Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında sığorta bazarı mühüm rol oynayır. Bu sektor rəqabətin kəskin, biznesin isə mürəkkəb olduğu bir sahədir. Ona görə də hökumət bu sahənin problemlərinə daim həssaslıqla yanaşır. Bunun nəticəsidir ki, son 5 ildə sığorta bazarı həcminin davamlı şəkildə artdığı müşahidə edilir. Son illər ərzində hər il sığorta haqlarının həcmi orta templə 15-18 faiz artır.

Göründüyü kimi, respublikada sığorta ba­zarının davamlı inkişafı mühüm strateji əhə­miyyət daşıyır. Təsadüfi deyil ki, “Azərbaycan Respublikasında maliyyə xidmətlərinin inkişa­fına dair Strateji Yol Xəritəsi”ndə də maliyyə sahəsi qarşısında çeviklik, rəqabətqabiliyyətli­lik və innovativlik kimi yeni vəzifələr durur. 

Mərkəzi Bank mövcud sahədə islahatla­rın həyata keçirilməsinə, sığortalıların hüquq və vəzifələri barədə məlumatlandırılmasına, sığortaya olan inamın artırılmasına xüsusi diqqət yetirir, daim sığortaçıların sığorta ödə­nişləri ilə bağlı bütün öhdəliklərinin tam və vaxtında həyata keçirilməsi üçün onların ma­liyyə dayanıqlığının gücləndiirlməsi üçün təd­birlər gerçəkləşdirir. Hazırda sığorta hadisəsi baş verdikdə sığorta zərərinin ödənilməsi ilə bağlı heç bir problem yaşanmır. Bu, riskin or­tadan qaldırılması üçün sığortaçıların maliyyə dayanıqlığının gücləndirilməsi istiqamətində gerçəkləşdirilən tədbirlərin nəticəsidir.

Bununla yanaşı, sığortaçıların sığortalıla­ra qarşı ədalətli rəftarının təmin edilməsi də diqqətdə saxlanılır. Burada məqsəd sığor­ta hadisəsi baş verdiyi zaman onun düzgün qiymətləndirilməsini, zərərin düzgün müəy­yənləşdirilməsini, ödənişin vaxtında həyata keçirilməsini, prosesdə sığortalılara qarşı sı­ğortaçıların ədalətli rəftarını təmin etməkdir. Mərkəzi Bank icbari sığorta sahəsində qanun­vericiliyin tənzimlənməsi çərçivəsində həm beynəlxalq, həm də xarici təcrübələr əsasında qanunları, eyni zamanda, nəzarət mexanizm­lərini mütəmadi şəkildə təkmilləşdirir. 

Yeri gəlmişkən, uzun illər icbari avtomobil sığortası sahəsində sığorta haqlarının hesab­lanması, həm də sığorta hadisələrinin tənzim­lənməsi ilə bağlı yeni islahatların reallaşdırıl­masına zəruri ehtiyac duyulurdu. Ona görə də Mərkəzi Bank bir qədər əvvəl bu istiqamətdə müəyyən layihələr həyata keçirdi. Artıq av­to-icbari sığorta zamanı hadisə baş verirsə, hər bir sığortaçı öz müştərisinə ödənişlə bağlı birbaşa xidmət göstərir. Bu, bütövlükdə sığor­talıların sığortaya qarşı münasibətini köklü olaraq dəyişir. Çünki bu sinif 1,4 milyon avto­mobil sahibi olan vətəndaşı əhatə edir. Sığor­taya münasibət, sığorta ilə bağlı məlumat bu sinifdən başlayır. 

Postsovet ölkələrində olduğu kimi, Azər­baycanın da sığorta bazarının inkişaf tendensiyası bir sıra vacib amillərlə bağ­lıdır. Əvvəla, ölkədə mövcud olan ümumi sosial-iqtisadi şərait, müştərilərin ödəniş qabiliyyətliliyi, qanunvericiliyin cari duru­mu, dövlət tənzimlənməsinin kəsərliliyi və s. həmin amillər sırasındadır.

Etiraf edək ki, indiyədək bu sahədə xeyli iş görülüb. Lakin hər bir fəaliyyət sahəsində olduğu kimi, sığorta xidmətin­də də indiyədək nəzərə çarpan kiçik icra xətaları, taktiki nöqsan və çatışmazlıqlar hələ də aradan qaldırılmayıb. Bu prob­lemlərin isə müəyyən zaman ərzində həlli üçün qarşıya mühüm vəzifələr qoyulub. 

Sonda onu da qeyd edək ki, həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində bu sistem­də indiyədək bir sıra uğurlar əldə edilib. Məsələn, respublikanın sığorta sektoru­nun aktivləri ötən il 20 faizdən çox artıb. 2022-ci ilin sonuna bu sahənin aktivləri 1 milyard 594 milyon manat təşkil edib. O cümlədən sığortaçıların dövlət qiymətli kağızlarına qoyduğu investisiyalar 38,3 faiz artaraq 632 milyon manata, qey­ri-dövlət qiymətli kağızlarına qoyduğu in­vestisiyalar isə 16 faiz artaraq 87 milyon manata çatıb.

Hesabat dövründə sektorun depozit hesablarındakı vəsaitləri 3,6 faiz artaraq 319 milyon manat, pul vəsaitlərində olan digər aktivləri 15,5 faiz artaraq 119 mil­yon manat, digər aktivləri isə 14,7 faiz artaraq 438 milyon manat təşkil edib.

Bu ilin yanvar-fevral aylarında isə Azərbaycandakı 20 sığorta şirkətinin xətti ilə 221 milyon 68 min manat sığorta haqqı toplanılıb. Bu, ötən ilin eyni döv­rünə nisbətən 24 faiz çoxdur.

Ötən il ərzində sığorta şirkətlərinin həyata keçirdikləri ödənişlərin məbləği 70,514 milyon manat təşkil edib. Bu isə illik müqayisədə 81,1 faiz çoxdur. Onu da qeyd edək ki, cari ilin iki ayı ərzində sığorta bazarında toplanmış hər 100 ma­nat sığorta haqqının 31,9 manatı ödəniş edilib. Ötən ilin eyni dövründə bu göstə­rici 21,8 manat olub.

Nihat QORQUD ƏLİYEV, 
iqtisadçı-ekspert

Sığorta bazarının inkişafı istiqamətində qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün maliyyə sahəsi üzrə strateji prioritetlərə dair tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırılıb. Bu hədəflərin sırasında sığorta bazarı­nın inkişafı məqsədilə bazar iştirakçıları üçün əlverişli mühitin yaradılması, şirkətlərin kapitallaşması, ak­tivlərin sağlamlaşdırılması, məlumatların mübadiləsi sisteminin inkişafı, müştərilərin hüquqlarının müda­fiəsi üzrə etibarlı mexanizmlərin yaradılması və s. istiqamətlərdə tədbirlərin görülməsi yer alıb.

Sığorta bazarının orta dövr (2025-ci ilədək) üçün əsas inkişaf vəzifələri sırasında bu sahədə bazarın ge­nişlənməsi, başqa sözlə, bazarın ümumi biznes həc­minin artırılması, bunun üçün mövcud könüllü sığorta məhsullarının təkmilləşdirilməsi və yeni məhsulların yaradılması tədbirləri, hüquqi bazanın genişləndiril­məsi və təkmilləşdirilməsi, icbari sığorta növlərinin artırılması üzrə fəaliyyət xüsusi yer tutur. 

Ölkəmizdə sığorta şirkətlərinin yaradılması və formalaşması prosesi son 25 ildə mürəkkəb mər­hələlərdən keçib, müəyyən zaman ərzində bazar tələblərinə cavab verməyən şirkətlərin bazarı tərk et­məsi, digər şirkətlərin bazarda möhkəmlənmək cəhd­ləri nəzərə çarpıb. 

Əsas məqsəd sığorta bazarında əlverişli tariflə­rin (qiymətlərin) formalaşmasıdır. Əsas şərtlər – tarif (qiymət) sığorta şirkətinin risklərini örtməklə zəruri mənfəətliliyini təmin etməli və müştərilər üçün əlça­tan olmalıdır. Şığorta şirkətləri ümumi razılaşmalar əsasında dempinq siyasətindən (qiymətdən real dəyər­dən aşağı təklif olunması) əl çəkməli, daha əsaslandı­rılmış tarifləri təklif etməlidirlər.

Sığorta biznesinin uzunmüddətli və dayanıqlı aparılması üçün şirkətlər qısamüddətli dövrə hesab­lanmış “yüksəkmənfəətlilik” prinsipindən daşınmalı, daha sabit və davamlı inkişafı təmin edən uzunmüd­dətli “kifayətedici mənfəətlilik” prinsipinə keçməli­dirlər.

Sığorta şirkətləri arasında ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq razılaşmaları əsasında iri sığorta risk­lərinin birgə idarə olunması, sığorta daxılları, daxili təkrarsığorta sisteminin genişləndirilməsi, qabaqcıl təcrübənin bölüşdürülməsi, birgə maarifləndirmə, təb­liğat və reklam tədbirləri, məlumat mübadiləsi və s. istiqamətlərdə işlər görülməlidir.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”