2034-cü ilədək iqlim dəyişikliklərinin cilovlanması 2,4 trilyon ABŞ dollarına başa gələ bilər
“Azərbaycanda yaşıl tikinti” mövzusunda keçirilən tədbirdə Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurası katibliyinin rəhbəri, İqtisadiyyat Nazirliyinin şöbə müdiri Hüseyn Hüseynov ətraf mühitin yaratdığı maliyyə boşluğunun aradan qaldırılması məsələsinə toxunaraq bu sahədə bütün maraqlı tərəflərin birgə fəaliyyət göstərməsinin zəruriliyini diqqətə çatdırıb.
H.Hüseynovun sözlərinə görə, iyul ayında BMT Baş Katibinin inkişafla bağlı bir hesabatı açıqlandı. Qlobal olaraq bütün ölkələrin qoşulduğu və hər kəs üçün də məlum olan dayanıqlı inkişaf məqsədləri (DİM) təşəbbüsü üzrə yalnız 17 faiz göstəricilərdə müsbət tendensiya müşahidə olunurdu. 83 faiz göstəricilərə əsasən, həm iqtisadi, həm ekoloji, həm də ətraf mühitlə bağlı statistikada qlobal dünya problemlər yaşayır. Bunun ən böyük səbəblərindən biri kimi maliyyə boşluğunun mövcud olması göstərilir. İstər iqtisadi, istərdə də sosial baxımdan ətraf mühit və xüsusilə iqlim dəyişmələrinin ortaya çıxartdığı fəsadların yaratdığı maliyyə boşluğu hazırda bu hədəflərə və inkişafda olan maliyyə boşluğunun doldurulmasına mənfi təsir göstərir.
İqtisadiyyat Nazirliyinin şöbə müdiri daha sonra bildirib ki, bəzi hesablamalarda 2020–2025-ci illər ərzində iqlim dəyişmələrinin yaratdığı maliyyə boşluğu illik 1 trilyon ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilir. Bu rəqəmin 2025–2030-cu illərdə, təxminən, 1,4 trilyon ABŞ dolları həcmində olacağı proqnozlaşdırılır. Nəzərə alsaq ki, iqlim dəyişmələri, təxminən, 2,4–2,5 trilyon ABŞ dolları həcmində bir maliyyə boşluğu yaradır, o zaman bu boşluğun yalnız dövlətlər tərəfindən doldurulması mümkün görünmür. Ona görə də burada özəl sektorun prosesə, yəni maliyyə boşluğunun aradan qaldırılmasına cəlb olunması vacibdir. Bunun üçün dövlət də səylər göstərməlidir.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycanın evsahibliyi edəcəyi COP29-da bu məsələnin diqqət mərkəzində saxlanılacağı, iqlimin maliyyələşdirilməsi problemi üzərində fəal iş aparılacağı gözlənilir. Şübhəsiz ki, indiki günlərdə də bu mövzu ətrafında müxtəlif fikirlər səsləndirilir. Prezident İlham Əliyevin ayrı-ayrı çıxışlarında da ölkəmizin “yaşıl keçid” siyasəti və bu istiqamətdə görülən tədbirlərə toxunulur, inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin Azərbaycanın gündəliyində prioritet istiqamətlərdən biri olduğu bildirilir və kiçik ada dövlətləri ilə əlaqədar xüsusi fondun yaradılmasının zəruriliyi diqqətə çatdırılır.
Qeyd edək ki, İqlim Maliyyəsi Fondunun yaradılması Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə bağlı mübarizədə irəli sürdüyü təşəbbüslərindən biridir. Yeni maliyyə mexanizminin yaradılmasında əsas məqsəd isə vurğulandığı kimi, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verməkdir. Bunun üçün qrant əsaslı 1 milyard dollar vəsaitin toplanılmasının zəruriliyi bildirilir.
Ekspertlərin sözlərinə görə, İqlim Maliyyəsi Fondu çoxtərəfli bir maliyyə qurumu kimi fəaliyyət göstərəcək. Fondun işində tərəfdaş ölkələr də iştirak edəcək və rəhbərlər bu sahəyə töhfə verən dövlətlərdən seçiləcək. Çoxtərəfli maliyyə təşkilatları onun fəaliyyətinə nəzarət edəcək. Bakı sadəcə bu fondun katibliyinə evsahibliyi edəcək.
Bildirilir ki, qrant əsaslı maliyyələşmə əsasən, kiçik ada dövlətlərinin iqlim dəyişmələrindən yaranan problemlərinin həllinə yönəldiləcək. Belə ki, kiçik ada dövlətləri təbii fəlakətlə üzləşəndə onların beynəlxalq təşkilatlara müraciətləri eşidilmir. Ona görə də Azərbaycan alternativ maliyyə qurumunun yaradılması təşəbbüsünü irəli sürməklə bu çətinliyi aradan qaldırmaq istəyir.
Xatırladaq ki, bu mövzuda ötən il BƏƏ-də keçirilən COP28 konfransında da müəyyən təkliflər səsləndirilib, inkişaf etməkdə olan ölkələrin ehtiyaclarını və prioritetlərini nəzərə alaraq, iqlimin maliyyələşdirilməsi üçün müzakirələr aparılıb.
Hazırda isə Azərbaycan dövləti iqlim dəyişikliyinin mənfi fəsadları ilə mübarizəyə öz töhfəsini ortaya qoyur və dünya ölkələrini bu həyati vacib amala səfərbər etmək səylərini nümayiş etdirir. Eyni zamanda, iqlim maliyyələşməsi kimi iddialı qlobal məqsədlərə çatmaq üçün maliyyə vəsaitinə ehtiyac duyulduğunu diqqətə çatdırır.
Bax, elə buna görə də iqlim dəyişikliyinin mənfi fəsadlarını aradan qaldırmaq üçün beynəlxalq aləmdə qlobal maliyyələşdirmə haqqında dərindən düşünülür və COP29-da bu məsələnin həllinə böyük ümid bəslənilir.
Göründüyü kimi, Azərbaycan COP29-da 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün iqlim maliyyəsi üzrə yeni kollektiv kəmiyyət hədəfinin razılaşdırılması üzrə danışıqlar aparılması təşəbbüsü ilə çıxış edir. Ölkə rəhbərinin bununla bağlı çıxışlarının birində vurğuladığı fikirlər xüsusilə diqqət çəkir: “İqlim dəyişmələri ilə bağlı inkişaf etməkdə olan ölkələrin artan maliyyə ehtiyaclarını ödəmək hamımızın qarşısında duran ümdə vəzifə, ortaq gələcəyimizə sərmayə, müasir və gələcək nəsillər qarşısında kollektiv məsuliyyətimizdir. Azərbaycan bu danışıqların şəffaflıq və inklüzivlik şəraitində irəli aparılması, bundan əvvəl götürülmüş öhdəliklərin və vədlərin yerinə yetirilməsinin sürətləndirilməsi istiqamətində bütün zəruri tədbirləri görəcək”.
Dövlətimizin başçısının iqlimin maliyyələşdirilməsi probleminin həllinə həssas münasibətini Almaniyanın paytaxtı Berlində keçirilən “15-ci Petersberq İqlim Dialoqu”nun Yüksək Səviyyəli Seqmentində iştirakı zamanı “Euronews” telekanalına müsahibəsində dediyi sözlər də təsdiq edir: “Biz COP-dan əvvəl daha çox maliyyələşməni təmin etmək üçün Azərbaycan və neft hasil edən digər ölkələrin hansı əlavə töhfələri ola bilər kimi həmrəylik paketini yaratmaq üçün bir çox neft hasil edən ölkələrlə işləyirik. Hesab edirəm ki, neft hasil edən ölkələr, xüsusilə neftin qiyməti yüksək olanda problemin öhdəsindən gəlmək üçün daha çox ödəniş etməli və daha çox töhfə verməlidir. Hesab edirəm ki, həmrəylik maliyyələşmənin və necə uğur qazanacağımızın ayrılmaz hissəsidir”.
COP29-un prezidenti, Azərbaycanın ekologiya və təbii sərvətlər naziri Muxtar Babayev də çıxışlarında iqlimlə bağlı bütün səylərin dəstəklənməsində maliyyənin mühüm rol oynadığını vurğulayıb. O, bu sahədə irəliləyişlərin əldə olduğunu qeyd edərək, eyni zamanda, qlobal maliyyə institutlarına məqsəd və fəaliyyətlərində daha da irəliləmək barədə çağırışlarını bildirib. “Qlobal maliyyə institutları bizim yaşamaq üçün əlverişli planet və yoxsulluqdan azad bir dünya yaratmaq niyyətimizlə bağlı artıq müsbət mesajlar veriblər və onlar iqlimlə bağlı öhdəliklərini konkret fəaliyyətlərlə gücləndirirlər”, – deyə M.Babayev xatırladıb.
COP29-un prezidentin sözlərinə görə, iqlim maliyyəsini daha geniş miqyasda əlçatan etmək üçün genişmiqyaslı tədbirlər görülməlidir: “Biz fəaliyyətlərimizi ən mümkün yüksək məqsədlər səviyyəsində aktivləşdirməliyik. Biz dünən həyata keçirilməsi mümkün olmayanları bu gün gerçəkləşdirməliyik. Tərəfləri bir araya gətirmək, keçmiş vədlərin yerinə yetirilməsinə əmin olmaq və geridə heç nə qoymamaq üçün əlimizdən gələni etməkdən usanmamalıyıq”.
Yeri gəlmişkən, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iqlim dəyişikliyinin yaratdığı fəsadlara qarşı daha çox həssaslıq nəzərə çarpır. Bu məqsədlə 2009-cu ildə Danimarkada reallaşan COP15-də inkişaf etmiş ölkələr 2020-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iqlim dəyişmələri ilə bağlı problemlərin həlli məqsədilə hər il 100 milyard dollar məbləğində vəsait səfərbər etməyi öhdələrinə götürmüşdülər. Hazırda isə qlobal olaraq, təxminən, 73 ictimai və ya qismən ictimai iqlim fondu mövcuddur. Bu gün onların fəaliyyəti effektiv şəkildə əlaqələndirilmir. Çərçivə Konvensiyasının çətiri altında olan vəsaitlər kifayət qədər kapitallaşdırılmayıb. Bu fondların 2020-ci ildə müxtəlif layihə və proqramlara, ümumilikdə, 3–4 milyard dollar ödədiyi bildirilib.