Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi, Almaniya Kansleri Olaf Şoltsun və Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun iştirakı ilə beştərəfli qeyri-rəsmi görüşü başa çatdı.
Bəribaşdan bildiririk ki, “Avropa siyasi birliyi”nin ikinci Zirvə toplantısı çərçivəsində reallaşmış görüşün müsbət atmosferdə baş tutduğu məlumdur. Halbuki, əvvəldən nikbinliyin hasil olacağına ümid az idi. Çünki Cənubi Qafqaz liderlərinin Bakı–İrəvan nizamlaması üzrə Rusiya formatı çərçivəsində gerçəkləşmiş 25 may təması kifayət qədər gərgin mənzərə formalaşdırmışdı. Deməli, Qərbin sülh missiyası Kremlin vasitəçiliyindən daha effektivdir. Hər halda, bunu söyləmək üçün əsaslar var.
Əvvəla, Azərbaycan–Ermənistan münasibətləri baxımından Qərb formatının davamlılığı görünür. Ən azından, bu formatın özünü Moskva vasitəçiliyinin bədbinlik ruhunun təsirindən sığortaladığı aşkardır. Gələn ayın 21-də Brüsseldə tərəflər üçtərəfli formatda (Prezident İlham Əliyev, Aİ Şurasının rəhbəri Şarl Mişel və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan – red.) yenidən bir araya gələcəklər ki, bu isə dünənki qeyri-rəsmi görüşdə xeyli məqamlara nəzər salındığını, gələcək müzakirə gündəliyinin dəqiqləşdirildiyini söyləmək üçün yetərli sayıla bilər. Deməli, 21 iyul 2023-cü il tarixindən sülh yolunda minimum irəliləyiş gözləmək mümkündür. Əlbəttə, ciddi irəliləyişin baş verməsi daha yaxşı olar.
Kişineuda əldə edilmiş razılaşmalardan biri də liderlərin 21 iyul görüşünədək, hər iki ölkənin xarici işlər nazirlərinin Vaşinqtonda növbəti dəfə bir araya gəlmələri ilə bağlıdır. Bu isə ondan xəbər verir ki, kollektiv Qərb nizamlamasının ABŞ xətti də aktivdir və Ağ Ev danışıqlar prosesində fəallığını qorumaqdadır. Mövcud xüsusda yada düşən Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının ötən ayın əvvəlində dörd gün davam etmiş müzakirələridir. O müzakirələr ki, onun nəticəsi kimi Azərbaycan və Ermənistan rəhbərlərinin mayın 14-də Ş.Mişelin vasitəçiliyi ilə reallaşmış təması müsbət nəticələndi – Bakı və İrəvan konkret ərazi hüdudları daxilində bir-birilərinin suveren hüquqlarını tanıdıqlarını açıqladılar. Belə görünür, liderlərin növbəti Brüssel görüşünədək, başlıca yük yenə xarici siyasət idarələrinin üzərinə düşəcəkdir. Bu məqam da 21 iyul görüşü zamanı masaya daha konkret məsələlərin çıxarılacağına ümid yaratmaqdadır.
Onu da vurğulayaq ki, ümumən, Ş.Mişelin vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar daha çox koordinasiya xarakteri daşımaqdadır. Fransa və Almaniya liderlərinin dünənki iştirakçılığı isə prosesin qeyri-formal xarakterini vurğulamaqdadır. Yəni, əsas müzakirələr Aİ-nin üçtərəfli formatındadır. Bu isə onun göstəricisidir ki, Qərb başlanılmış təşəbbüsün kənar təsirlərdən qorunmasına ciddi səy göstərir. Nəzərə alaq ki, ümumən, Almaniya Azərbaycan–Ermənistan münasibətlərindəki gərginliyə münasibətdə neytrallığını qorusa da, Fransa barədə eyni sözü söyləmək mümkünsüzdür. Ən azı ötən ilin xoşagəlməz oktyabr təcrübəsi var. Bu mənada Aİ-nin öz təşəbbüsünün üstündə, necə deyərlər, əsməsi prosesin məntiqi yekuna çatması nöqteyi-nəzərdən xüsusi vurğulanmalı məqamdır.
Məntiqi yekundan söz düşmüşkən, beştərəfli qeyri-rəsmi görüşdə bir daha sülh müqaviləsi üzrə danışıqların intenstivləşdirilməsinin vacibliyi qeyd olundu. Hesab edirik ki, intensivlik məntiqini təsdiqləyən cəhət həm liderlərin cəmi bir ay iyirmi gündən sonra yenidən bir araya gəlmələrinin, həm də həmin müddətdə XİN rəhbərlərinin müzakirələr aparacaqlarının bildirilməsidir.
“Xalq qəzeti”nin analitik qrupu
