu Rusiyadakı vəziyyətlə bağ­lıdır. Qeyd edək ki, hazırda Ru­siyada yanacaq böhranı yaşanır. İstehsalın kəskin aşağı düşməsi, Ukraynadakı hərbi əməliyyatlara böyük həcmdə yanacaq işlədilmə­si kənd təsərrüfatı sektorunda da çətinliklər yaradıb. Buna görə də ixracda məhdudiyyət tətbiq olu­nub. 

Xatırladılır ki, Rusiya başqa ölkələrə benzin, dizel ixracına qa­dağa qoysa da bu, Ermənistan kimi Avrasiya İttifaqı Birliyinin üzv­lərinə şamil edilmir. Bununla belə göstərilən səbəbdən qiymətlərin artması qaçılmazdır və Rusiya–Ermənistan münasibətlərinin kəs­kinləşdiyi hazırki dövrdə bu, yalnız siyasi amillərlə bağlı deyil.

Ermənistan Rəqabətin Müha­fizəsi Komissiyası bu bahalaşmanı beynəlxalq bazarlarda yanacağın qiymətinin və nəqliyyat xərclərinin artması ilə əlaqələndirib. Komis­siyanın mətbuat xidmətinin Ermə­nistan mediasına verdiyi məluma­ta görə, 2023-cü ilin yanvarında 1 litr benzinin orta idxal qiyməti 0,41 sent, sentyabrda isə artıq 0,8 sent olub. Bundan əlavə, 2023-cü ilin yanvarında dolların məzənnəsi orta hesabla 390 dram, oktyabr­da isə 414 dram təşkil edib. Bu göstəricilər son nəticədə benzinin qiymətinin bahalaşmasına gətirib çıxarıb. 

İqtisadçı-ekspert Karen Adonts mətbuata müsahibəsində xa­tırladıb ki, benzinin qiymətinin qalxması iqtisadiyyata mənfi təsir göstərəcək, çünki bu, sahibkarlıq subyektlərinin və ev təsərrüfatları­nın xərclərini artıracaq. Belə bir hal isə əsas malların bahalaşmasına gətirib çıxaracaq, inflyasiyanı daha da sürətləndirəcək və vətəndaşla­rın rifahına mənfi təsir göstərəcək.

XQ