Türkiyə 2024-cü ildə Avropa Birliyinə üzv olmayacaq. Bu barədə Aİ Xarici İşlər Xidmətinin rəsmi nümayəndəsi Piter Stano məlumat verib. Onun sözlərinə görə, “Aİ-yə daxil olmaq prosesi saatlarla deyil, illərlə davam edir”. O əlavə edib ki, Aİ Türkiyəyə hətta vizasız rejim verməyə hələ hazır deyil.

“Viza rejiminin liberallaşdırılması qərarı üzv dövlətlər tərəfindən na­mizəd ölkə insan haqları və siyasi azadlıqlar da daxil olmaqla bütün zə­ruri meyarları yerinə yetirdikdən son­ra qəbul edilir.

İyulun 10-da NATO sammiti ərəfəsində Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bildirmişdi ki, ölkə­sinin Avropa İttifaqına gedən yolda maneələr aradan qaldırıldıqdan son­ra, Ankara İsveçin alyansa üzvlüyünə razılıq verəcək. 

Alyansın baş katibi Yens Stolten­berq isə demişdi ki, Stokholm “Göm­rük İttifaqının modernləşdirilməsi və viza rejiminin liberallaşdırılması da daxil olmaqla Türkiyənin Aİ-yə daxil olması prosesinin yenidən başlama­sı” səylərini dəstəkləyəcək.

Bu açıqlamalardan sonra Avro­pa Komissiyası dərhal bəyan etdi ki, Türkiyənin İsveçin NATO-ya üzvlüyü­nü ratifikasiya etməsi və onun Aİ-yə daxil olması istiqamətində irəliləyişi bir-biri ilə əlaqələndirilə bilməz. Hələ may ayının sonlarında Avropa Parla­mentinin ən böyük fraksiyası–“Avro­pa Xalq Partiyası”nın rəhbəri Manf­red Veber bəyan etmişdi ki, “artıq heç kim Türkiyənin Aİ-yə tam üzv olması­nı istəmir”. 

Fransa parlamentinin deputatı Tyerriy Mariani “İzvestiya”ya deyib ki, o, Türkiyə ilə danışıqları bərpa etmə­yin mənasını görmür: “NATO sam­miti çərçivəsində imzalanan saziş, əsasən, İsveçin üzərinə götürdüyü öhdəliklərdir və bu məsələni irəliyə apardığını görnüşü yaradır”.

Görünür, Türkiyə çox qərarlıdır. Bu ölkənin vitse-prezidenti Cev­det Yılmaz demişdi ki, Ankara əsas diqqətini Gömrük İttifaqı və vizasız rejimlə bağlı məsələlərə yönəltmək niyyətindədir. “İndi Gömrük İttifaqı yalnız sənaye sahəsini əhatə edir, gələcəkdə qarşılıqlı fəaliyyət sahələ­ri genişlənəcək. Top Avropa İttifaqı tərəfindədir. Ümid edirik ki, onlar və­ziyyəti düzgün qiymətləndirəcəklər”.

İstənilan halda, Türkiyə mövzusu müzakirə olunacaq. “Hürriyet” qəzeti­nin məlumatına görə, bu müzakirənin hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyi ilə bağlı ilk siqnallar Aİ xarici işlər na­zirlərinin iyulun 20-nə planlaşdırılan görüşündə veriləcək. Xatırladaq ki, Ankara İsveçin NATO-ya üzvlüyünün təsdiqi ilə bağlı protokolu bu ilin okt­yabrından tez ratifikasiya etməyəcək.

Türkiyənin Avropa Birliyinə daxil olmasının tarixi 1950-ci illərin sonla­rından başlayıb. 1963-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti o vaxtkı Avropa İqtisa­di Birliyi (AİƏ) ilə assosiasiya sazişi imzalayıb və bu, iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirməyə imkan verib. Sonra­dan bu, 1995-ci ildə fəaliyyətə başla­yan Gömrük İttifaqının yaradılmasına səbəb oldu. Bununla belə, Aİ-yə tam üzvlük yolu hələ də həllini tapmayıb. Ankara 1987-ci ildə birliyə üzv olmaq üçün ərizə verib, lakin namizəd sta­tusu ona yalnız 12 il sonra - 1999-cu ildə verilib. Əslində, Türkiyə Avro­pa İttifaqına üzv olmaq gözləntiləri baxımından “mütləq çempiondur”. Məsələn, 2013-cü ildə Aİ-yə üzv olan Xorvatiya 10 il, Şimali Makedoniya 17 ilə yaxın, Monteneqro isə 12 ilə yaxın gözləyib. Türkiyə isə quruma üzv ol­maq üçün 25 ilə yaxındır gözləyir.

Türkiyəli politoloq Kerim Hasın fikrincə, Ərdoğan real olaraq Avropa ilə danışıqlarda irəliləyiş gözləyəcək qədər sadəlövh deyil. Onun sözlə­rinə görə, Ankaranın Türkiyənin Aİ üzvlüyünün ən azı söz və bəyanat səviyyəsində dəstəklənməsinə ehti­yacı var, çünki bu, Türkiyənin iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdıra bilər. “Ərdo­ğan Qərbdən investisiya cəlb etməyə ümid edir. İnvestorlar Fitch və ya Moody’s kimi reytinq agentliklərinə müraciət edirlər. Və Qərb dövlətləri­nin və ya təşkilatlarının rəhbərlərinin Türkiyənin Avropa İttifaqına üzvlüyü ilə bağlı müsbət fikirlər söyləməsi çox vacibdir. Bu, investorlara təsir edə bilər”.

Kərim Has hesab edir ki, Avropa İttifaqı Türkiyə ilə Gömrük İttifaqını yeniləməkdə maraqlı ola bilər. Keçən il Almaniya kansleri Olaf Şolz bil­dirmişdi ki, Almaniya bu məsələdə sürətli irəliləyişə ümid edir.

P.ƏFƏNDİ, “Xalq qəzeti”