Ölkədə 500 min uşaq, cəmi 2 min bağça var

Uşaqların intellektual, fiziki və psixoloji inkişafında, şəxsiyyət kimi formalaşmasında və məktəbə hazırlanmasında xüsusi əhə­miyyətə malik olan məktəbəqədər təhsil vahid təhsil sisteminin ilk pilləsidir. 

Təhsildə, ilk növbədə, keyfiyyət müəllimdən başlayır. Hazırda isə mək­təbəqədər təhsil müəssisələrində qey­ri-ixtisaslara sahib olan, ümumiyyətlə isə təhsilsiz şəxslər üstünlük təşkil edir. Yəni bu sahədə kadr çatışmazlı­ğı aşkar görünür. Məktəbəqədər təhsil üzrə diplom alan minlərlə gənc isə illərdir ki, ixtisasları üzrə işlə təmin oluna bilmirlər. Məktəbəqədər müəs­sisələri də bu sahə üzrə təhsil alan şəxslərin işlə təmin olunmasında ciddi problemlər var və bunları necə aradan qaldırmaq olar?

Mövzu ilə bağlı təhsil eksper­ti Elşən Qafarova müraciət etdik. O, qeyd etdi ki, hazırda ölkə üzrə yarım milyondan çox məktəbəqə­dər təhsilə cəlb olunmalı uşaq var. Amma cəmi 2 mindən bir qədər az məktəbəqədər təhsil müəssisəsi fəa­liyyət göstərir:

– Məktəbəqədər təhsillə bağlı tələbat böyük olduğu üçün bu müəs­sisələrdə ortalama 17–18 min uşaq təhsil alır. Düzdür, ailə, icma əsaslı, eləcə də qısa müddətli məktəbəqədər təhsil kimi layihələrlə müxtəlif vaxt­larda təhsilə cəlb olunan uşaqların sayında müəyyən irəliləyişlər var. Məktəbəqədər təhsili olan kadrların işlə təminində də çox ciddi problem­lər var. Təhsil Nazirliyi müvafiq sahə üzrə qəbul imtahanı keçirir. Amma bu imtahandan keçən şəxsləri işlə təmin etməyə iş yeri yoxdur. 

Ekspert ümumtəhsil məktəblə­rində məktəbəqədər hazırlıq qrup­larında ibtidai sinif müəllimlərinin çalışdığını qeyd etdi. Onların da cəmi 1 həftəlik kurs keçdiklərini dedi:

– Təklif edirik ki, məktəbəqədər təhsili olan şəxslər hazırlıq qrupla­rında işə götürülsün. Həmçinin bu məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinə də aiddir. Burada bir çox hallarda pe­daqoji təhsili olmayan şəxslər işləyib­lər və bu, davam edir. Bunlara nümunə kimi, elə şahmat müəllimlərini də göstərə bilərik. Onların çoxu heç bir hüquqi əsası olmayan sertifikatla işə düzəliblər. Azərbaycan hüquqi dövlət­dir. Əmək müqaviləsini birtərəfli qay­dada pozmaq olmaz. Onların attesta­siyasını keçirməklə məsələnin həllinə nail ola bilərik. Bu şərtlə ki, onların ixtisas təhsili əsas götürülməlidir. 

Elşən Qafarovun fikirlərinə onu da əlavə edək ki, nəinki məktəbdənkə­nar şahmat, hətta ümumtəhsil mək­təblərində Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetini bitirən şəxslərin ixtisas­dəyişmə ilə kimya, biologiya, riyaziy­yat müəllimləri kimi çalışdıqlarının şahidi oluruq. Həm məktəbəqədər, həm ümumtəhsil, həm də məktəb­dənkənar təhsil müəssisələrində belə hallar var. 

Təhsil eksperti Kamran Əsə­dov bağçaların körpələrin təlim və tərbiyəsində mühüm rol oynadığını bildirdi:

– Hazırda ölkəmizdə 1656 dövlət (717 kənd, 939 şəhər), 96 qeyri-dövlət (95 şəhər, 1 kənd) məktəbəqədər təh­sil müəssisəsi var. Hər yaş dönəminin özünün xüsusiyyətləri, psixoloji, sosi­al, emosional standartları var. Uşaqlar o xüsusiyyətlərə, standartlara cavab verə-verə böyüyür. Beləcə, dünya praktikasında uşaq inkişafının stan­dartları meydana çıxır. İndi həmin o standartların tətbiqi üçün uyğun müəs­sisələr, həm də ixtisaslı kadrlar lazım­dır. Amma 1656 dövlət uşaq baxçası cəmi 123 min uşağı qəbul etmək im­kanına malikdir ki, bu da baxça yaşlı uşaqların cəmi 25 faizi deməkdir. Ona görə də son illərdə sürətlə özəl uşaq baxçalarının sayı artıb. 

Hələ bağçaların sayının çox ol­duğu Bakı şəhərində məktəbəqədər yaş qrupunda olan uşaqların 25 faizi məktəbə bağçalardan gəlir. Təəssüflər olsun ki, maddi-texniki baza, binalar da bəs eləmir ki, digər 75 faizlik uşaq da bağçalara cəlb olunsun. Dünya təc­rübəsindən qeyd edim ki, Amerikanı götürsək, bağçaların 80 faizi özəldir. Həmin bağçalarda olan şərait dövlət hesabında olan məktəbəqədər müəs­sisələrdən daha yaxşı qurulub. Bunun­la da dövlətin üzərinə az yük düşür.

Hazırda 2 min 900-a yaxın mək­təbdə məktəbəhazırlıq qrupu var. Məktəbəqədər qruplara dərs deyən müəllimlərin dərs saatları ibtidai sinif­də çox olur və əlavə dərs yükü götür­məsi mümkün olmur. 

Ekspert qeyd etdi ki, ölkəmizdə məktəbəqədər təhsil sahəsində gö­rülmüş müsbət işlərlə yanaşı, bir sıra həllini gözləyən problemlər də möv­cuddur. Belə ki, məktəbəqədər təhsil­də kurikulumun tətbiqi üzrə müəyyən işlər görülsə də, obyektiv və subyektiv səbəblərdən bir sıra çətinliklər var. Təbii ki, bu problem pedaqoji kadr hazırlığı ilə bilavasitə əlaqədardır. Bu sahədə aparılan işlər zamanın tələbinə cavab vermir. Hazırda respublikanın məktəbəqədər təhsil müəssisələrində 14 min 614 pedaqoji kadr çalışır. La­kin son illərdə onların ixtisasartırması, kurikulumun tətbiqi və müasir təlim texnologiyaları baxımından təkmilləş­məsi müəyyən mənada unudulub. 

Bu mövzu ilə bağlı valideynlə­rin də fikirlərini öyrəndik. Hazırda evdə 2 azyaşlı övladının həm tər­biyəsi, həm də təhsili ilə məşğul olan Günay Ağayeva dedi:

– Böyük övladım 1 il dövlət bağ­çasına getdi. Nə şərait, qidalanma, eyni zamanda təhsil qane etmədi. Müəllimlərin peşəkarlığı xüsusilə qə­naətbəxş deyil. Uşaqlarla evdə məşğul olmaq məcburiyyətindəyəm. Bu ildən oğlum məktəbə gedəcək. 

Sonda onu da qeyd edək ki, res­publikanın kənd rayonlarında orta və qeyri-ixtisas təhsilli şəxslərin mək­təbəqədər təhsil müəssisələrində pe­daqoji kadr kimi işlə təmin olunması problemin daha da dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Hətta bəzi bağçalarda müdir kimi çalışan şəxslərin nəinki ixtisas, ümumiyyətlə, təhsillərinin ol­maması faktlarına rast gəlinir. Yəni onlar orta ümumtəhsil məktəblərini bitiriblər. 

Peşəkar müəllim olmadan təh­silin yüksək səviyyəsindən necə da­nışa bilərik? Bu da danılmaz faktdır ki, məktəbəqədər təhsil məktəbyaşlı uşaqların hərtərəfli inkişafında mü­hüm rol oynayır. Bu baxımdan yalnız yüksək savad və biliyə malik ixtisas­lı kadrların çalışdığı bağçalara, digər məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə gedən uşaqların məktəbə uyğunlaşma­sı daha asan, təlim, tədris nəticələri isə üstün olur. 

Leyla QURBANOVA
XQ