Azərbaycan və Türkiyə iqtisadiyyatın bütün sahələrində, xüsusən də energetika sahəsində uzun illərdir, uğurlu və səmərəli əməkdaşlıq edirlər. Hazırda hər iki ölkədə əlverişli biznes mühiti hökm sürür, investisiyaların təşviqi və qorunması ən yüksək səviyyədədir. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan və Türkiyə şirkətləri qarşılıqlı olaraq ölkələrimizin iqtisadi həyatında uğurla fəaliyyət göstərirlər. 

Yeri gəlmişkən, bu ilin iyul ayında Türkiyədə Azərbay­can kapitalı ilə 151 şirkət qeydiyyata alınıb. Ümumilikdə isə, ötən müddətdə Türkiyədə 2 minə yaxın Azərbaycan şirkəti qeydiyyatdan keçib. Həmin şirkətlər indiyədək qar­daş ölkəyə 20 milyard dollardan çox sərmayə yönəldib­lər.

Türkiyə şirkətləri də Azərbaycanda yaradılmış əlverişli biznes mühitindən yararlanaraq müxtəlif sahələrə, o cüm­lədən iqtisadiyyata investisiya qoyu­luşunda həvəslə çalışırlar. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, hazırda ölkə­mizdə Türkiyədən olan 4 mindən artıq biznes subyekti fəaliyyət göstərir. Qar­daş ölkənin şirkətləri tərəfindən ötən müddətdə, ümumilikdə, dəyəri 16 mil­yard dollardan çox olan 400-dən artıq layihə həyata keçirilib. 

Ölkələrimiz arasında iqtisadi əlaqələrin ilbəil genişlənməsi illik ticarət dövriyyəsinin də artmasına səbəb olub. Belə ki, 2023-cü ilin yanvar-iyul ayla­rında Azərbaycanla Türkiyə arasında 4 milyard 747 milyon 195 min dollarlıq ticarət əməliyyatları həyata keçirilib ki, bunun da 1 milyard 323 milyon 60,2 min dolları idxalın, 3 milyard 423 mil­yon 59,3 min dolları isə ixracın payına düşüb. Yaxın gələcəkdə isə ölkələrimiz arasında illik ticarət dövriyyəsinin 15 milyard dollara çatdırılması nəzərdə tu­tulur. Bu hədəfə çatmaq isə tam real görünür. 

Hazırda Azərbaycan və Türkiyə regionun ən uğurlu və etibarlı enerji tərəfdaşları kimi tanınırlar. Enerji sek­torunda əməkdaşlıq iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin mühüm qolunu təş­kil edir. Elə Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov və Dövlət Neft Şirkətinin prezidenti Rövşən Nəcəflə Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər na­ziri Alparslan Bayraktar arasında okt­yabrın 6-da İstanbulda keçirilən görüş zamanı da ölkələrimiz arasında enerji sahəsində əməkdaşlığın inkişafı ətraflı müzakirə edilib.

Görüşdə nazir Mikayıl Cabba­rov Azərbaycan və Türkiyə arasında səmərəli enerji tərəfdaşlığının, birgə re­allaşdırılan layihələrin regional inkişafa, sabitliyə, təhlükəsizliyə və ölkələrimizin strateji maraqlarının təmin olunmasına xidmət etdiyini vurğulayıb. Qeyd olunub ki, hazırda enerji təhlükəsizliyi dünya­da əsas çağırışlardan birinə çevrilib, ölkələrimiz arasında bu sahədə, xü­susilə bərpaolunan enerji üzrə əmək­daşlıq imkanlarının reallaşdırılması qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıqda mühüm istiqmətlərdəndir. 

Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər naziri Alparslan Bayraktar isə ölkələri­mizin iştirakı ilə həyata keçirilən geniş­miqyaslı enerji layihələrinin Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunma­sında xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini bildirib, enerji tərəfdaşlığının yeni qlo­bal trendlərə uyğun şəkildə inkişaf etdi­rilməsi barədə fikirlərini bölüşüb.

Görüşdə, həmçinin ölkələrimizin uğurlu iqtisadi tərəfdaşlığı, enerji və digər sahələrdə əməkdaşlığın perspek­tivləri müzakirə edilib.

Azərbaycanla Türkiyə arasında enerji tərəfdaşlığının əsası isə ötən əs­rin 90-cı illərinin əvvəllərində ölkəmiz tarixi müstəqilliyini əldə etdikdən sonra qoyulub. Həmin vaxt əbədi müstəqilli­yinə qovuşan gənc Azərbaycan dövləti qardaş Türkiyənin timsalında özünün ən yaxın və etibarlı tərəfdaşını tapıb. Təsadüfi deyil ki, ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu yeni neft stra­tegiyasının təməl daşı olan “Əsrin müqaviləsi”ndə Türkiyənin TPAO şirkə­ti də yer alıb. Adıçəkilən şirkət sonralar Azərbaycanda həyata keçirilən bir sıra digər qlobal enerji layihələrinin də əsas iştirakçılarından birinə çevrilib. 

Bununla yanaşı, Azərbaycan özü­nün karbohidrogen ehtiyatlarının Av­ropa və dünya bazarlarına çıxarılma­sında əsas marşrut kimi məhz qardaş Türkiyənin ərazisini seçib. Məlum oldu­ğu kimi, artıq 17 ildən çoxdur ki, Azər­baycanın xarici şirkətlərlə əməkdaşlığı çərçivəsində “Azəri-Çıraq-Günəşli” ya­taqlar blokunda hasil edilən xam neft Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri vasitəsilə dünya bazarına çıxa­rılır. Ötən müddətdə sözügedən kəmər­lə Türkiyənin Ceyhan limanına, təqri­bən, 555 milyon ton neft ixrac olunub. Burada isə neft tankerlərə yüklənərək müştərilərə çatdırılıb. Göründüyü kimi, Azərbaycan–Türkiyə enerji əməkdaş­lığının uğurlu nəticəsi olan Bakı-Tbili­si-Ceyhan layihəsindən bu gün digər ölkələr də faydalanırlar.

2007-ci ildə Azərbaycan və Tür­kiyənin iştirakı ilə daha bir ixrac marş­rutu–Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri istismara buraxılıb. İlk illərdə bu kəmər­lə “Şahdəniz”dən çıxarılan “mavi ya­nacaq” Türkiyə sərhədini keçsə də, sonradan bu yataqda hasilatın xeyli art­ması ilə əlaqədar daha geniş imkanlara malik boru kəmərinin çəkilməsi lazım gəlib. Beləliklə, Azərbaycan qazının Türkiyəyə və oradan da Avropanın dər­nliklərinə gedib çatması üçün Cənub Qaz Dəhlizi və onun əsas seqmentlə­ri sayılan Trans-Anadolu (TANAP) və Trans-Adriatik (TAP) boru kəmərləri sistemi yaradılıb. Artıq 5 ildən çoxdur ki, TANAP vasitəsilə “Şahdəniz” qazı Türkiyəyə nəql olunur. Avropanın ener­ji xəritəsini zənginləşdirən TAP kəməri isə 2020-ci ilin dekabr ayından etibarən Azərbaycan qazını “köhnə qitə”dəki tərəfdaşlarımıza çatdırır. 

Ötən müddətdə Azərbaycanın Tür­kiyənin energetika sektoruna yönəltdiyi sərmayə də iqtisadi münasibətlərin, o cümlədən enerji sahəsində əməkdaş­lığın möhkəmləndirilməsinə mühüm töhfələr verib. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, 2006-cı ildə təsis edilən “SOCAR Türkiyə” şirkəti son 15 ildə qardaş ölkənin iqtisadiyyatına 18 mil­yard ABŞ dolları məbləğində investisiya yatırıb. “Petkim” neft-kimya kompleksi və STAR Neft Emalı Zavodu SOCAR-ın Türkiyədə reallaşdırdığı dünya səviyyə­li layihələrdir. 

Yaxın gələcəkdə isə ölkələrimiz “ya­şıl enerji” sahəsində də fəal əməkdaşlıq edəcəklər. Bu il sentyabrın 25-də Azər­baycan–Türkiyə sənədlərinin imzalan­ması mərasimindən sonra Prezident İlham Əliyevin mətbuata bəyanatında Naxçıvanın “yaşıl enerji” zonasına çev­riləcəyini bildirərək gələcəkdə buradan qardaş ölkəyə ən azı 1000 meqavat həcmində təmiz enerji ixracının müm­künlüyü ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər də bunu tam təsdiq edir. 

Azərbaycanla Türkiyə arasında enerji sektorunda əməkdaşlığın daha da genişlənəcəyinə böyük əminlik var. Sentyabrın 25-də Naxçıvanda keçi­rilmiş Azərbaycan–Türkiyə III Enerji Forumu və “Naxçıvan–Yaşıl Enerji Zo­nası” beynəlxalq konfransında səslən­dirilmiş fikirlər, imzalanmış sənədlər də bunu sübut edir. 

Mirbağır YAQUBZADƏ
XQ