Çağdaş udmurt mədəniyyətinin görkəmli nümayəndəsi, Xalq yazıçısı Vyaçeslav Ar-Serginin ötən il Azərbaycanda – “Avrasiya PRESS” Nəşriyyat Evində gün üzü görmüş “Sonuncu hərbi əmr” kitabı bugünlərdə ikinci dəfə nəşr olunub. “Sonuncu hərbi əmr” nəinki müəllifin, ümumən udmurt ədəbiyyatının Azərbaycanda, hətta Cənubi Qafqazda gün üzü görən ilk kitabı olma özəlliyi ilə seçilir.

Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) ilə Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun (BAMF) ortaq işi olan “Sonuncu hərbi əmr”in layihə rəhbəri və redaktoru Beynəlxalq “Alaş” Ədəbiyyat mükafatı laureatı Əkbər Qoşalı, məsləhətçiləri – Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlar komitəsinin sədri Fazil Mustafa, Tatarıstanda yaşayan soydaşımız, tanınmış ictimai xadim İsmət Orucəliyev, rəyçiləri isə BAMF prezidenti Umud Rəhimoğlu və DGTYB sədri İntiqam Yaşardır.

Udmurt yazıçısının hekayələrini ruscadan Azərbaycan dilinə DGTYB Məsləhət Şurasının üzvləri olan tanınmış ədiblər – dosent Ruhəngiz Əliyeva (“Moqdos”, “Vəhşi ləpiri”), professor  Rəsmiyyə Sabir (“Sonuncu hərbi əmr”), Həyat Şəmi (“Üç general”, “Nənəmin xatirəsinə”), yazıçı, türkoloq Şahnaz Kamal (“Padış itib”), tərcüməçi Talehə Əliyeva (“Toranlıqda yad qadın”), AYB poeziya bölməsinin rəhbəri, şair-tərcüməçi İbrahim İlyaslı (“Göylər belə doluxsunub ağladı”), AYB üzvləri, şair Şəfəq Sahibli (“Nit”) və şair-publisist Şahməmməd Dağlaroğlu (“Şurdoşura gedən yol”) çevirib.

“Elm və Təhsil” nəşriyyata çıxan ikinci – təkmil nəşr Fazil Mustafanın “İkinci nəşrə önsöz”ü ilə başlayır. “Sonuncu hərbi əmr”ə həmçinin Umud Rəhimoğlunun “Birinci nəşrə öns öz”ü, Əkbər Qoşalı və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Xəyalə Zərrabqızının qələmə aldığı “Kiçik əhvalatlar... Böyük həqiqətlər” adlı tanıtım yazısı da daxil edilib. Ön sözlər və tanıtım yazısı kitabın önəminə vurğu edərək, udmurt yazıçının hekayələrindən yola çıxıb – onun bədii yaradıcılığı işığında ədəbi portretini yaradıb.

“Sonuncu hərbi əmr”in təmsil etdiyi udmurt ədəbiyyatı Udmurtiyanın dünəni və bu gününün güzgüsü, gələcək yaşamının isə yolgöstərəni sayıla bilər. 

Onu da vurğulayaq ki, kitabın ilk təqdimatı ötən ilin may ayında Udmurtiya Milli Kitabxanasında, tanınmış mədəniyyət xadimlərinin iştirakı ilə keçirilib. Təqdimatda tərcüməçi  Şahnaz Kamal, kitabın məsləhətçisi İsmət Orucəliyev və Udmurtiyadakı Azərbaycan diasporunun fəalları da iştirak edib. İkinci nəşrin təqdimatını gələn ilin yazında müəllifin iştirakı ilə Bakıda keçirmək nəzərdə tutulub.

Milli Məclisin komitə sədri, deputat Fazil Mustafanın ikinci nəşrə yazdığı önsözdə deyilir:

“Udmurt yazıçısı, Azərbaycanın könül dostu Vyaçeslav Ar-Serginin Bakıda ilk kitabının birinci nəşri (2024) oxucular, mətbuat və ədəbi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılandı, Udmurt Milli Kitabxanasında keçirilən geniş təqdimat törəni Azərbaycan–Udmurt ədəbi-mədəni fikir əməkdaşlığına önəmli bir töhfə oldu. Yaradıcı heyət “Sonuncu hərbi əmr”in daha da təkmilləşdirilməsi və zənginləşdirilməsi məqsədilə, yeni nəşrdə bəzi dəyişikliklər edib. Kitabın yalnız hekayələrə mövzu olmuş məsələlərin incələnməsini təqdim etmək məqsədi daşımadığını, həmçinin oxuculara əlavə nəzəri və praktiki perspektivlər, çağdaş dönəmin güncəl məsələləri ilə bağlı yeni baxış bucaqları təqdim etdiyini deyə bilərik.

Vyaçeslav Ar-Serginin kitabının dost udmurt ədəbiyyatının, mədəniyyətin tanıdılmasına və araşdırılmasına yeni aspektlər gətirdiyinə inanırıq. Bu, Bakıdan təqribən 2.631,5 km və ya quru yolla 35 saatlıq məsafədə yaşayıb-yaradan və yaradıcılığının təzə fəslinə doğru irəliləyən Vyaçeslav Ar-Serginin toplumsal məsələlərə dair dərin anlayışla yazdığı əsərlərdən ibarətdir. Yazıçı çağdaş mədəniyyət problemləri və onların tarixi köklərinə, texnoloji inkişafa uyğunlaşmış yeni baxışlarla çağdaş toplumun dinamikasına, yaşanan təzadlara bir daha işıq salıb.

Buradakı hekayələr, udmurt etno-mədəni mühitindən gələn zəngin mirası günümüzün tələbləri ilə birləşdirərək, daha universal və əhatəli bir incələmə təqdim edir. Mədəniyyətin yalnız bir dönəm və ya sahə ilə sınırlanmayan tərəfləri, müxtəlif coğrafi ərazilərdəki təsirləri bu kitabda toplanmış hekayələrin əsas özəlliklərindəndir. “Sonuncu hərbi əmr”in məqsədi təkcə bilgi təqdim etmək deyil, həm də oxucunun etno-mədəni mühitin hərtərəfli və çoxsahəli anlayışına yiyələnməsinə kömək etməkdir. Beləliklə, bu kitab həm də gündəlik həyatda tətbiqi mümkün önərilər və incələmələr təqdim edərək, oxucunun intellektual-mədəni inkişafına töhfə verir. Ədəbiyyat üzərindən estetika və biliklər aşılayan bu işin ədəbi dostluqları inkişaf etdirmək istəyənlərçün dəyər daşıdığına inanırıq... Udmurt ədəbiyyatına, sənətinə ilgi duyanları “Sonuncu hərbi əmr”ə görə təbrik edir, çoxlu kitablı görüşlər nəsibiniz olsun deyirəm.

Vurğulamaq istərdim ki, kitab respublikamızın vətəndaş cəmiyyəti institutları içərisində öz yeri, rolu olan iki nüfuzlu QHT-nin – Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi və Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun birgə işi olaraq ərsəyə gəlib. Hər iki quruma və əlbəttə, kitabın nəşrində əməyi keçən qələm adamlarının hər birinə yeni uğurlar diləyirəm!”

Zərifə Hüseynova
XQ