Bir mahnının sözlərini neçə şair yaza bilərmiş? 

1989-cu ilin iyun ayı idi. Fəxri xiyabanda dünya şöhrətli sənətkarımız Rəşid Behbu­dov dəfn olunurdu. “İynə atsan, yerə düşməzdi” ifadəsi sanki həmin mərasim üçün deyilmişdi. Səsgücləndirici ustadın ən yaxşı ifalarından birini – “Ey Vətən!” mahnı­sını hər yana yayırdı. Köhnə dostum, şair Oqtay Rza ilə yanaşı dayanmışdıq. Oqtay müəllimi tabutun məzara qoyulmasından daha çox müğənninin “doya bilmirəm…” deyə fəryad qoparan səsi sarsıdırdı. Şair ağlayırdı. 

Vəziyyəti bir qədər yumşaltmaq üçün dedim ki, Oqtay müəllim, mən dəfn olu­nanda da bu mahnının səsləndirilməsini vəsiyyət edəcəm. Dedi bəlkə sən çox ya­şayıb Vətəndən də, dünyadan da doyub sonra vəfat edəcəksən? Dərhal da əlavə elədi ki, Mirzə (o, əli qələm tutanların ha­mısına Mirzə deyirdi) fikrimi çaşdırma, Dəmir Gədəbəylinin söz ustalığının seh­rinə köklənmişəm. Belə mahnı mətni yaz­dığına görə Dəmirə eşq olsun!

Ondan sonra Dəmir Gədəbəylini hər görəndə Oqtay müəllimin “Eşq olsun!” ifa­dəsini ürəyimdə təkrarlayırdım. Amma… 

2021-ci il oktyabrın 22-də “Yeni Müsa­vat” onlayn ictimai-siyasi qəzetində “Pre­zidentin Zəngilanda dinlədiyi “Ey Vətən” mahnısının tarixçəsi” adlı məqaləni oxu­yanda (https://www.musavat.com/news/prezidentin-zengilanda-dinlediyi-ey-ve­ten-mahnisinin-tarixcesi” sadəcə çaş­dım. Orada qeyd edilirdi ki, Prezident İlham Əliyev Zəngilan səfəri zamanı Azər­baycan radiosunda İlhamə Qasımovanın ifasında səslənən “Ey Vətən” mahnısını dinləyib. Sözügedən görüntüləri sosial şəbəkədə Birinci vitse-prezident Mehri­ban xanım Əliyeva paylaşıb. Həmin anlar istər sosial şəbəkə istifadəçiləri, istərsə də media tərəfindən maraqla qarşılanıb və tirajlanıb”.

Çox gözəl. Amma, “Prezidentin Zəngi­landa dinlədiyi “Ey Vətən” mahnısı necə yaranıb? Tarixçəsi necədir, müəllifləri kimlərdir?” suallarının cavabında mah­nının sözlərinin müəllifi Dəmir Gədəbəyli yox, başqa adamın olduğu göstərilirdi. “Bu mahnı Azərbaycana həsr olunmuş vətənpərvərlik mövzusunda yazılan ən dəyərli əsərlərdən biridir. “Ey Vətən” adı ilə tanınan bəstənin əsl adı “Nəğmə dolu bir ürəyəm”dir, mahnının sözləri Aslan Abdullayevə, musiqisi Elza İbrahimovaya məxsusdur”.

Sonra mən “Yeni Müsavat”ın səhv edə biləcəyini düşünərək, bir çox digər mən­bələrə də baxdım. Məlum oldu ki, bu mah­nının sözlərinin Dəmir Gədəbəyliyə aid ol­duğu cəmi beş yerdə göstərilir. Altı yerdə Aslan Aslanovun, ondan çox mənbədə isə Aslan Abdullayevin müəllifliyi “təsdiq olu­nur”. Sadəcə, dəhşətdir. Son yarım əsrdə­ki musiqi mədəniyyətimizin ən dəyərli nü­munələrindən birinin taleyi bu qədər qarışıq və qaranlıqdırsa, onda biz əvvəlki əsər-lər barədə necə qətiyyətlə danışa bilərik? 

Yəqin ki, indi bu işə məsul olanlardan (daha doğrusu, məsul olmalı şəxslərdən) kimsə mənə irad tutacaq və ya bu qeyd­lərdən narazılıq edəcək. Ona görə də rastlaşdığım mənbələrin hamısını xatırlat­masam da, hər müəllifə aid bir mənbəni göstərmək istəyirəm. Məsələn, mahnının sözlərinin müəllifi “Facebook”dakı “Res­hid Behbudov” səhifəsində Aslan Asla­nov, “Min bir mahnı” elektron resursunda Dəmir Gədəbəyli, Modern.az.da və You­Tubedə isə Aslan Abdullayev kimi göstə­rilir. İnanmırsınızsa, baxın. 

Sonra da, görkəmli şairimiz Nəbi Xəz­rinin oğlu Arzu Babayev umu-küsü edir ki, müğənni Zamiq Hüseynovun Tofiq Quliyevdən oxuduğu “Pəncərəmə qondu çiçək” mahnısının sözlərinin müəllifinin yanlış təqdimatı bir daha müəllif hüquqları­nın pozulması məsələsini gündəmə gətirdi. 

Qeyd edək ki, verilişdə səslənən hə­min mahnının sözləri Nəbi Xəzriyə məx­sus olsa da, yanlış olaraq Zeynal Cabbar­zadənin adı çəkilib.

Bundan başqa, Arzu Babayev əlavə edir ki, atasının yazdığı və Aşıq Haca­lı Hacıyevin bəstələdiyi “Nar ağacı, nar çiçəyi” şeirində 1-ci bəndin 2-ci misrası, 3-cü bəndin isə 2-ci və 4-cü misraları ta­mamilə təhrif olunub. Şairin oğlu ondan narazıdır ki, Aşıq Əvəzxan bu mahnıya müraciət etdikdə, nəqəratın 2-ci misrası­nı dəyişərək Nəbi Xəzrinin lirikasına və bu şeirin poetikasına yad olan “nə gözəl­dir yar göyçəyi ” ifadəsini əlavə edib. Arzu Babayev Nəbi Xəzrinin başqa şeirlərinin də təhrif olunduğunu xatırladır və nara­hatlığını dilə gətirir. Ən başlıcası isə o, müğənnilərdən və televiziyaların musiqi verilişləri departamenti rəhbərlərindən xa­hiş edir ki, “Min bir mahnı” kitabından isti­fadə etməsinlər. Çünki bu mahnılar bizim musiqi xəzinəmizdir, bu xəzinənin gələcək nəslə doğru şəkildə çatması üçün hamı­mız məsuliyyətli olmalıyıq.

Musiqi mədəniyyətimizin təbliğində və təqdimatında bu qədər yanlışlıqlar olduğu halda, mən də götürüb bayağı mahnılar, onları oxuyanlar, üstəlik, televiziya ek­ranına çıxaranlar barədə nə isə yazmaq istəyirdim. “Səhər saat yeddidə, qırmızı nolyeddidə” kimi sözlərlə başlayan mah­nılar baş alıb gedir. Çox təəssüf ki, televi­ziya kanallarındakı musiqi proqramlarına qətiyyən nəzarət edilmir. Elə adamları “ta­nınmış müğənni” epiteti ilə təqdim edirlər ki, tamaşaçı bilmir ağlasın yoxsa gülsün. 

Yadıma düşmüşkən, dövri mətbuatda “Teleradio efirlərimizdə qadağan olunma­lı mahnılar var” (https://www.baki-xeber.com), “Musiqi mədəniyyətimizə kölgə sa­lan bayağı mahnılar” (http://www.anl.az) , “Zorakılığı təbliğ edən mahnılar qadağan olunmalıdır” (https://sherg.az › medeniy­yet) kimi onlarca məqalə verilsə də, və­ziyyət nəinki düzəlmir, tamamilə əksinin şahidi oluruq. 

Amma bir təsəllimiz var ki, Azərbaycan Televiziyasının Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi, Mədəniyyət Nazirliyinin köməkli­yi ilə həyata keçirdiyi “Muğam” televiziya müsabiqəsinin münsiflər heyətinə Azər­baycan Yazıçılar Birliyinin nümayəndəsi, Əməkdar mədəniyyət işçisi İlqar Fəhmi kimi mütəxəssis də daxildir və biz onun gənc istedadların ifasındakı söz, ifadə və tələffüz səhvlərini peşəkarcasına dilə gə­tirməsindən məmnunuq. 

Arzu edərdik ki, bayağı mahnıları və qeyri-peşəkar “müğənni”ləri efirə gətirən adamlara da İlqar Fəhmi kimi bir mütəxəs­sis nəzarət etsin, tövsiyə versin ki, milli sərvətimiz olan musiqi mədəniyyətimizi bu fəsadlardan qoruya bilək.

Xüsusilə vurğulanmalı məqamlardan biri də odur ki, bu gün təbiətin səs ver­mədiyi bəzi soydaşlarımız mikrofonun, fonoqramın köməyi ilə “müğənni olurlar”. Daha doğrusu, müğənniyə çevrilirlər. 

Yeri gəlmişkən, “525-ci qəzet”in 21 oktyabr 2023-cü il tarixli nömrəsində həm­karımız Tofiq Abdullayevin “Mənəvi sər­vətə çevrilmiş mahnılar: onları təhrifdən qoruyaq!” adlı dəyərli məqaləsi verilmiş­dir. Mikrofon və fonoqram məsələsi orada daha konkret şəkildə qaldırılmışdır. Odur ki, bu sətirləri həmin yazıdakı bəzi müd­dəalarla tamamlayırıq:

“Onu da deyək ki, yalnız mikrofon­la, fonoqramla “nəfəs alan”, bunları özü üçün, necə deyərlər, “oksigen aparatı” hesab eləyən ifaçılardan sənətkar olmaz. Kimin kim olduğu ən çox canlı ifalarda gö­rünür. Tələbkar tamaşaçının, dinləyicinin kinayə ilə dediyi: “Mikrofonla, fonoqramla elə nənəm də oxuyar” sözləri təsadüfü ya­ranmayıb. Odur ki, özünə “sənətkar” de­yib, mikrofondan, fonoqramdan ikiəlli ya­pışanlar bu eyhamdan, bu kinayəli sözdən nəticə çıxarsalar, yaxşı olar.

… Bu məqamda maraqlı bir ifadə yadıma düşdü: Mikrofonun təzə çıxan vaxtlarıymış. Bir gün cavan sənət yol­daşlarından biri sevinə-sevinə aşıq Şakir Hacıyevə yaxınlaşıb deyir: “Ustad, sənə bir şad xəbər verim! Eşitmişəm, lap təzə­likcən yaxşı bir aparat çıxıb, bir balaca ağzına yaxınlaşdıranda səsi xeyli artırır, gücləndirir”.

Şakir acı-acı gülümsəyir, başını yellə­yib deyir: “Bunun harası şad xəbər oldu? Day deynən ki, əsl sənətin evi yıxıldı də...”

Aşıq Şakirin nigarançılığı əbəs deyil­di. Necə ki, bir vaxtlar Koroğlu demişdi: “Tüfəng çıxdı, mərdlik getdi, ay-haray!..”

P.S. Bu il aprelin 6-da Dövlət Dil Ko­missiyası yanında Monitorinq Mərkəzinin keçirdiyi “Mahnılarımız monitorinq ayna­sında” adlı hesabat tədbirində qeyd edil­mişdi ki, “Bayağı mahnılar milli-mənəvi dəyərlərimizə xələl gətirir”.

Tədbirdə Monitorinq Mərkəzi Müşahi­də Şurasının üzvləri, dilçi alimlər, dövlət qurumlarının rəsmiləri, millət vəkilləri, zi­yalılar, televiziya kanallarının nümayən­dələri və aparıcılar, tanınmış incəsənət xadimləri və digər qonaqlar bu sahədəki çoxsaylı problemlərdən söz açmışdılar. Amma, nəticə yoxdur ki, yoxdur. 

İttifaq MİRZƏBƏYLİ
XQ