Son günlər yerli və xarici mətbuatda “Mpox” viruslar ailəsindən “Ro” indeksi – yoluxduruculuq qabiliyyəti yüksək olan yeni “Glade 1b” ştammının yayılması barədə həyəcanlı xəbərlər verilir. Bildirilir ki, qabaqlayıcı tədbirlər görülməzsə, dünya miqyaslı ağır nəticələr istisna olunmur. Artan narahatlığı nəzərə alaraq, Azərbaycan Tibb Universitetinin farmakologiya kafedrasının müdiri, tibb elmləri doktoru, “XQ”-nin tibb üzrə eksperti Musa Qəniyevə müraciət etdik. Professor infeksiyanın elmi-tibbi mahiyyətini belə açıqladı:
– İngiliscə meymunçiçəyi virusu “monkeypox virus” adlanır. “Mpox” onun qısa adıdır. Yəni “Mpox” elə meymunçiçəyi virusu deməkdir. Bu yeni ad ona Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyyəsilə 2022-ci ilin noyabr ayında verilmişdir. Söhbət hansısa yeni virusdan getmir. “Glade” sözü isə xəzinə, ocaq, yəni virusun endemik məkanı deməkdir. “Glade I”, meymunçiçəyi virusunun Mərkəzi Afrika, Glade II isə Qərbi Afrika ştammlarıdır. Yəni burada da yeni bir məqam yoxdur.
“Glade Ib” ÜST-nın bəzi ekspertlərinin söylədiyi kimi, 2022-ci ildə yayılan “Glade II”nin deyil, Mərkəzi Afrika ştammının, yəni “Glade I”in mutantıdır. Onun 4 struktur elementindən üçünün – E-örtük təbəqə, N-nukleokapsid və M-membran-, nuklein ardıcıllığı və kəmiyyət sıralanması ana virusdan fərqlənmir, birə-bir yenilikdir.
Sıralanmada nisbi fərqlilik “S-spayka” zülalında müşahidə edilir. Bu hal letallığın zəifləməsi, “Ro” indeksinin nisbi artımının təsdiqidir. “S-spayka” zülalında baş verən “nöqtə mutasiyası” “Glade Ib”nin hormonal sistem və əlaqə toxumalara affinliyində nisbi fəallığa səbəb olub. Bunu virusun insandan insana yoluxmasında əsas yolun təmas – qucaqlaşmaq, öpüşmək, intim yaxınlıq olduğunu söyləyən ÜST ekspertlərinin ortaq qənaəti də təsdiq edir. İddia olunur ki, intim yaxınlıqda yoluxma riski, hətta xəstəlikdən sağaldıqdan sonra 12 həftə müddətində də saxlanılır.
Musa Qəniyev bu virusla bağlı öncə də məlumat verdiyini, mövzuya təkrar qayıtmağın vacibliyini belə əsaslandırdı:
– Bilirik ki, ali məktəblərdə dərslərin başlanmasına sayılı günlər qalıb. Rəsmi statistikaya görə, yeni tədris ilində dünyanın 93 ölkəsindən 7 min 700 tələbə bakalavr, magistr və s. üzrə ölkəmizə qayıdacaq. Bu tələbələr arasında Afrika ölkələrindən olan tələbələr də az deyil. Odur ki, bütün hallarda diqqətli olmalı və sayıqlıq itirilməməlidir.
Düzdür, bu virusun yayılmasına səbəb olan bir çox “anormal” ünsiyyət formaları xalqımıza yaddır. Yalnız görüşərkən, qucaqlaşıb öpüşmək hələ də qalır. Mən bu haqda dəfələrlə yazıb xəbərdarlıq etmişəm. Bir daha bildirirəm ki, tək “Mpox” deyil, istənilən virusdan 90 – 95 faiz qorunmanın yeganə yolu əks cinslərin, xüsusən, kişilərin opüşməsi kimi arzuolunmaz haldır. Bu vərdişə birdəfəlik son qoyulmalıdır.
“Mpox” infeksiyasına gəlincə, deyə bilərik ki, hazırda dünyada bu virusa yoluxma 0,0006 faiz, ölüm halı isə, 0,00002 faiz nisbətindədir. Yəni bu virusun endemik ocağından xaric, dünyada, hətta, epidemiya törətmək ehtimalı belə yoxdur.
Azərbaycanda isə, bu ehtimal mütləq sıfır faizdir.
Professorun fikirlərinə əlavə olaraq qeyd edək ki, ölkəmizə virusun gəlmə ehtimalı nə qədər az olsa da, insanlarda təşviş, həyəcan var. Bu, ondan irəli gəlir ki, xalqımız, eləcə də bütün dünya əhalisi COVID-19 pandemiyası kimi bəla ilə üzləşdi. Nə qədər insan həyatını itirdi.
Pandemiyanın insanlara mənfi təsiri tam sovuşmayıb və mütəxəssislərin fikrincə, fəsadlar hələ uzun müddət özünü göstərəcək. Belə problemlər yaşanmasın deyə ayıq-sayıqlığı əldən vermək olmaz. Azərbaycanın səhiyyə qurumları da hər hansı infeksiyanın qarşısını almağa həmişə səfərbərdir. Ölkədə isə, hələlik, epidemioloji durum sabitdir.
Zərifə HÜSEYNOVA
XQ
