“Fransızların əsas həyati qayğısı əsl fransız olmaqdır”. Nik Yapp və Mişel Sirettin qələmə aldıqları “Bu qəribə fransızlar” adlı əyləncəli kitab bu cümlə ilə başlayır. Fransızları yaxşı tanımaq istəyənlər kitabı əldə edib oxuya bilərlər. Ona görə də, kitab barədə çox danışmaq istəmirik, bizi maraqlandıran müəlliflərin fransızlar haqqında toxunduqları bir məqamdır.
Müəlliflər yazırlar: “Fransızlar özlərini dünyada yeganə əsl sivil xalq hesab edirlər və əmindirlər ki, onların vəzifəsi seçildikləri şəfəq ilə yolları işıqlandıraraq başqa xalqlara rəhbərlik etməkdir”. Yəni, fransızlar da bəzi xalqlar kimi, özlərini “seçilmiş” sayırlar və düşünürlər ki, digərləri onların arxasınca getməlidirlər. Bu istək özünü xüsusilə də Fransa prezidenti Emmanuel Makronun hakimiyyəti illərində daha qabarıq göstərir. Yelisey Sarayının müvəqqəti sakini müxtəlif kürsülərdən hamıya xitab edir ki, bəs, “Köhnə qitə” xalqları Fransanın dediklərinə qulaq asmalıdır, yoxsa “Avropanı ölüm gözləyir”.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron cümə axşamı Sorbon Universitetində Avropanın gələcəyi ilə bağlı çıxışında yenə də qorxulu proqnozlar səsləndirib: “Növbəti illərdə zəifləmə, hətta məcburi sıxışdırılma riskləri böyükdür. Biz aydın şəkildə dərk etməliyik: Avropa ölümcül vəziyyətdədir və ölə bilər”. Prezident öz çıxışında nəinki “Köhnə qitə” üçün mümkün apokaliptik ssenarini səsləndirib, həm də özünü müttəfiqlərə fəaliyyət planı təklif etməyə hazır lider kimi qələmə verməyə çalışıb. Əsas tezislər ondan ibarət olub ki, Avropanın ABŞ-dan strateji və texnoloji müstəqilliyə ehtiyacı var. Prezidentin sözlərinə görə, avropalılar göstərməlidirlər ki, onlar heç vaxt ABŞ-ın vassalı olmayıblar və dünyanın digər regionları ilə müstəqil dialoq aparmağa hazırdırlar. E.Makron Rusiyanı da onların sırasına daxil edərək deyib: “Təhlükəsizlik sistemimiz Ukraynadakı münaqişə bitdikdən sonra Rusiya ilə qonşuluq münasibətləri qurmağa kömək edəcək”.
Fransa prezidenti xüsusilə qeyd edib: “Biz ümumi təhlükəsizlik sisteminin bərpası üçün şərt olan Avropanın etibarlı müdafiəsi konsepsiyasına mahiyyət verməliyik. Önümüzdəki aylarda mən bütün tərəfdaşlarımızı bu Avropa Müdafiə Təşəbbüsünü yaratmağa dəvət edəcəyəm və bu, ilk növbədə, strateji konsepsiya olmalıdır və bundan sonra müvafiq imkanlar əldə edəcəyik”. E.Makronun sözlərinə görə, “Fransanın müdafiə strategiyasının mərkəzində” nüvə çəkindirməsi dayanır ki, bu da bütün Avropa qitəsi üçün “müdafiənin ən mühüm elementi”dir. “Məhz bu etibarlı müdafiə sayəsində Avropadakı bütün tərəfdaşlarımızın gözlədiyi təhlükəsizlik zəmanətlərini yarada biləcəyik”, – deyən E.Makron əlavə edib ki, raketdən müdafiə sisteminin inkişafı, Ümumavropa Hərbi Akademiyasının yaradılması, müdafiə sektorunda öz istehsal proqramının hazırlanması və davamlı maliyyələşdirilməsi, həmçinin kibertəhlükəsizlik kimi “yeni münaqişə sahələrinə” investisiyaların artırılması zəruridir.
Bəs E.Makronun bu təkliflərinin həyata keçməsi nə dərəcədə realdır? 2017-ci ilin sentyabrında Fransa prezidenti Sorbonda eyni mövzuda tələbələr qarşısında çıxış etmişdi. Həmin vaxt E.Makron “Avropanın çox zəif, ləng və səmərəsiz olduğunu” vurğulamış və onu necə gücləndirmək üçün bir sıra təkliflər irəli sürmüşdü: ümumavropa iqtisadi stimullaşdırma tədbirləri ilə yanaşı, təhlükəsizlik siyasəti sahəsində “Ümumi Strateji Mədəniyyət” in tətbiq edilməsini, 2020-ci ilə qədər ümumavropa çevik qüvvələrinin yaradılmasını, vahid müdafiə büdcəsinin və ümumi hərbi doktrinanın təsdiqlənməsini təklif etmişdi. Bayırda 2024-cü ildir və E.Makronun bu təkliflərindən heç biri reallaşmadı.
Bu arada, Fransa mediası prezident Makronun Avropanın yenidən qurulması ilə bağlı ikinci nitqini onun çıxışına dəvət olunmuş fransız avrodeputatlarının qiymətləndirə bilməməsinə diqqət çəkir. Prezidentin Sorbona səfəri Avropa Parlamentinin Strasburqda keçirilən sessiyasının yekun gününə təsadüf etdi və orada, məsələn, büdcəyə düzəlişlər və Aİ sərhədlərində nəzarətlə bağlı sənədlərə səsvermə keçirilirdi. Bu, Avropa Parlamentinin üzvlərinin Parisdə deyil, Strasburqda olmasını tələb edirdi. Buna görə də fransalı siyasətçilər E.Makronun tənqiddən çəkinərək belə addım atdığını bildirirlər. Məsələn, Avropa Parlamentinin deputatı Nora Mebarek bildirib ki, “Avropa Parlamentinin demokratik həyatına sadiqliyini göstərmək üçün, Avropa demokratlarının Strasburqdakı Avropa parlamentinin iclasında səs verdiyi anda Parisdən Avropa haqqında danışmamaq daha yaxşı olardı”.
Bundan başqa, E.Makronun çıxışı ərəfəsində Fransa prezidentinin Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenin əvəzlənməsi ilə bağlı Avropa liderləri ilə gizli razılığa gəlməsi ilə əlaqədar xəbərlərin də mətbuata sızması xüsusi fon yaradıb. “Bloomberg”in çərşənbə günü mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, prezident Makron Aİ ölkələrinin nümayəndələri ilə İtaliyanın keçmiş baş naziri və Avropa Mərkəzi Bankının keçmiş sədri Mario Draqinin xanım fon der Lyayenin vəzifəsinə namizədliyini müzakirə edib. Xatırladaq ki, martın əvvəlində Avropa Xalq Partiyasının qurultayında Ursula fon der Lyayen ikinci müddətə Avropa Komissiyasının rəhbəri vəzifəsinə rəsmi olaraq namizəd göstərilib. Bununla belə, artıq mətbuatda onun yenidən seçilməsinə zəmanət verilmədiyinə dair məlumatlar yayılıb. Doğrudur, İtaliya hökuməti bu xəbəri təkzib edib, amma çoxları bu məlumatın doğruluğuna inanır.
Bununla belə, Avropa Parlamentinə iyunda keçiriləcək seçkilər ərəfəsində prezident Makron və onun “Renessans” blokunun populyarlığının azalması kontekstində Fransa lideri seçicilərin etimadını bərpa etmək üçün yeni yollar axtarır. Belə ki, çərşənbə axşamı media prezident Makronun triatlon və üzgüçülük yarışlarını əhatə edəcək qarşıdan gələn Yay Olimpiya Oyunları zamanı Sena çayında üzməyə hazır olacağı barədə yeni bəyanatından sitat gətirib. “Senadakı su soyuq, lakin təmiz olacaq. Mən bunu şəxsən sübut edə bilərəm”, – deyə E.Makron söz verib. Hazırda Parisdə əlverişsiz ekoloji vəziyyətə görə Sena çayında üzməyə qadağa qoyulub. Bundan başqa, çərşənbə günü prezident Makron xeyriyyə futbol matçında da iştirak edib. Toplanan vəsait Fransa prezidentinin xanımı Bricit Makronun uşaq xəstəxanalarına dəstək verən xeyriyyə fonduna gedəcək. Bax belə…
Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ
