6 ayda qeyri-neft sektorundan büdcə daxilolmaları 8,8 milyard manata çatıb 

Bu ilin 6 ayının sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunan müşavirədə dövlətimizin başçısı ölkənin sosial-iqtisadi sahələrində diqqətçəkən müsbət göstəricilərə nəzər salaraq ilin sonuna qədər respublikamızda daha yüksək göstəricilərin əldə ediləcəyinə əminliyini vurğulayıb. Azərbaycan rəhbəri çıxışında diqqəti inflyasiyanın ikirəqəmli olmasına da yönəldib və hesabat dövrünün sonuna qədər onun birrəqəmli səviyyəyə düşə biləcəyinə ümid etdiyini xatırladıb. Prezident İlham Əliyev daha sonra bu narahatlıq doğuran məsələni təbii amillərlə yanaşı, subyektiv səbəblərlə də əlaqələndirib və hökumətin bu şəraiti ciddi araşdıraraq atılacaq addımlarla bağlı təkliflər verməsinin zəruriliyini diqqətə çatdırıb. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan rəh­bəri çıxışında ölkənin iqtisadi inkişafı ilə davamlı olaraq güclənən büdcənin maaşları, pensiyaları artırmağa imkan verdiyini də xatırladıb. “Düzdür, infl­yasiya bu artımın bir hissəsini, necə deyərlər, yeyir… Amma bu, dünyada ümumi tendensiyadır. Hətta inflyasiya bəlkə 0-0,5, 1 faiz olan ölkələrdə indi inflyasiya ikirəqəmli inflyasiyaya yaxın­laşır. Yəni, bu, ümumi trenddir və biz də dünya iqtisadiyyatının bir parçası­yıq”.

Qeyd edək ki, hazırda respublika­mızda illik inflyasiyasının 12 faizə en­məsi, tərəfdaş ölkələr üzrə orta çəkili inflyasiyanın nisbətən azalması, dünya əmtəə bazarlarında qiymətlərin aşağı düşməsi, beynəlxalq yükdaşıma xərc­lərinin pandemiyadan əvvəlki səviy­yədə qeydə alınması, profisitli tədiyə balansı şəraitində valyuta bazarında tarazlığın qorunması və manatın nomi­nal effektiv məzənnəsinin möhkəmlən­məsi, eləcə də pul siyasəti qərarları ilə illik inflyasiya tempinin azalması diqqət çəkir. Eyni zamanda, qlobal maliyyə sistemində sabitliyin pozulması, bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə resessiya təhlükəsinin mövcudluğu və geosiyasi gərginlik müxtəlif kanallarla ölkəmizin inflyasiya proseslərinə təsir potensialı­nı saxlayır. İdxal qiymətləri indeksləri­nin artım templəri ikirəqəmli səviyyədə qalır. Baza ssenari üzrə fərziyyələrlə 2023-cü ildə illik inflyasiyanın 8,3 faiz olacağı proqnozu da dəyişməz qalır. 

Yeri gəlmişkən, burada bir məqa­mı da xatırladaq. Belə ki, inflyasiyanın tədricən səngiyəcəyi və aşağı düşəcə­yini söyləyən bir sıra ekspertlərin söz­lərinə görə, Azərbaycanda bu şərait qlobal bazarlarda enerjidaşıyıcılarının qiymətlərinin ucuzlaşması ilə bağlı­dır. Bəzi mütəxəssislər isə bu fikirlə razılaşmırlar. Onlar dövlət başçımızın sözləri ilə desək, ölkədə makroiqtisadi sabitliyin təmin edildiyini, manatın məzənnəsinin sabitliyinin qorunduğu­nu dünya praktikasında, xüsusilə, indi­ki şəraitdə Azərbaycan üçün nadir ha­disələrdən biri kimi vurğulayırlar. Bəli, bu, həqiqətdir, ölkə rəhbərinin düşü­nülmüş iqtisadi strategiyasının məntiqi təzahürüdür. 

İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təş­kilatının hesabatında qeyd olunub ki, inflyasiyanın davamlılığı əsas aşağı riskdir. Əsas inflyasiya güclü xidmət qiymətləri artımı və bəzi sektorlarda yüksək mənfəət fonunda yapışqanlığı­nı sübut edir. Daha yüksək faiz dərə­cələrinin təsiri bütün iqtisadiyyatda getdikcə daha çox hiss olunur və məh­dudlaşdırıcı pul siyasəti zəruri olsa da, xüsusilə, yüksək borcu olan ölkələrdə maliyyə zəifliyini daha bariz şəkildə ortaya çıxarır. Bu fonda inflyasiyanın aşağı salınması, fiskal siyasətin tən­zimlənməsi və dayanıqlı artımın təş­viq edilməsi zərurəti siyasətçilər üçün əhəmiyyətli problemlərdir.

Belə bir şəraitdə deyə bilərik ki, hazırda iqtisadi strategiyanın mərkə­zində Azərbaycan vətəndaşı dayanır və makroiqtisadi sabitliyin təmin olun­ması, sosial şəraitin davamlı şəkil­də yaxşılaşdırılması–həm minimum əməkhaqlarının, həm də minimum pensiyaların müntəzəm olaraq artırıl­ması, bununla paralel olaraq manatın sabit saxlanılması məhz bu məqsədə xidmət edir. 

Ümumiyyətlə, son illər qlobal iqti­sadiyyatda baş verən mənfi meyillərə baxmayaraq, cari ilin birinci yarısın­da ölkə iqtisadiyyatında yüksək artım templəri nəzərə çarpıb. Belə ki, altı ayda Azərbaycanın dövlət büdcəsinin qeyri–neft–qaz sektoru üzrə daxilol­maları 8 milyard 831,2 milyon manata çatıb. Başqa sözlə, hesabat dövründə büdcə daxilolmalarında qeyri–neft–qaz sektorunun payı 57 faiz təşkil edib. Sənaye zonalarında da dinamik inkişaf diqqət çəkib, sənaye potensialı maksimum reallaşıb. Yəni, zəruri xam­malın və enerji resurslarının fasiləsiz təmin olunması nəticəsində bir sıra dövlət və özəl müəssisələr tam isteh­sal gücü ilə işləyib.

Samir HEYDƏROV,

iqtisadçı-ekspert

Dünya birjasında neftin qiymə­ti bahalaşmaqda davam edir. Fors major vəziyyət yaranmasa, texniki amillər səbəbilə neftin qiymətinin qarşıdakı aylarda da yüksələcəyi gözlənilir. Buna bir çox fundamental amillər (OPEK+ ölkələrinin neftinin hasilatının məhdudlaşdrılması ilə bağlı qərarı, ABŞ-ın xam neftin ehti­yatının proqnozdan çox azalması ilə bağlı hesabatı) səbəb olsa da, ge­osiyasi şəraitin də neftin qiymətinə təsiri danılmaz faktdır. Təbii ki bura­da Rusiya–Ukrayna müharibəsi daha çox nəzərə çarpan geosiyasi amildir. Bununla belə fikrimcə, neftin qiymət artımı Qərb demokratiyasınn ortaya çıxardığı problemdir.

Belə ki,Qərb ölkələrinin bəzi po­pulist liderləri tərəfindən seçki ma­rafonlarında verilən vədləri yerinə yetirmək üçün büdcə xərcləri yeri gəl­di-gəlmədi artırılır və beləliklə, nəzər­də tutulduğundan daha çox pul çap etməklə inflyasiyaya yaradılır. 

Alternativ enerji mənbələrinin istehsal həcmlərinin və maya dəyə­rinin rentabelli olmaması şəraitində bu hal ənənəvi enerji mənbələrinin qiymətlərinin artmasına səbəb olan əsas faktordur. Hazırda müşahidə et­diyimiz Qərbin lüks həyat tərzi həmin o populist iqtisadi siyasətlərin nəti­cəsidir ki, son 40 ildə onların heç bir zaman qarşılaşmadığı inflyasiya ilə müşahidə olunur. Təbii ki, bu amillər neft ixrac edən ölkələrin maraqlarına da uyğundur.

Bu baxımdan belə bir vəziyyət ən çox muharibə aparan ölkə kimi Rusi­yanın iqtisadi maraqlarına daha çox cavab verir. Belə ki, Rusiya Federasi­yası İqtisadi İnkşaf Nazirliyi 2023-cü il üçün ölkənin ümumi daxili məhsu­lunun (ÜDM) artım tempinin rəsmi proqnozdan 1,2 faiz arıq olması ilə bağlı keçən ay bəyanat vermişdi. 

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”