Bu, ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyini daha da gücləndirəcək

Qələbədən sonrakı üç il müddətində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunda aparılan bərpa–quruculuq işlərinə dövlət büdcəsindən 12 milyard manat vəsait ayrılıb. 2024-cü ilin dövlət büdcəsində isə 4 milyard manat vəsait nəzərdə tutulub.

Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proq­ramının icrası üçün sonrakı illərdə 14,5 milyard manat vəsait nəzərə alınmaqla 2022-2026-cı illərdə, ümumilikdə, təq­ribən 30,5 milyard manat məbləğində vəsait tələb olunur. Bu barədə Baş na­zir Əli Əsədov çıxışlarının birində deyib: “Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi ra­yonlarında həyata keçirilən məqsədyönlü və genişmiqyaslı layihələr, vergi, gömrük, sosial sığorta, investisiya təşviqi, kredit və digər güzəştlər paketi həmin rayon­ların sürətlə dirçəlməsinə, əhalinin məs­kunlaşmasına və davamlı iqtisadi aktivli­yinin təmin olunmasına xidmət edir”.

Nəzərdə tutulan vəsaitin bir hissəsi isə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında kənd təsərrüfatının inkişafı­na yönəldilir. Sovet dövründə bu torpaq­larda bol pambıq, taxıl, üzüm, tərəvəz və digər kənd təsərrüfatı məhsulları yetiş­dirilib, heyvandarlıq inkişaf etdirilib. La­kin bu torpaqlar bir müddət işğal altında qalıb. Ermənistanın kənd təsərrüfatı na­zirinin etiraf etdiyinə görə, Azərbaycanın işğal edilmiş torpaqlarında istehsal edilən və işğalçı ölkəyə daşınan taxılın miqdarı hər il 150 – 200 min ton civarında olub. Göstərilən miqdarda taxılın Ermənistana daşınması bu ölkənin ərzaq təhlükəsizli­yinin təmin olunmasında əhəmiyyətli rol oynayıb.

Artıq böyük potensiala malik ərazilə­rin yenidən əkin dövriyyəsinə qaytarılma­sı ölkədə aqrar sahənin inkişafına yeni təkan verməklə bərabər, həm xaricdən idxal olunan kənd təsərrüfatı məhsulla­rının qarşısını xeyli dərəcədə alacaqdır. Bu istiqamətdə layihələr həyata keçirilir. Regionda tarixən mövcud olan üzümçü­lük, tütünçülük, baramaçılıq və arıçılıq sahələrinin bərpası və genişləndirilməsi ilə yanaşı, intensiv meyvəçilik sahəsi in­kişaf etdirilir. Bu işlər işğaldan azad edil­miş ərazilərdə minaların təmizlənməsi prosesi ilə paralel həyata keçirilir. 

2020-ci ilin noyabr ayından etibarən işğaldan azad edilmiş ərazilərdə 118 min hektardan çox ərazi minalardan təmizlə­nib, minlərlə hektar ərazi əkinə cəlb edi­lib. 

Qeyd edək ki, Qarabağ iqtisadi ra­yonunda 2022-ci ildə kənd təsərrüfatı bitkilərinin cəmi əkin sahəsi 235 min 919 hektar (azad olunmuş rayonlarda 88 min 14 hektar ), Şərqi Zəngəzurda isə 43 min 944 hektar olub. Bu torpaq sahələri su ehtiyatları ilə zəngin ərazilərdə yerləşir. 

Bununla bağlı kənd təsərrüfatı nazi­ri Məcnun Məmmədov bildirib ki, strateji əhəmiyyətli su ehtiyatlarının yerləşdiyi ərazilərin işğaldan azad edilməsi ilə yeni sahələrin suvarılması təmin ediləcək. Bütövlükdə ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafına müsbət təsir göstərəcək. Yəni, əkin sahələrinin suvarılması üçün prob­lem də olmayacaq. 

Qarabağın ümumi su ehtiyatları 2,1 milyard kubmetr həcmində dəyərləndiri­lir. Bu ehtiyatlardan səmərəli istifadənin təmin edilməsi məqsədilə, ümumilikdə, 9 ədəd su anbarı və onlardan qidalanan ka­nalların əsaslı şəkildə yenidən qurulması həyata keçirilir. Artıq Xaçınçay, Suqovu­şan su anbarları bərpa–təmir işlərindən sonra istifadəyə verilib. Köndələnçay-1, Köndələnçay-2 və Aşağı Köndələnçay su anbarlarının yenidən qurulması işləri son mərhələsindədir. Anbarlar təmir edilən­dən sonra bu suların toplanması və qə­naətlə istifadə edilməsi əsas hədəflərdən biridir. Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin rəsmisi Riad Axundzadə deyib: “Təxminən 30 ildir ki, Azərbay­can Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları su potensialından istifadə edə bilmir. Ölkəmiz yaxın gələcəkdə bu po­tensialdan yararlana biləcək".

Bölgənin heyvandarlıq sahəsi üzrə də güclü potensialı var. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında mövcud olan otlaq və biçənəklərlə ya­naşı, taxıl və yem bitkiləri əkinlərinin də genişləndirilməsi hesabına heyvandarlıq inkişaf etdiriləcək. Ət və süd məhsulları istehsalının proqnozlaşdırılan həcmi xü­susilə idxal əvəzetməsi baxımından bö­yük önəm kəsb edəcək. Çünki ölkəmizin ərzaq bazarının heyvandarlıq məhsulları seqmentinin tutumu daha çoxdur və əha­linin bu məhsullara tələbatının dolğun ödənilməsilə bağlı müəyyən çətinliklər müşahidə edilir. 

Qarabağda heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi isə yerli istehsalçılar tərəfin­dən bazara heyvandarlıq məhsullarının təklifinin artımına, sözügedən məhsul­ların bazar qiymətlərinin azalmasına və əhalinin müxtəlif təbəqələrinin daha keyfiyyətli qidalanmasına imkan verə­cəkdir. Bu barədə kənd təsərrüfatı naziri Məcnun Məmmədov bildirib ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində mövcud olan, təqribən, 350 min hektar örüş-otlaq sahələri, əlverişli təbii şərait burada hey­vandarlığın inkişafı üçün də geniş imkan­lar yaradır. Nazirin sözlərinə görə, ilkin hesablamalar göstərir ki, bu ərazilərdə iribuynuzlu heyvanların sayının təqribən 430 min başa, xırdabuynuzlu heyvanların sayının isə 1,6 milyon başa çatdırılması mümkündür.

Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin potensialından istifadə olun­ması ölkədə kənd təsərrüfatının inkişafı­na müsbət təsir göstərəcək, iqtisadiyyatı­mıza yeni töhfələrini verəcək. Ölkəmizin idxaldan asılılığının azalması isə milyon­larla dollar valyutanın qənaət edilməsinə və ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasına gətirib çıxaracaq.

Pünhan ƏFƏNDİYEV
XQ