Son 20 ildə ölkəyə 154 milyard dollar sərmayə cəlb edilib

Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun rəqabət qabiliyyətinin və bu sahədə istehsal edilən məhsulların ixrac potensialının gücləndirilməsi üçün qarşıya qoyulan mühüm vəzifələrdən biri xarici investisiyaların artırılmasına nail olmaqdır. Buna görə də son illərdə respublikamızda biznes mühitinin keyfiyyətcə yaxşılaşdırılması və ölkəyə xarici sərmayədarların cəlb edilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır. 

Bu strateji istiqamətin önəmi “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də və bir sıra dövlət proqramlarında vurğulanır, biznes fəaliyyə­tinin beynəlxalq normalar əsasında formalaşması, habelə özəl sektorun inki­şaf tempinin yüksəldilməsi məqsədilə yeni stimulların tətbiqi, iqtisadi islahatların davam etdirilməsinin zəruri­liyi göstərilir.

İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cab­barovun bir neçə gün bundan əvvəl mətbuata bildirdiyinə görə, hazırda ölkədə investisiya mühiti­nin cəlbediciliyinin artırılması üçün müxtəlif layihələr həyata keçirilir, xarici investorların “bir pəncərə” prinsipindən yararlanmasına cid­di diqqət yetirilir, onlara müxtəlif istiqamətlərdə dəstək verilir. Bir­başa xarici investisiyaların təşviqi məqsədilə hazırlanan strategiya­nın isə yaxın vaxtlarda təsdiqi göz­lənilir. 

Bu məqamda onu da vurğula­maq yerinə düşər ki, dövlət başçısı İlham Əliyev prezidentlik fəaliyyə­tinə başladığı ilk vaxtlardan eti­barən xarici investisiyanın ölkəyə cəlbini sürətləndirmək üçün qa­nunvericiliyin müasirləşdirilməsi, yeni rəqəmsal həllərin tətbiqi önə çəkilib. 

Azərbaycanda investisiya cəlbediciliyinin güclənməsinə təsir göstərən əsas amillərdən biri də mövcud sahədə qanunverici–ins­titusional tədbirlərin həyata keçiril­məsidir. Bu baxımdan 1995-ci il 13 yanvar tarixli “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” Qanun böyük əhəmiy­yətə malikdir. Bu sənəd investisi­yaların ölkə iqtisadiyyatına cəlbini stimullaşdırmaqla yanaşı, mülkiy­yət formasından asılı olmayaraq bütün investorların hüquqlarının bərabər müdafiəsinə təminat verir. Bununla bərabər, “Xarici inves­tisiyaların qorunması haqqında” Qanun da ölkədə sərmayədarların hüquq və mənafelərinin qorun­ması, yerli və xarici iş adamlarına bərabər əlverişli iş şəraitinin yara­dılması ilə bağlı məsələləri tənzim­ləyir.

Prezident İlham Əliyevin 2006-cı il 30 mart tarixli sərəncamı ilə yaradılan Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti də investisiya qoyuluşla­rının təşviqi və qeyri–neft sek­torunun inkişafı ilə bağlı qarşıya qoyulan vəzifələrin icrasını uğurla davam etdirir. Qurum investisiya şirkətlərinin və portfel investorların layihələrinin müştərək maliyyələş­dirilməsi, qeyri–neft sektorunda fəaliyyət göstərmək məqsədilə iri beynəlxalq təşkilatların ölkəyə cəlb olunması, yerli şirkətlərin beynəlxalq kapital bazarlarında iş­tirakının gerçəkləşdirilməsi, iri ma­liyyə təşkilatlarının iştirakı ilə birgə investisiya fondlarının yaradılması və digər istiqamətlərdə mühüm la­yihələr reallaşdırır.

Bu və digər tədbirlərin nəticə­sində 2003-2022-ci illərdə Azər­baycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların ümumi həcmi 310,4 milyard dollara yüksəlib, həmin göstəricinin, təxminən, yarı­sı–154,1 milyard dolları isə xarici investisiyalar olub. 

Qeyd edək ki, bu gün ölkə iqti­sadiyyatına sərmayə qoyuluşunda dinamik artım nəzərə çarpır. Döv­lət Statistika Komitəsinin məluma­tına görə, cari ilin yanvar–sentyabr aylarında əsas kapitala 12 milyard manat və yaxud ötən ilin eyni döv­rü ilə müqayisədə 21 faiz çox və­sait yönəldilib. Son 1 ildə neft-qaz sektoruna investisiyalar 18,1 faiz, qeyri–neft–qaz sektoruna investi­siyalar isə 23,2 faiz artıb. Bu ilin ilk yarısında xaricdən cəlb olunan investisiyaların ümumi məbləği isə 3 milyard dollar, xaricə yatırılan sərmayələrin həcmi isə 0,6 mil­yard dollar olub. Ölkə iqtisadiyyatı qoyulan birbaşa xarici investisiya­ların strukturunda neft-qaz sekto­runun xüsusi çəkisi 75,9 faiz təşkil edib. 2023-cü ilin yanvar-avqust aylarında xarici ölkələr və bey­nəlxalq təşkilatların əsas kapitala yönəltdikləri vəsaitin 2 milyard 285 milyon manatı (90,4 faizi) Bir­ləşmiş Krallıq, Türkiyə, ABŞ, Ya­poniya, Rusiya, İsveçrə və Norveç sərmayədarlarına məxsus olub.

Burada bir cəhəti də qeyd edək ki, son vaxtlar respublikada xarici investorlar tərəfindən bərpaolu­nan enerji mənbələrinə daha çox maraq göstərilir və xarici şirkətlə­rin kapitalının bu sahəyə cəlbi is­tiqamətində mühüm uğurlar əldə edilir. Fars körfəzi ölkələri, eləcə də Böyük Britaniya sərmayədar­larının “yaşıl enerji” layihələrinin icrasında fəaliyyəti bu baxımdan xüsusilə diqqət çəkir. Belə ki, hə­min investorlar tərəfindən yaxın gələcəkdə respublikada günəş və külək stansiyalarının tikintisinə, sənaye, aqrar-sənaye kompleksi və İT sənayesi sahələrinə böyük məbləğdə birbaşa investisiya qo­yulacağı gözlənilir. 

Mütəxəssislərin fikrincə, dünya­nın aparıcı şirkətlərinin Azərbaycan iqtisadiyyatının kapitallaşmasında iştirakı son dərəcə vacib məqam­dır, çünki bu, maliyyə resursları ilə yanaşı, rəqabətqabiliyyətli və xa­ricdə tələbat olan məhsulların yerli istehsalına yeni texnologiyaların cəlbini şərtləndirir. 

Emin BAĞIROV,
ETN Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun böyük elmi işçisi, fəlsəfə doktoru

İnvestisiya qoyuluşunun davamlı olmasını şərtləndirən məqamlar sırasında deyərdim ki, ölkəmizdə yaradılan sabitlik, milli həmrəylik kimi amillər önəmli rol oynayır. Xarici sərmayədarla­rın respublikamıza genişhəcmli investisiya qoymaq marağı da daha çox bundan irəli gəlir. 

Azərbaycanda iqtisadi artı­mın getdikcə yüksəlməsi, qey­ri-neft sektorunda nəzərə çarpan müsbət tendensiyalar, eləcə də biznesin davamlı olaraq şəffaf­laşması da investisiya qoyuluşu­na ciddi töhfə verir. Bu məsələdə Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi islahatla­rın, səmərəli vergi inzibatçılığının və əlverişli biznes mühitinin təmin edilməsi, cəmiyyətdə vergi mə­dəniyyətinin formalaşması əsaslı rol oynayır. Yeri gəlmişkən, bu gün əldə olunan fiskal nəticələr­də iqtisadi artımla yanaşı, şəffaf münasibətlərin qurulması, “kölgə iqtisadiyyatı”nın miqyasının azal­dılması, biznes fəaliyyətinin və gəlirlərin leqallaşdırılması kon­tekstində atılan addımlar da xü­susi diqqət çəkir. 

İqtisadiyyata investisiya qo­yuluşundan bəhs edərkən, bir məqama da toxunmaq istərdim. Son illər ölkədə sənayeləşmə si­yasətinə uyğun olaraq, innovativ və yüksək texnologiyalar əsasın­da rəqabətqabiliyyətli sənayenin inkişafına təkan vermək məqsə­dilə yaradılan sənaye zonaları­na investorlar tərəfindən böyük maraq göstərilir. 2023-cü ildə qeydiyyata alınmış rezidentlər tərəfindən bu sahəyə, ümumilik­də, 250 milyon manatdan artıq investisiyanın yatırılması bu fikrin bariz ifadəsidir. 

Xatırladım ki, indiyədək səna­ye zonalarında 10 milyard ma­natdan çox məhsul istehsal edilib ki, bunun 3 milyard manatdan çox hissəsi ixrac olunub. İxrac “Made In Azerbaijan” brendi adı ilə 60-a yaxın ölkəyə məhsul göndərilib. Qarabağın bərpası, dirçəldilməsi və sənaye potensialının inkişaf etdirilməsi məqsədilə yaradılan Ağdam və “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” sənaye parklarında da indiyə qədər investisiya kapitalı 200 milyon manatdan çox olan 31 sahibkarlıq subyektinə rezidentlik və qeyri-rezidentlik statusu veri­lib. Bu sahibkarlıq subyektlərində 2 mindən artıq daimi iş yerinin ya­radılması nəzərdə tutulub. 

Prezident İlham Əliyevin ok­tyabrın 23-də Sumqayıt Kimya Sənaye Parkında yeni isteh­sal müəssisələrinin açılış və təməlqoyma mərasimlərində işti­rakı zamanı burada həyata ke­çirilən layihələrə xarici investorlar tərəfindən böyük maraq göstəril­diyi diqqət çəkib. 

Azərbaycanda yaradılan ilk, Cənubi Qafqazda isə ən böyük müəssisə olan və 583,5 hektar ərazini əhatə edən Sumqayıt Kim­ya Sənaye Parkında neft-kimya və digər prioritet sənaye sahələri üzrə rəqabətqabiliyyətli məhsul­lar istehsal olunur. Parkda ümumi investisiyaların həcmi təqribən 5,8 milyard manata yaxın olan 38 sahibkarlıq subyekti–rezident fəaliyyət göstərir. 

Vaqif BAYRAMOV 
XQ