Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizəd Fazil Qəzənfər oğlu Mustafa

Giriş sözü

Siyasətə orta məktəb illərindən və milliyətçi dalğadan gəlmişəm. Sonradan universitetdə tələ­bə hərəkatı və Qarabağda erməni separatizminə qarşı mübarizə prosesində SSRİ-nin dağılması və müstəqil dövlət quruculuğunun zərurətini dərk etməyə başladıq. Ona görə də Azadlıq meyda­nını dolduranda sevinirdik, "Qalx ayağa millət, boğmasınlar səsimizi, bir bayraq altında birləşdir bizi" oxuyaraq yolları birlikdə addımlayırdıq. Əra­zi itkiləri ilə, qaçqın və köçkün əzabları ilə, siyasi təlatümlərlə də olsa, bu dövlət müstəqilliyi əldə olundu və yaxşı-pis dünyanın sayılan dövlətləri ilə bir cərgədə üçrəngli bayrağımızı dalğalandırmaq­dan qürur duyduq. İllər sonra müstəqil dövlətimi­zin güc sahibi olması nəticəsində rəşadətli ordum Qarabağda tam və qəti qələbə qazandıq və Azər­baycan torpaqları işğaldan azad oldu. Nəticədə, bu gün dövlət müstəqilliyimiz üçün əvvəlki təhlükələr arxada qalmışdır. 

Azərbaycan insanı üçün dövlət müstəqiliyimi­zin tamamilə yeni mərhələsi başlayır və daha va­cib dəyərlər önə çıxmaqdadır. İnsanlar mülkiyyət sahibi olaraq demokratik, ədalətli cəmiyyətdə zən­gin yaşamağı arzulayırlar və bu əhval-ruhiyyədə məhz kommunist rejimlərdə olduğu kimi, hamını bir yumruq kimi birləşdirən dövlət anlayışı deyil, sözün əsl mənasında, öz sərvətini hamıyla, hər bir Azərbaycan insanı ilə paylaşan, bölüşən dövlət an­layışı əhəmiyyət qazanmağa başlayır. Artıq bir za­manlar əksəriyyətimizin arzuladığı müstəqil dövlə­tin xidmətçisi olan Azərbaycan insanı bu dövlətin təhlükəsiz mühitdə və rifah içində yaşayan vətən­daşı olmaq istəyir. Bizlər məhz bu istəyi gerçəkləş­dirməyə borcluyuq. Bizlər insanı, onun marağını hər şeyin üstündə görürük. Bu gün Vətənini sevən milyondan artıq insan öz Vətənində tapa bilmədiyi çörəyi başqa inkişaf etmiş ölkədə axtararsa, onları Vətəni az sevməkdə günahlandırmaq olmaz. “Qür­bətdə xan olunca, Vətənində dilən, gəz!” fəlsəfəsi bizim üçün cəfəng və mənasız fəlsəfədir. Vətən dilənib gəzmək üçün deyil, Vətən azad və rifah içində yaşamaq üçündür. Biz Azərbaycana məhz bu anlayışı, bu düzəni gətirmək istəyirik.

Demokratiya, liberalizm, sərbəst bazar iqti­sadiyyatı, insan haqları, informasiya çağı, birdən dördəcən irəliləyən sənaye çağı kimi anlayışları biz kəşf etməmişik. Bununla belə, bizim digərlə­rindən fərqimiz dünyada yaxşı olan nə varsa, onu alıb özümüzünküləşdirərək, dünya ilə aramızdakı fərqi azaltmaqdır. Azərbaycanın təbii sərvətinə arxayın olub tənbəlləşən bir insan zümrəsini isteh­sal edən, düşünən və yaradan insana çevirməliyik. Dövlətdən asılı olmayan, istehsalla məşğul olan in­san daha azad və sərbəst ola bilir, rəqabətə girməyə daha dözümlü olur. Bu isə həm insanımızın, həm də dövlətimizin zənginləşməsinə səbəb olacaq.

Azərbaycanın əsas problemi tədricən siyasi dövlətdən liberal dövlətə istiqamətlənməklə həll oluna bilər. Buna görə də dövlətin funksiya və güc­lərinin məhdudlaşdırılmasının, fərdin hər şeydən üstün tutulmasının vacibliyini vurğulayaraq, eyni zamanda, bütün milli azlıqların və etnik qrupların hüquqlarının qorunmasını diqqətə alaraq xalqın qeydsiz-şərtsiz hegemon olduğu liberal-demokrat sistemə keçid zəruridir. Liberal dəyərlərə əsaslanan dövlət olmadan, demokratiya və azadlığı mənim­səmədən, dünyadakı zənginlikdən kifayət qədər pay almaq mümkün deyildir. Bilinən həqiqətdir ki, dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri insan hüquqları­na, sərbəst bazar iqtisadiyyatına və demokratiyaya ən çox sahib çıxan ölkələrdir. Qloballaşan dünyada özümüzü dünyadan təcrid etməmək üçün Azərbay­canın dəyişməsi, IV Sənaye İnqilabı çağının tələb­lərini anlayan, məhz bu dəyərlərə söykənən bir ölkəyə çevrilməsi qaçılmaz bir reallıqdır.

Əziz seçicilər! Bir prezidentliyə namizəd ola­raq bu yığcam platforma “1 həyati və 50 vacib məsələ” adlanır. Müstəqillik dövrümüzdə böyük uğurlara imza atdığımız məqamlar yetərincədir. Mənim üçün həyati məsələ TƏHSİLdir. Bütün problemlərin düyün nöqtəsinin təhsillə əlaqəli ol­duğunu nəzərə alaraq bu sahədə problemlərə daha çox diqqət ayırmağı zəruri sayıram. Digər tərəfdən də cəmiyyət həyatımızı əhatə edən digər vacib problemlərin həlli yollarını göstərərək dəstəyinizi qazanmağa çalışacağam.

Ömür yolu

1965-ci il oktyabrın 19-da Naxçıvan şəhə­rində anadan olmuşdur. 1982-ci ildə Naxçıvan şəhərində 10 saylı orta məktəbi bitirib. 1982–1984-cü illərdə 5 saylı Naxçıvan tikinti trestində fəhlə işləmişdir. 1984–1986-cı illərdə keçmiş So­vet Ordusunda əsgər kimi həqiqi hərbi xidmət keçmişdir. 

1986-cı ildə daxil olduğu Bakı Dövlət Uni­versitetinin Hüquq fakültəsini 1991-ci ildə bi­tirmişdir.

Milli Azadlıq hərəkatında fəal iştirak etmiş, “Çənlibel”, “Yurd”, “Şimali Azərbaycan Tələbə İttifaqı” kimi birliklərin rəhbərliyində olmuş­dur. AXC Hüquq fakültəsindəki dayaq dəstəsi­nin sədri, eyni zamanda, SSRİ Tələbə-Hüquq­şünaslar Assambleyasının İdarə heyətinin üzvü olmuşdur. 

1991–1992-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi sədrinin müşaviri, AXC Analitik Mərkəzinin rəhbəri vəzifələrində çalışmışdır. 

1992–1993-cü illərdə Azərbaycan Respubli­kası Prezidenti Aparatının Dövlət-Hüquq şöbə­sinin müdiri vəzifəsində işləmişdir. 

1995–1998-ci illərdə Türkiyədə AXC sədri­nin özəl təmsilçisi olmuşdur. 1998–2001-ci illər­də Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası sədrinin müavini vəzifəsində çalışmışdır. 

2001–2003-cü illərdə ikinci dəfə həqiqi hər­bi xidmətə çağırılmış və döyüş bölgəsində baş leytenant rütbəsi ilə tağım komandiri vəzifəsin­də xidmət keçmişdir. 

2003-cü ildə Böyük Quruluş Partiyasını təsis etmiş və ilk qurultayda həmin partiyanın başqanı seçilmişdir. 2006, 2009, 2012, 2016 və 2020-ci illərdə yenidən partiya başqanı seçilib.

2005-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Aka­demiyasında “Azərbaycan türklərinin dini-fəl­səfi dünyagörüşü: fəlsəfi aspekt” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsini almışdır.

2008-ci ildən Azərbaycan Hüquqşünaslar Konfederasiyasının İdarə Heyətinin üzvüdür.

2020–2023-cü illərdə Azərbaycan Xüsusi Olimpiya Komitəsinin prezidenti olmuşdur.

Üçüncü, dördüncü və beşinci çağırışlar­da 26 saylı Birinci Sabunçu seçki dairəsindən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin de­putatı seçilmişdir.

Altıncı çağırış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə yenə də Birinci Sabunçu seçki dairəsindən deputat seçilmiş və hazırda Mil­li Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədridir. F.Mustafa, eyni zamanda, Milli Məclisin İnsan hüquqları Komitəsinin üzvüdür. 

Avropa Şurasının Parlament Assambleya­sında və TURK Parlament Assambleyasında Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvüdür. 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ya­nında Əfv məsələləri komissiyasının üzvüdür.

3 monoqrafiyanın, 27 kitabın və onlarca elmi məqalənin müəllifidir. 

Rus və ingilis dillərini bilir. 

Evlidir, 2 övladı var.

PREZİDENTLİYƏ NAMİZƏDİN SEÇKİ PLATFORMASI

1. Təhsilin keyfiyyətinə nəzarət – bu, təhsil müfəttişlərinin yoxlaması demək deyil!

Mənim üçün həyati məsələ təhsildir. Həm də Siam əkizləri kimi bir-birindən ayrılmaz təlim və təhsil.

Bu gün ölkədə təhsilin keyfiyyətinin yüksəl­dilməsindən çox danışılır. Amma necə? Şübhəsiz ki, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, ümumi­likdə, bir çox amillərlə bağlıdır. Ancaq bu amil­lərdən mühüm olanlarından biri də keyfiyyətə nəzarət mexanizmləri ilə bağlıdır.

Artıq müəllimlik şagirdi bazar şərtlərinə və rəqabətə hazırlayan texniki bir iş səviyyəsinə salınmışdır. Bu müəllim tipi ictimai məsuliyyət­lərdən uzaqlaşmış, vəzifəsi şagirdləri mərkəzi im­tahanlara hazırlamağa bərabər olan mexaniki bir texnik-müəllim olaraq tanına bilir. Etik və ədalət cavabdehliyi daşımayan bir müəllimlik modeli ortaya çıxmışdır. 

Sivil dünya təcrübəsinə görə, təhsilin keyfiy­yətinə ən effektiv nəzarət müstəqil ekspertlər və bütövlükdə vətəndaş cəmiyyəti tərəfindən həyata keçirilənidir. Belə ki, dövlət tərəfindən müəyyən edilən standartlar əsasında apanlan təhsil prose­sinin keyfiyyətinin konkret nəticələr əsasında obyektiv şəkildə qiymətləndirilməsi üçün heç bir tərəfdən asılı olmayan müstəqil qiymətləndir­məyə ehtiyac var. Yalnız dövlət tərəfindən təhsi­lin keyfiyyətinə nəzarət edilməsi iki səbəbə görə effektiv deyil. Birincisi, təhsil standartlarını döv­lət özü müəyyən edir ki, əgər təhsilin keyfiyyət­sizliyi bununla bağlı olsa, obyektiv və subyektiv olaraq, bu, ortaya çıxarılmayacaq. İkincisi, dövlət nəzarəti heç də şəffaf olmadığından, bu nəzarətin təhsilin keyfiyyətinə də real olaraq heç bir müsbət təsiri olmur.

Bir sözlə, ölkədə təhsilin keyfiyyətinin təmin edilməsinin zəruri şərtlərindən biri kimi, keyfiy­yətə müstəqil nəzarət mexanizmləri formalaşdı­rılmalıdır. Təcili olaraq aşağıdakı işləri görməli­yik: 

– 2005-ci ildən qoşulduğumuz Boloniya pro­sesindən ya imtina etməliyik, ya da ciddi şəkildə onun prinsiplərinə əməl etməliyik. 

– Dövlətin böyük vəsaiti hesabına xarici ölkələrin ali məktəblərində təhsil alan tələbələr mütləq qayıdıb 5 il Azərbaycanda çalışmalıdırlar. İKT, fundamental elmlər, kənd təsərrüfatı, qida təhlükəsizliyi və s. sahələrdə kadr çatışmazlığını aradan qaldırmalıyıq. 

– Müəllimlik peşəsini seçən, yüksək bal top­layan tələbələr stimullaşdırılmalıdır.

– Bölgələrimizdə müəllim çatışmazlığı danıl­maz faktdır. XXI əsrdə belə hallar aradan qaldı­rılmalıdır. Coğrafiya müəllimi fizika, biologiya müəllimi riyaziyyat dərsini keçir. Fənlərin qey­ri-ixtisas müəllimləri tərəfindən tədris olunması qəbul imtahanlarında öz mənfi təsirini göstərir. Müəllimlərin regionlara həvəslə dərs deməyə get­məsi üçün əlavə stimullaşdırıcı tədbirlər hazırlan­malıdır.

Bizdə bilərəkdən təhsilin metodoloji, pedaqo­ji problemlərindən deyil, epizodik detalları gün­dəm etməyə çalışılır. Sertifikasiyadan, müəllimin uşaq döyməsindən, uşağın tik-tokda nəsə paylaş­masından bəhs edilir. Buna görə də mən istəyirəm ki:

– bir uşaq belə təhsildən kənarda qalmasın; 

– uşaqların, azı, 70 faizi məktəbəqədər təhsilə cəlb olunsunlar;

– çağımızın tələbinə uyğun tərbiyəçi – müəl­lim hazırlığı üçün Proqram qəbul olunsun;

– şagirdlər repetitorsuz fənn proqramlarını mənimsəsinlər;

– müəllimlər dərs deməklə yanaşı, həm də tərbiyələndirsinlər;

– müəllim şagirdi döyməsin;

– şagirdin əlində telefon yox, kitab olsun;

– bütün məktəblərimiz keyfiyyətli təhsil ver­sin, keyfiyyətdə coğrafiya faktoru götürülsün;

– məktəblərə direktor seçimi tanışlıq, qohum­luq və maddi maraqla olmasın;

– elə dərsliklər yazılsın ki, şagirdlərin başqa mənbələrdə (test kitabçalarında) gözü qalmasın;

– məktəb məzunlarının, azı, 40 faizi keyfiy­yətli təhsil və peşə öyrədən peşə məktəblərinə üz tutsunlar;

– internat məktəblərində uşaqların payına göz dikilməsin;

– azı, ölkədə 20 müasir peşə təhsili məktəbi qurulsun;

– bütün ixtisaslar üzrə ali təhsil alanlar özlə­rinə asanlıqla iş tapa bilsinlər;

– ali məktəb müəllimləri o qədər maraqlı mühazirə oxusunlar ki, kənardan da dinləyicilər mühazirəni dinləməyə meyil etsinlər;

– müəllimlə tələbə oxuduqları kitabı müza­kirə etsinlər;

– pullu özəl orta məktəblər hər il kasıb iste­dadlı uşaqlara 10 faiz yer ayırsınlar;

– məktəblərə, əsasən, bilikli və intellektual şəxslər rəhbər təyin olunsun;

– mən istəyirəm ki, azı, 3 universitetimiz dünyanın aparıcı reytinqlərində əhəmiyyətli yer alsın.

2. Orduya, təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə qurumlarına parlament nəzarəti faydalıdır.

Orduya, təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə qurumlarına parlament nəzarətinin həyata keçi­rilməsi müxanizmini müəyyənləşdirmək üçün yenidən Amerika kəşf etməyə gərək yoxdur. ATƏT-in Parlament Assambleyasının bu məsələyə dair Qətnaməsi mövcuddur və ATƏT üzvü olan ölkələrin əksəriyyətində belə bir təcrü­bə var. Bizdə hər hansı bir Avropa dövlətinin mo­delini tətbiq etmək kifayətdir. Bu məsələnin həlli üçün sadəcə siyasi iradə ortaya qoyulmalıdır. Əks halda, bu sektor ciddi ictimai nəzarətdən kənar­da qalacaq və problemlərin çoxu öz aktuallığını saxlayacaq. Bu qurumların ölkənin ərazi bütöv­lüyünün bərpa olunmasında, sabitliyin qorunma­sında, kriminogen duruma nəzarətdə gördüyü çox böyük işlər var və bunu yüksək qiymətləndiririk. Lakin bunlarla yanaşı, son on ildə bu qurumlarda baş verən və dövlətin imicinə zərər yetirən ha­disələrin əsas səbəbi məhz belə bir nəzarət mexa­nizminin olmamasından qaynaqlanmışdır. Bu isə, istər ordunun, istər də digər qurumların nüfuzuna ciddi ziyan vurmuşdur. 

Qarabağda 44 günlük savaşda əldə olunan təcrübəyə əsaslanaraq birmənalı şəkildə peşəkar ordu quruculuğuna keçilməsini zəruri hesab edi­rik. Hərbçilərin maaşları rütbə və vəzifəyə görə bərabərləşdirilməli, döyüş təcrübəsi olan bir çox zabitlərin təxrisinin səbəbləri araşdırılaraq on­ların əsassız təxrisinin qarşısını almalıyıq. Təh­lükəsizlik orqanlarının və polis işçilərinin sosial vəziyyətinə xüsusi diqqət yetirməli, onların və ailə üzvlərinin yüksək yaşam standartlarını təmin etməliyik.