Ağ Ev və ABŞ Konqresi dövlət borcu tavanının artırılması ilə bağlı razılığa gəlməsələr, ölkədə iyunun 1-də defolt elan edilə bilər.
ABŞ-ın maliyyə naziri Canet Yellenin Konqresin rəhbərliyinə ünvanladığı məktubda daha sonra hesablamalara əsaslanaraq bildirilir ki, Konqres iyunun əvvəlinə bu məsələni gerçəkləşdirməsə, Maliyyə Nazirliyi artıq ABŞ hökumətinin üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirə bilməyəcək.
Prezident dövlət borcunun tavanının artırılması ilə bağlı keçirdiyi danışıqların məhsuldar olduğunu, lakin hələlik razılaşma əldə edilmədiyini bildirib. Co Bayden, eyni zamanda, ölkəsində defoltun elan olunmasına yol verməyəcəyini vəd edib. Amerika lideri bu barədə Merilend ştatında keçirilən tədbirdə çıxışı zamanı deyib: “Birləşmiş Ştatlarda defoltun elan edilməsi fəlakət ola bilər. Hadisələrin bu cür inkişafından qaçmaqdan ötrü Konqres heç bir şərt qoymadan dövlət borcunun həddini artırmaq təklifimizi bəyənməlidir”. Qeyd edək ki, hazırda ABŞ-ın dövlət borcu son 200 il ərzində yığılaraq, 31,4 trilyon dollara çatıb.
Nümayəndələr Palatasının spikeri Kevin Makkarti isə Nümayəndələr Palatasına dövlət borcunun tavanının artırılmasını “heç vaxt” təklif etməyəcəyini qeyd edərək qanunvericilərin federal xərclərin “istiqamətini dəyişdirməsinin” vaxtı çatdığını vurğulayıb.
Xatırladaq ki, Ağ Ev rəsmiləri və Respublikaçı Konqres nümayəndələri arasında federal hökumətin 31,4 trilyon dollarlıq borc tavanının artırılması ilə bağlı ikinci görüş tərəflərin heç bir irəliləyiş əldə etməməsi ilə başa çatıb.
Konqresin Xəzinədarlıq Departamentinin federal hökumətin bütün borclarını ödəyə bilməyəcəyi barədə xəbərdarlıq etdiyi günə – iyunun 1-nə sayılı çox az vaxt qalmasına baxmayaraq, tərəflər qətiyyən güzəştə getmək niyyətində deyillər. Bu isə defoltun reallaşması ehtimalını getdikcə artırır.
Ağ Ev Nümayəndələr Palatasına nəzarət edən respublikaçılarla ciddi fikir ayrılıqlarının olduğunu etiraf etsə də, prezident Co Bayden hələ də defoltdan qaça biləcəklərinə inandığını diqqətə çatdırıb.
ABŞ-da mümkün defolt ssenarisində 8 milyona yaxın insanın işsiz qalması, birjalarda kəskin çöküşlərin yaşanması, sosial müavinətlərin kəsilməsi və kredit faizlərinin artması kimi hallar gözlənilir.
Cari həftə ərzində tərəflər razılıq əldə edə bilməsələr, ABŞ höküməti ölkəni növbəti həftələrdə defolt elan etmək məcbutiyyətində qala bilər. Bu isə öz növbəsində birjalarda risk iştahının ciddi dərəcədə azalması səbəbi ilə ilkin mərhələdə “cash” dollara tələbin kəskin artmasına və nəticədə dollar indeksində müşahidə olunan artım tendensiyasının daha da aqressivləşməsinə gətirib çıxarar.
ABŞ-da baş verəcək defoltun Azərbaycan iqtisadiyyatına təsiri ola bilərmi? İqtisadçı-ekspert, İqtisadi və Sosial Araşdırmalara Yardım İctimai Birliyinin sədri Eyyub Kərimli ABŞ-da mümkün defoltu baş verdiyi halda bunun Azərbaycan iqtisadiyyatına ola biləcək təsirləri haqqında danışarkən deyib: “Neft Fondunda böyük məbləğdə xarici valyuta (65 milyard dollar) vəsait toplanıb. Bunun da çox hissəsi dollarda saxlanır. Həmçinin Neft Fondunun vəsaitləri ABŞ-ın müxtəlif banklarında saxlanılaraq investisiya kimi yatırılıb. Bu da Neft Fondunun gəlirlərinə də mənfi təsir göstərə bilər”.
Eyyub Kərimlinin sözlərinə görə, bu proses dolların mövqeyinin zəifləməsi və dəyərdən düşməsi prosesi kimi də həyata keçə bilər: “Bu baxımdan hesab edirəm ki, gözlənilən təhlükəni dəf etmək üçün ABŞ konqresmenləri konsensusa gələcək və ABŞ-ın bu baxımdan borclanma limitini də artıracaq”.
Ekspert qeyd edib ki, ilin əvvəlindən ABŞ-ın maliyyə naziri həyəcan təbili çalır, ABŞ-ın defoltla üzləşə biləcəyi haqqında danışır: “Bu onunla bağlıdır ki, Konqres tərəfindən ABŞ-ın borc həddi müəyyənləşib və 34 trilyon dollar civarındadır. Həmin borc artıq 2023-cü ilin yanvar ayına qədər əldə olunub. Artıq ABŞ xəzinəsi borc kağızlarının buraxılışını dayandırıb və borclanma əldə edə bilmir.
Hazırda Konqresdə Respublikaçılarla Demokratlar arasında böyük anlaşılmazlıq və müzakirələr gedir. Əgər konsens yaranmasa, dövlət borcunun həddi artmasa ABŞ-da şərti defolt elan edilə bilər. Bu, sözsüz ki, həm ABŞ iqtisadiyyatına, həm Amerika ilə əlaqəsi olan digər ölkələrə, Avropa, Asiya ölkələrinin iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərə bilər. Defolt o deməkdir ki, həmin ölkənin ödəmə qabiliyyəti məhdudlaşır. Bu baxımda digər ölkələrə ödənilən devidentlər, borclar sual altında olur.
ABŞ tarixində bu hadisələr dəfələrlə təkrarlanıb və son anda razılığa gəlinərək borc həddinin artması ilə bağlı razılaşdırılıb. Bu gün ABŞ dünyanın ən çox borclanmış ölkələrdən biridir.
V.BAYRAMOV,
“Xalq qəzeti”