Beynəlxalq səviyyədə nüfuzu və çəkisi getdikcə artan, vacib platformaya çevrilən, sıraları davamlı olaraq genişlənən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə keçirilən X Qlobal Bakı Forumu çərçivəsində beynəlxalq və regional məsələlər ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparıldı. Eyni zamanda, ölkəmizin Avropanın enerji təhlükəsizliyində oynadığı rol, Azərbaycanın 2030-cu ilədək inkişaf strategiyası, bu xüsusda nəqliyyat-logistika imkanlarının artırılması, rəqəmsal transformasiya, həmçinin enerji resurslarının inkişafı və ixracı konsepsiyaları barədə ətraflı danışıldı. Bütün bunlarla bərabər, Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində aparılan genişmiqyaslı bərpa-yenidənqurma işləri yüksək dəyərləndirildi.

Prezident İlham Əliyev “Dünya bu gün: Çağırışlar və ümidlər” mövzusunda realla­şan forumun açılışındakı çıxışında iqtisadi məsələrə də toxunaraq adıçəkilən Mərkə­zin bundan əvvəl reallaşan forumundan ötən müddətdə bir sıra önəmli hadisələrin baş verdiyini, Azərbaycan və Avropa Ko­missiyası arasında enerji sahəsində An­laşma Memorandumu imzalandığını, bu tarixi əhəmiyyətli sənədin hazırda uğurla icra olunduğunu bildirdi. 

Dövlətimizin başçısının səsləndir­diyi bu məqamla bağlı onu deyək ki, ötən ilin iyulunda Avropa Komissiya­sının sədri Ursula Fon der Lyayen və enerji məsələləri üzrə komissar Kadri Simsonun Bakıya səfəri çərçivəsində Avropa İttifaqının təmsilçiləri tərəfindən Azərbaycanla Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsinə dair memorandum imzalanıb. Həmin memorandumda Azərbaycanın Avropaya nəql etdiyi qa­zın həcminin 2027-ci ildə 20 milyard kubmetrə çatdıracağı nəzərdə tutulub. Bunun üçün isə Cənub Qaz Dəhlizi­nin genişləndirilməsi zərurəti meyda­na çıxıb. Bununla da, ölkəmiz həm öz “mavi yanacağ”ını, həm də Orta Asiya ölkələrində hasil edilən qazı tranzit ola­raq Avropaya ötürmək imkanı qazanıb. Eyni zamanda, bunun üçün Trans-Xəzər kəmərinin də tikintisinin zəruriliyi diqqətə çatdırılıb. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan son il­lərdə Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayıb. Bu fikrin təsdiqi ola­raq xatırladaq ki, 2021-ci ildə Azərbay­canın Avropa İttifaqı bazarına təbii qaz ixracı 8,2 milyard kubmetr təşkil edir­disə, 2022-ci ildə həmin rəqəm 11,3 mil­yard kubmetrə çatıb. Cari ildə isə ixrac qazının həcminin təxminən 11,6 milyard kubmetrə yüksələcəyi nəzərdə tutulub. Eyni zamanda, bu il Azərbaycandan ix­rac ediləcək təbii qazın ümumi həcminin 24 milyard kubmetrə çatdırılacağı proq­nozlaşdırılıb. Müqayisə üçün deyək ki, 2021-ci ildə bu rəqəm 19 milyard kub­metr təşkil edib.

Prezident İlham Əliyev çıxışında yuxarıda vurğulanan faktla bağlı hazır­kı geosiyasi vəziyyəti diqqətə çatdıra­raq Avropa istehlakçılarının təbii qaza çıxışının təmin edilməsində onlara hər zaman birmənalı yardım edildiyini, belə bir dəstəyin bundan sonra da göstərilə­cəyini, bu məqsədlə Azərbaycanın qaz yataqlarına sərmayələrin artırıldığını bil­dirib: “Biz qaz yataqlarımıza sərmayələ­rimizi artırmışıq. Hazırda isə görürük və nəinki görürük, biz hətta ixrac boru kəmərlərinin genişləndirilməsi üzərində işləyirik. Cənub Qaz Dəhlizi istismara verildi. Boru kəmərinin sonuncu hissə­si 2020-ci il dekabrın 31-də istismara verildi. Hazırda iki ildən bir az çox vaxt keçir və biz sistemi genişləndirməliyik –TANAP-ı 16-dan 32 milyard kubmetrə, TAP-ı isə 10-dan 20 milyard kubmetrə. Bu, sırf Avropada artan tələbatla bağlı­dır. Belə olmasaydı, biz sərmayə qoy­mazdıq...”. 

Dövlətimizin başçısı nitqində, eyni zamanda, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra Azərbaycanın qaz təchizatı və ya onun artırılması ilə bağlı 10-dan artıq Avropa ölkəsindən müraciət aldığını və hazırda həmin müraciətlərlə bağlı iş aparıldığını bildirib. Ölkə rəhbəri Avropa Komissiyasının dövlətimizin bu səyini yüksək dəyərləndirdiyini və res­publikamızı etibarlı tərəfdaş adlandırdı­ğını da forum iştirakçılarının diqqətinə çatdırıb. 

Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi­nin X Qlobal Bakı Forumunda Azərbay­canın Avropanın enerji təhlükəsizliyində oynadığı mühüm rol barədə söhbət ge­dərkən digər bir məqama da toxunulub. Bu, ötən ilin dekabrında Buxarestdə baş verən əlamətdar hadisə ilə bağlı olub. Belə ki, həmin vaxt Azərbaycan, Gür­cüstan, Macarıstan və Rumıniya tərəfin­dən Avropa Komissiyası sədrinin iştira­kı ilə “yaşıl enerji”nin ötürülməsinə dair saziş imzalanıb. Həmin saziş əsasında Azərbaycandan Avropaya dənizdəki külək enerjisi stansiyalarından ötürmə xəttinin çəkiləcəyi təsdiqlənib. Bu ötür­mə xəttinin bir hissəsinin Qara dənizin dibi ilə gedəcəyi qərara alınıb. Bununla bağlı hazırda respublikamızda texniki əsaslandırma prosesinə başlanılıb. 

Yeri gəlmişkən, indiki toplantıdan əvvəl keçirilən IX Qlobal Bakı Forumun­dan ötən müddətdə Azərbaycan dün­yanın bir neçə aparıcı enerji şirkəti ilə müqavilə və anlaşma memorandumları imzalayıb. Bunun nəticəsində respub­likamızda günəş və külək enerjisindən 25 qiqavat həcmində “yaşıl enerji” əldə olunacağı proqnozlaşdırılıb. “Bu, gözəl nailiyyətdir, Azərbaycanı beynəlxalq ya­şıl enerji bazarında vacib təchizatçıya və oyunçuya çevirəcək. Biz yaşıl hidrogeni ixrac etməyi planlaşdırırıq. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (IFC) Xəzər də­nizində bizim külək enerjisi potensialı­mızla bağlı yekun dəyərləndirməni başa çatdırıb və onun 157 qiqavat olduğunu təsbit edib. Buraya quruda olan daha 40 qiqavat potensialı da əlavə etmək olar”, –deyə Prezident İlham Əliyev bildirib. 

Sonda qeyd edək ki, forumda nəqliy­yat dəhlizləri ilə bağlı məsələ ətrafında da danışılıb. Ötən il Azərbaycan ərazi­sindən keçən tranzitin həcminin 75 faiz­dən çox artdığı, bu göstəricinin getdikcə yüksələcəyi, belə bir uğuru isə ölkəmizin müasir daşımalar infrastrukturuna malik olması amilinin şərtləndirdiyi vurğulanıb. 

Eyyub KƏRİMLİ,
iqtisadçı-ekspert:

– Enerji təhlükəsizliyini müəyyən bir ölkənin və ya bütövlükdə dünya bir­liyinin kifayət qədər enerji təchizatı ilə təmin edilməsi kimi müəyyənləşdirə bilərik. Təhlükəsizlik tədbirlərinə enerji mənbələrinə çıxışın reallaşdırılması, texnologiyaların inkişafı və tətbiqinin təmin olunması, enerji istehsalı, sax­lanması və ötürülməsi üçün kifayət qədər infrastrukturun yaradılması, qüvvədə olan tədarük müqavilələrinin gerçəkləşdirilməsi və əlverişli qiymət­lərlə enerjiyə çıxışı aid edə bilərik.

Azərbaycan Respublikası da zən­gin enerji ehtiyatlarına, inkişaf etmiş yanacaq və enerji infrastrukturuna malik ölkələrdəndir. Ölkəmizin enerji təhlükəsizliyi siyasətinin əsasları öz başlanğıcını 1994-cü ildə imzalanan “Əsrin müqaviləsi”ndən götürüb. Ha­zırda bu siyasət Prezident İlham Əli­yev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Azərbaycan Rumıniyada “Azərbay­can, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıs­tan Hökumətləri arasında yaşıl enerji­nin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş” imzalayıb. İmzalanma mərasimində Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın Avropaya digər enerji körpüsünü sal­mağa başladığını bildirib. 

Dövlət başçısı həmin mərasimdə vurğulayıb ki, ölkəmiz Avropanın mü­hüm elektrik enerjisi, əsasən, “yaşıl enerji” təchizatçısına çevrilməyi plan­laşdırır. Yeri gəlmişkən, hazırda Azər­baycanın bərpaolunan enerji potensi­alı –quruda külək və günəş enerjisinin həcmi 27 qiqavatdan çoxdur, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda isə külək enerjisi 157 qiqavat təşkil edir.

Respublikamızın strateji inves­torlarının biri ilə Azərbaycan 2027-ci ilə qədər 3 qiqavat külək və 1 qiqa­vat günəş enerjisini istehsal etməyi planlaşdırır ki, onun da 80 faizi ixrac olunacaq. 2037-ci ilə qədər ən azı 6 qiqavatlıq əlavə güclərin yaradılması da planlaşdırırlır. 

Azərbaycanın zəngin enerji re­sursları həm ölkəmizin iqtisadi poten­sialını gücləndirir, həm də regional əməkdaşlıqda çox mühüm rol oynayır. Tikilib istifadəyə verilmiş neft kəmərlə­ri Azərbaycan neftini dünya və Avropa bazarlarına çıxarır. Respublikamız qlobal miqyasda artıq qaz ixrac edən ölkəyə çevrilib. 

Regional əməkdaşlıq müstəvi­sində həm nəqliyyat, həm də enerji sektorundakı təşəbbüslərin artırılması daha da böyük uğurlara gətirib çıxa­racaq. Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyindəki rolu təbii qaz ixra­cının həcmini artırmaqla yekunlaşmır. Ölkəmiz olduqca zəngin alternativ enerji potensialına malikdir. Azərbay­can günəşli ölkədir və paytaxt Bakı küləklər şəhəri kimi tanınır. Bu amillər Azərbaycanın enerji ixracını genişlən­dirmək imkanlarını daha da artırır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın Avropaya təbii qaz, elektrik enerjisi və digər resursları ix­rac etməsi təkcə iqtisadi məsələ deyil. Bu, eyni zamanda, beynəlxalq əhə­miyyətli layihələri reallaşdırmaq üçün Azərbaycana iri həcmdə investisiya da yatırılmasını nəzərdə tutan prioritet istiqamətdir. Beləliklə, enerji layihələri dövlətimizin iqtisadi inkişafına böyük təkan verməklə yanaşı, həm də siyasi dividend qazandıracaq.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”