Prezident İlham Əliyev “Elektron Rəqabət İnformasiya Sisteminin yaradılması haqqında” 9 iyul 2024-cü il tarixli fərman imzalayıb. Sənədin adıçəkilən sistem vasitəsilə icrası zamanı bir sıra layihələrin həyata keçiriləcəyi nəzərdə tutulub. Belə ki, fərmanda rəqabət və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi sahələ­rində istehlakçıların və bazar subyektlərinin müraciətlərinin (vəsatətlərinin) qəbulu, emalı, onlara əlavə edilməli olan sənədlərin və ya məlumatların real vaxt rejimində digər dövlət orqanlarından (qurumlarından) sorğu əsasında əldə olunması qərara alınıb. Yeri gəlmişkən, həmin müraciətlərə (vəsatətlərə) dair qərarların və məlumatların elektron qaydada təqdim edilməsi, habelə qeyd olu­nan sahələrdə məlumatların istifadəçilər üçün əlçatanlığının gerçəkləşdirilməsi qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulub. 

Fərmana əsasən, Elektron Rəqabət İnformasiya Sisteminin sahibi funksiyala­rını İqtisadiyyat Nazirliyi, operatoru fəaliy­yətini İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiin­hisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti həyata keçirir. Sözügedən siste­min yaradılması və saxlanılması ilə bağlı xərclər isə adıçəkilən nazirlik yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin büdcədənkənar gəlirlə­ri hesabına həyata keçirilir.

Sənəddə Nazirlər Kabinetinə Elektron Rəqabət İnformasiya Sistemi haqqında əsasnamənin layihəsinin hazırlayıb altı ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etməsi, İqtisadiyyat Nazirliyinə isə həmin müddət ərzində sis­temin formalaşdırılmasını həyata keçir­mək tapşırılıb. 

Bundan başqa, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi “Hökumət buludu” (G-cloud) Konsepsiyası”na uyğun olaraq, Elektron Rəqabət İnformasiya Sisteminin “Hökumət buludu”nda yerləşdirilməsini təmin edəcək. 

Fərmanda bildirilir ki, Azərbaycan Respublikasının Xüsusi Rabitə və İn­formasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Xidməti sözügedən sistemi mühafizə olunan te­lekommunikasiya kanalları ilə təmin et­məli və onun təhlükəsizlik meyarları üzrə monitorinqini həyata keçirməli, bu sahədə informasiya təhlükəsizliyinin təmin olun­ması məqsədilə sahibi və operatoru ilə birlikdə zəruri tədbirlər görməlidir.

Beləliklə, Elektron Rəqabət İnfor­masiya Sisteminin yaradılması Rəqabət Məcəlləsinin tətbiqi istiqamətində atılan mühüm addımdır. Mütəxəssislərin fikrin­cə, bu məcəlləyə əsasən, rəqabət orqa­nı bir sıra hallarda təbii inhisar subyekti­nin müraciətdə göstərilən hərəkətlərinə razılıq verilməsindən imtina edə bilər. Qüvvədə olan qanundan fərqli olaraq, məcəllədə rəqabət orqanı tərəfindən təbii inhisar subyektinin müraciətində göstərilən hərəkətləri etməsinə razılıq verilməsindən imtinanın konkret əsasla­rı müəyyənləşdirilib. Bu mənada, əgər həmin hərəkətlər mövcud qiymətlərin artmasına, müştərilərlə müqavilələrin pozulmasına səbəb olarsa, müştərilərin qanuni mənafelərinə mənfi təsir göstərər­sə, digər təsərrüfat subyektlərinin iqtisa­di fəaliyyətinin məhdudlaşmasına gətirib çıxara, yaxud azad sahibkarlıq mühitinə mənfi təsir göstərərsə, qiymətləri tənzim­lənən məhsulun satılması üçün istifadə olunan texnoloji sistemin pozulmasına və ya qiymətləri tənzimlənən məhsulun keyfiyyətinin aşağı düşməsini şərtlən­dirərsə, subyektin imkan və resurslarının müştərilərin məhsul üzrə ehtiyacının tam həcmdə ödənilməsinə imkan verməzsə, bu halda rəqabət orqanı təbii inhisar sub­yektinin həmin hərəkətləri etməsinə razı­lıq verilməsindən imtina edə bilər.

Qeyd edək ki, 2030-cu ilədək müəy­yənləşdirilən Milli Prioritetlərdə Azərbay­canda dayanıqlı, artan rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyat və rəqabətli insan kapitalı, müasir innovasiyalar məsələləri xüsusi yer tutur. Həmin məsələlərin uğurla ger­çəkləşdirilməsi digər şərtlərlə yanaşı, ölkədə inhisarçılıq meyillərinin aradan qaldırılmasını və azad rəqabətin təşviqi­ni də tələb edir. Belə şəraitdə isə bazarın böyük hissəsini ələ keçirən, təklifin həc­minə və qiymətlərə nəzarət edən hər han­sı subyektin bu sahədəki fəaliyyətini məh­dudlaşdırmaq qarşıda mühüm vəzifə kimi durur. Bu halı aradan qaldırmaqla iqtisa­diyyatın səmərəliliyinə, məhsulun keyfiy­yətinə müsbət təsir göstərmək mümkün­dür. Başqa sözlə, Rəqabət Məcəlləsinin tətbiqi ilə bazarda qiymətlər tələb-təklifə uyğun surətdə tənzimlənir, azad və sağ­lam rəqabət mühiti formalaşır, rəqabət qanunvericiliyinə əməl edilməsi ciddi şəkil alır. 

Ümumiyyətlə, Rəqabət Məcəlləsi rəqabət sahəsində tənzimlənməni, təbii inhisarlarla bağlı dövlət tənzimlənməsi­nin təşkilati və hüquqi əsaslarını, bazar subyektlərinin hüquqlarını və vəzifələrini, habelə rəqabət qanunvericiliyinin pozul­masına görə məsuliyyəti müəyyənləşdi­rir, sahibkarlıq da daxil olmaqla, iqtisadi fəaliyyətin ədalətli üsullarla aparılmasına hüquqi zəmin yaradır.

Rəqabət Məcəlləsinin qüvvəyə min­məsi mühüm hadisədir. Məcəllənin işlək reallaşdırma mexanizminin hazırlanıb tətbiq edilməsi, sənəddə nəzərdə tutulan tələblərə dolğun şəkildə əməl edilməsi də xüsusi diqqət çəkir. Prezident İlham Əliyevin Elektron Rəqabət İnformasiya Sisteminin yaradılması haqqında fərman imzalaması mühüm önəm daşıyır.

Fikrət YUSİFOV,
iqtisad elmləri doktoru, professor

Cari ilin iyul ayının 1-dən ölkədə Rəqabət Məcəlləsi qüvvəyə minib. Bu ərəfədə ölkə Prezidentinin müvafiq fər­manı ilə Elektron Rəqabət İnformasiya Sisteminin yaradılması heç də təsadüfi sayıla bilməz. Sənədə əsasən, adıçə­kilən sistem rəqabət və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi sahələrində istehlakçıların və bazar subyektlərinin müraciətlərinin qəbulunu, emalını, onla­ra əlavə sənədlərin və ya məlumatların real vaxt rejimində digər dövlət orqanla­rından sorğu əsasında əldə olunmasını, həmin müraciətlərə dair qərarların və məlumatların elektron qaydada təqdim edilməsini, habelə vurğulanan sahələr­də məlumatların istifadəçilər üçün əlça­tanlığını təmin edəcək.

Elektron Rəqabət İnformasiya Siste­minin sahibi funksiyalarını isə İqtisadiy­yat Nazirliyi, operatorluğu isə Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti həyata keçirəcək, onun yara­dılması və saxlanılması ilə bağlı xərclər Dövlət Xidmətinin büdcədənkənar gəlir­ləri hesabına olacaq.

Beləliklə, ölkədə sağlam bazar mü­nasibətlərinin formalaşmasında atılan yeni addım bu sahədə mövcud olan problemlərin çozülməsini təmin edəcək. 

Beləliklə, yeni qüvvəyə minən Rəqa­bət Məcəlləsi rəqabətpozucu davra­nışlarla mübarizədə adekvat alətlərin tətbiqinə və daha səmərəli qərarların qəbul edilməsinə şərait yaradacaq. Eyni zamanda, müasir çağırışlara cavab verən rəqabət qanunvericiliyi bazar pay­larının təkmil alətlər vasitəsilə müəyyən­ləşdirilməsi və bazar münasibətlərinin tənzimlənməsi, özəl sektorun inkişafı, rəqabət intizamının gücləndirilməsi, iq­tisadi artım və gəlirlərin optimal bölgü­sünə töhfə verəcək. Rəqabət Məcəlləsi ölkədə əlverişli biznes mühitinin inkişafı, təsərrüfat subyektlərinin sayının və iq­tisadiyyata cəlb olunan investisiyaların artması üçün geniş imkanlar yaradacaq.