İrəvan bəs sonra başına haranın daşını tökəcək?
“Ermənistan Hindistandan yaxınmənzilli “Akaş” zenir raket kompleksini (ZRK) almağa hazırlaşır. Bu kompleks görünən zonaları və nöqtələri rəqibin hava hücumundan etibarlı müdafiə etmək üçün nəzərdə tutulub”. Bunu ermənilərin “EurAsianTimes” portalı yazıb.
Xəbərdə daha sonra deyilir ki, İrəvanın silahlı qüvvələrinin arsenalına daxil edəcəyi bu kompleks qrup və ya avtonom rejimdə eyni vaxtda bir neçə hədəfi məhv etməyə qadirdir. Elektron qarşılıqlı təsir funksiyasına malik “Akaş” ZRK-sının bütün döyüş sistemi mobil platformalarda yerləşdirilə bilir. Kompleks 5–25 kilometr radiusunda uçan helikopterləri, qırıcı təyyarələri və PUA-ları havada effektiv şəkildə neytrallaşdırır. Bundan savayı, ZRK tamamilə avtomatik və çevik şəkildə hədəfləri aşkar edir və onları məhv edir”.
Portal məlumatında, həmçinin bildirir ki, artıq Dehli “Akaş” ZRK-ları üçün sifarişləri qəbul edib və Ermənistan hərbi ixracın daha çox güman edilən istiqaməti sayılır. Xatırladaq ki, keçən ilin oktyabrında erməni mediası ölkənin Hindistandan PUA-lar, onlara sursatlar və “Akaş” zenit raket kompleksinin satın alınmasında maraqlı olduğu barədə xəbərlər yaymışdı.
İrəvanın faydasız cəhdləri
Cənubi Qafqazda cərəyan edən hadisələrin fonunda İrəvanın ənənəvi silah tədarükçüsündən – Rusiyadan üz çevirib, Fransa və Hindistanla hərbi-texniki əməkdaşlığa meyil etməsi hamıya məlumdur. “Sputnik Ermənistan”da dərc edilən bir məqalədə qeyd olunur ki, baş nazir Paşinyan Rusiyanın indiki durumunda İrəvanın ehtiyaclarını təmin edə bilmədiyini vurğulayıb: “Ermənistanın təhlükəsizlik arxitekturası 99,9 faiz Rusiya ilə bağlıdır. Eləcə də silah–sursatın alınması baxımından. Fəqət bu gün Rusiyanın özünün silaha ehtiyacı var və o, istəsə belə, Ermənistanın təhlükəsizlik ehtiyacını təmin edə bilməz”.
İrəvanın müdafiə sənayesində Dehli və Parislə əlaqələrinin nəzərəçarpacaq dərəcədə genişlənməsinin əsas səbəbi Paşinyanın bu açıqlamasından da bəlli olur. Ermənistanın müdafiə naziri Papikyanın bu əsnada dedikləri maraqlıdır: “İrəvan Rusiya silahına alternativ əldə etmək imkanını nəzərdən keçirir və bu sahədə nəzərəçarpan nəticələrə yaxınlaşıb”.
Fransanın Ermənistana Ukrayna üçün nəzərdə tutduğu “Bastion” zirehli texnikasını göndərdiyi məlumdur. Bundan başqa, rəsmi İrəvan Fransa ilə yaxınmənzilli “Mistral” HHM sistemlərinin satın alınması barədə memorandum imzalayıb. Ermənistanın Hindistandan çoxlüləli “Pinaka” reaktiv raket qurğularını, tank əleyhinə “Konkurs” raketlərini aldığı barədə məlumatları oxucularla bölüşmüşdük.
“Pinaka”, “Bastion”, “Konkurs”, “Mistral”, indi isə “Akaş”larla Ermənistan ərazisini dolduran Fransa və Hindistan İrəvana nə qədər etibarlı müdafiə vəd etsələr də, o, bundan sonra da qüdrətli Azərbaycanın qarşısında acız qalacaq. Aldığı həmin silahlardan ölkəmizə qarşı istifadəyə ilk cəhdi Hayastan üçün növbəti fəlakətin başlanğıcı olacaq. Ermənistan hökumətinin yaydığı məlumata əsasən, İrəvan builki dövlət büdcəsində hərbi xərcləri 11 faiz artıraraq 640 milyon dollardan 710 milyon dollara çatdırıb. Büdcəsini, bir qayda olaraq, kənar ianələrin hesabına dolduran Ermənistan Hindistan kimi ölkələrdən aldığı silahlarla “yaralarını” sarımağa çalışır. Heç bir fayda verməyəcək yersiz cəhdlər və havaya sovrulan pullar. Yerli ekspertlərin bəziləri belə hesab edirlər ki, silahlanmanı bu templə davam etdirən Ermənistanı qarşıda Suriya və İraqın aqibəti gözləyir.
Niyə məhz Hindistan?
Bir müddət bundan əvvəl Rusiya Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Sergey Markov yuxarıdakı suala olduqca məntiqli cavab vermişdi. Demişdi ki, bu sualın cavabını bilmək üçün Ermənistanın Fransa və Hindistandan silah-sursatı hansı pullarla almasını aydınlaşdırmaq lazımdır. Markovun fikrincə, maliyə çətinliyindən əziyyət çəkən İrəvan bu silahları ya Fransanın, ya da ABŞ-ın pulu ilə alır.
Yəni, Paris və Vaşinqton heç istəməz ki, onların pulu rus silahının alınmasına xərclənsin. Elə bu səbəbdən də böyük güclər Paşinyana Rusiyadan silah almağa qadağa qoyublar. Hindistan isə bu qadağaya daxil deyil.
Bizim üçün sualın ikinci tərəfi daha maraqlıdır: Qarabağ münaqişəsində Hindistan hansı səbəbdən Ermənistanın tərəfini tutur, ona qahmar çıxır? Əgər Hindistanın daxilində baş verən proseslərə bir qədər yaxından diqqət yetirsək, məsələnin bu tərəfi də xeyli aydınlaşmış olar. Bu ölkədə yaşayan müsəlmanlara qarşı davamlı surətdə təxribatların baş verməsi müsəlman ölkəsi kimi tanınan Azərbaycana da adekvat münasibəti və yanaşmanı şərtləndirir. Üstəgəl, Azərbaycanın Pakistanla yaxınlaşması, rəsmi Bakının beynəlxalq platformalarda İslamabadın mövqeyini dəstəkləməsi, Kəşmir münaqişəsi ilə bağlı onun yanında dayanması da öz rolunu oynayır. Bəli, Dehli həm də bu səbəblərdən Ermənistanı seçib. Burada hindlilərin və hayların tarixi qohumluğu barədə səslənən mülahizələr nağıldan başqa bir şey deyil. Onu da qeyd etməliyik ki, Hindistan–Azərbaycan münasibətlərinin indiki vəziyyətə çatmasında bu ölkənin radikal sağçı və millətçi baş naziri Modinin danılmaz “xidmətləri” var. Məhz onun hakimiyyəti dövründə Hindistanda etnik zəmində münaqişə daha da dərinləşib, müsəlmanlara qarşı zorakılıqların sayı artıb.
Maraqların diktə etdiyi reallıq
Azərbaycanın xarici siyasətində prioritetləri ondan ibarətdir ki, dünyanın güc mərkəzləri ilə münasibətlərini ən yüksək səviyyədə qurulsun və onlardan heç biri ilə ciddi problemlərin yaranmasına yol verilməsin. Bununla yanaşı, onların da öz aralarında, yaxud digərləri ilə qarşıdurmalarında tərəf tutmamaq, seçim etməmək Bakı üçün əsas prinsiplərdən sayılır. Amma biz hazırda beynəlxalq münasibətlərdə bunun pozulmağa başladığını görürük. Hindistan dünyanın qüdrətli dövlətlərindən biridir və o, yüksələn xətlə inkişaf etməkdədir.
Azərbaycanın Hindistanla ikitərəfli normal münasibətləri, xüsusilə geniş mədəni əlaqələri mövcuddur. Bakıda Hindistan sərgiləri, film həftələri, birgə tədbirlər təşkil edilir. Bütün bunlarla yanaşı, iki ölkə arasında ciddi iqtisadi və ticarət əlaqələri də mövcuddur. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, Hindistan Azərbaycanın dördüncü ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin həcmi 1 milyard ABŞ dollarına yaxındır.
Razılaşmalı olduğumuz reallıq ondan ibarətdir ki, hazırda ölkəmiz ətrafında bir qədər həssas geosiyasi coğrafiyanın tablosu özünü göstərməkdədir. Əslində, mövcud bulanıq tablonun yaranmasında Azərbaycan deyil, üzdə “ermənilərin təəssübkeşləri” kimi görünən, arxada isə Cənubi Qafqazda özəl maraqları naminə ona qarşı gələn aktorlar günahkardır.
Bakı üçün həm Avropa, həm də Asiya nəhəngləri ilə qarşılıqlı etimada və faydalı tərəfdaşlığa söykənən şəffaf münasibətlərin gözlənilməsi prioritet sayılır. Son illərdə bunun xeyli sayda nümunələri meydana çıxıb. Bu münasibətləri perspektivdə də bütün tərəflər üçün risksiz və gəlirli müstəviyə daşıyacaq əsas amil bölgədə sülhün və əmin-amanlığın tezliklə bərqərar olmasıdır. Düşünürük ki, buna nail olmaqdan və ona dividendlər gətirəcək tarixi fürsəti qaçırmamaqdan ötrü İrəvan da Bakı ilə eyni mövqeyi paylaşır. Yəni, indi əlçatan məsafədəki sülhü qazanmaq Azərbaycandan daha çox Ermənistanın özünə lazımdır.
Üzeyir CƏFƏROV,
ehtiyatda olan polkovnik
Hindistanın Ermənistanı silahlandırma prosesində iştirakı birmənalı şəkildə qəbuledilməzdir. Dehlinin bu addımları Cənubi Qafqazda sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsinə çox böyük maneədir. Ermənistan son vaxtlar bu amildən istifadə edərək, bir növ, ritorikasını dəyişib və qeyri-adekvat davranışlar sərgiləyir. Hindistan silahlarının keyfiyyəti barədə danışarkən ən əsası onların hansı növ silah olduğu mütləq nəzərə alınmalıdır. Ona görə ki, bu silahlar bizim üçün müəyyən problemlər yarada bilər. Düzdür, bu silahlar yüksək effektivliyə və potensiala malik olmasa da, dağıdıcılıq imkanları var. Hindistan Ermənistanla hərbi sahədə əməkdaşlığa əvvəlki illərdə o qədər maraq göstərməsə də, indi müdafiə sahəsində əlaqələr xeyli genişlənib. Biz bunun nə ilə bağlı olduğunu təxmin edirik. Yəni Azərbaycanla Pakistan arasında yaxın münasibətlər var. Ölkəmiz həm Kəşmir, həm də digər məsələlərdə Pakistanı dəstəkləyir. Bu baxımdan Hindistan belə addımlar atır. Amma bu, Dehlinin bölgədə təsir imkanlarını genişləndirməsinə imkan yaratmayacaq. İrəvan hazırda Hindistanın bölgədə aktivləşmək niyyətindən sui-istifadə etməklə məşğuldur.
İmran BƏDİRXANLI
XQ