HƏMAS siyasi bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin Tehranda qətlə ye­tirilməsi Yaxın Şərq regionunu böyük müharibənin astanasına yaxınlaşdı­rır. Fələstin hərəkatının ictimai siması olan və dəfələrlə dünyanın bir çox paytaxtlarına səfər etmiş siyasi liderinin öldürülməsi mürəkkəb olan və­ziyyəti daha da qəlizləşdirir. İsrail hücum ilə bağlı rəsmi açıqlama verməsə də, İran və ona sadiq qüvvələr yəhudi dövləti ilə döyüşü “yeni səviyyəyə” qaldıracaqlarını bildirirlər. Belə bir iddia da var ki, İ.Haniyənin ölümü İsrail və HƏMAS arasında razılaşma şansını faktiki olaraq sıfıra endirir.

Ötən çərşənbə günü səhər Fələstinin HƏMAS hərəkatının siyasi bürosunun rəh­bəri İsmayıl Haniyə Tehranın mərkəzində İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusuna (SE­PAH) məxsus binada öldürüldü. Məsud Pezeşkianın 80-dən çox ölkədən yüksək rütbəli qonaqların iştirakı ilə keçirilən an­diçmə mərasimində iştirak edən Haniyə yeni seçilmiş prezidenti və ölkənin ali dini lideri Ayətullah Əli Xamenei ilə də görüş­müşdü. “Əl-Hadas” telekanalının verdiyi məlumata görə, İ.Haniyə son gecəni keçir­diyi evə birbaşa raket zərbəsi nəticəsində qətlə yetirildi. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, İ.Haniyyənin qətli adətən hava hücum­ları zamanı baş verən güclü partlayışlar ol­madan həyata keçirildi. HƏMAS liderinin iqamətgahına hansı silahın - hava bombası, idarə olunan raket və ya pilotsuz təyyarə­nin vurulması hələ də qeyri-müəyyən ola­raq qalır. İran torpaqlarında səs-küylü qətl hadisəsi “Hizbullah”ın hərbi-strateji rəh­bəri Fuad Şükrün öldürülməsindən 24 saat sonra baş verdi.

İranın əsas təhlükəsizlik qüvvəsi olan SEPAH-dan verilən ilk qısa şərhdə ci­nayətkarların adları çəkilmədi və yalnız İsmayıl Haniyə və onun mühafizəsinin ölüm xəbəri verildi. Həmçinin qeyd edildi ki, “insidentin səbəbi araşdırılır və nəti­cə yaxın vaxtlarda elan olunacaq”. Lakin bundan az sonra Tehran İsmayıl Haniyə­nin qətlində İsraili günahlandırdı. İsmayıl Haniyəni “Fələstin mücahidlərinin cəsur lideri” adlandıran Ayətullah Əli Xamenei onun ölümünə görə “ağır cəza” vəd etdi. Prezident Pezeşkian da oxşar bəyanat səs­ləndirdi. O, İsraili birbaşa qeyd etməsə də, HƏMAS liderinin qatillərinə münasibətdə “terrorçu işğalçılar” ifadəsini işlətdi: “İran İslam Respublikası öz ərazi bütövlüyünü qoruyacaq və terrorçu işğalçıları qorxaq əməllərinə görə peşman edəcək”.

Bəs İsmayıl Haniyənin ölümü Yaxın Şərq regionuna, xüsusilə də İsrail-Fələs­tin münasibətlərinin gələcəyinə necə təsir göstərəcək? Hadisələrin sonrakı inkişafı ilə bağlı müxtəlif bəyanatlar səsləndiri­lir. Məsələn, Vaşinqtonun reaksiyası çox təmkinli oldu. ABŞ-nin müdafiə naziri Lloyd Ostinin fikrincə, müharibənin qa­çılmaz olduğunu düşünmür: “Mən bu nöqteyi-nəzərdən razıyam. Düşünürəm ki, diplomatiya üçün hər zaman yer və im­kan var”. Ancaq Avropa İttifaqının xarici siyasət sözçüsü Piter Stano İRNA-ya bil­dirdi ki, Aİ “prinsipial mövqe tutur: o, qey­ri-qanuni qətlləri rədd edir və beynəlxalq cinayət ədaləti sahəsində qanunun aliliyini dəstəkləyir”. Rusiya da, həmçinin İsmayıl Haniyənin qətlini qətiyyətlə pislədi və bü­tün tərəfləri təmkinli olmağa çağırdı.

Siyasi mütəxəssislərin sözlərinə görə, Yaxın Şərqdə böyük müharibənin baş­lanması təhlükəsi var. Ancaq nə ABŞ, nə də Avropa İttifaqı regionda böyük silahlı münaqişənin baş verməsində maraqlıdır. Qərb mətbuatı yazır ki, Qərb ölkələri re­gionda eskalasiyanın müharibə səviyyə­sinə qalxmaması üçün diplomatik səylərini artırırlar. Amma İsmayıl Haniyənin İran ərazisində öldürülməsi Tehranı bu qətl ha­disəsinə reaksiya verməyə vadar edir. Ar­tıq Tehrandan qisas xəbərləri yayılır. Ha­disələrin inkişafını təxmin etmək getdikcə çətinləşir. Lakin istənilən halda HƏMAS liderinin öldürülməsi İsrail-Fəlsətin qarşı­durmasındakı son vəziyyətə öz mənfi təsi­rini göstərəcək.

S.ELAY
XQ