Əvəz Rüstəmov
[email protected]

Siz heç gözəlliyə tamaşa edib ağlamısınızmı? Laçın məni ağlatdı. Amma bunadək ilk dəfə çıx­dığım Zəfər yolundakı mənzərələrdən təsirlən­mişdim. Bir-birini əvəzləyən eniş və yoxuşları gördükcə, qəhrəman əsgərlərimizin necə böyük fədakarlıqla irəliləmələrini təsəvvürə gətirmiş­dim. Görəsən, hansı ruh idi onların bu çətinliklə­rin öhdəsindən gəlmələrinə güc verən? Cavab­larım çoxdur. Ancaq onları ümumiləşdirib yalnız birinin üzərində dayanacağam. O, sahiblənmək ruhu idi doğma torpağa, el-obaya, kənd-kəsəyə, yurd-yuvaya sahiblənmək ruhu. 

Zəfər yolundakı gözəlliklər bir-birini əvəzləyirdi. Onlara tamaşa etdikcə içimdə qəribə hiss yarandı. Əvvəl o hissi ifadə edə bilmirdim. Daha doğrusu, ifadə etməkdə çətinlik çəkirdim. Bəlkə mənzərələrin sehrinə dalmışdım. Laçına çatanda isə gözümdən süzülən yaşla bərabər, beynimi qur­calayan o fikri də sakit səslə, heç kəsin eşitməyəcəyi, an­caq bədənimin hər əzasına hoparaq hayqıracaq tərzdə dilə gətirdim. Əslində, öz-özümə suallar ünvanladım: Belə yer­ləri erməniyə vermək olardımı? Hətta, bir qədər də ötkəm şəkildə: Necə olub ki, otuz ilə yaxın müddətdə bu yerlərə həsrət qalıb yaşamışıq? Necə dözmüşük? 

Həmin an yadıma istedadlı jurnalist və şair, dəyərli dos­tum İlqar İlkinin Şuşa səfəri təəssüratları əsasında qələmə aldığı “Əsgərlərimizi Şuşaya kimlər qaldırmışdı?” sərlövhə­li yazıdakı bir fikir düşdü. Həmin fikri olduğu kimi təqdim edirəm: “Biz Şuşayla cəzalandırılmışdıq. Bu şəhər bizim qi­yamətə qədər ən dəhşətli günahımız idi. Bu, elə bir günah idi ki, Allah bağışlasa belə, onun bizi bağışlaması qədər rəzalət düşünmək olmazdı”. 

İlqar yazısında Şuşanı azərbaycanlı ruhunun ümu­miləşdirilmiş obrazı kimi tərənnüm etmişdi. Əminəm, fikir­ləri həm də Laçın, Kəlbəcər, Füzuli, Qubadlı, Cəbrayıl və digər otuz il düşmən tapdağı altında qalmış yurd yerləri­mizin itirilməsindən doğan yanğının ifadəsidir. Həqiqətən, otuz il Allahın ona görə bizi bağışlamasının rəzalət olduğu günahı işlədərək yaşamışıq. Amma yadıma yaşamayanlar, daha doğrusu, yaşaya bilməyənlər düşdü. Laçının dolayla­rında hərəkət edərkən, qeyri-ixtiyari mərhum müğənnimiz Məhəbbət Kazımovun böyük yanğı ilə oxuduğu “Laçınım”ı da zümzümə etdim. Bu yanğı ilə kimlər əbədiyyətə qovuş­madılar ki? Doğma el-oba həsrətindən çadır şəhərciklərin­də, vaqonlarda canını tapşıranlarımız oldu. 

İndi itirdiklərimizi bərpa etmək vaxtıdır. Bu mənada La­çında və Şuşada, eləcə də Qarabağımızın bu istiqamətin­də gördüyüm mənzərələrdən heyrətləndim. Bəli, biz Qara­bağa, sözün əsl mənasında, sahiblənirik. Hər yerdə bunun ən müxtəlif mənzərələrinin canlanmasından qürur hissi keçirməyə dəyər. 

Sahiblənməyimizin böyük ölçüdə fərdi xüsusiyyət daşı­dığı barədə də fikrə daldım. Son iki yüz ildə evimizə, qadını­mıza, övladımıza, həyət-bacamıza sahibləndik, lokallıqdan çıxa bilmədik. Nəticədə İlqar demişkən, Şuşa ilə cəzalan­dırıldıq. Elə Laçınla da, Kəlbəcərlə də, Ağdamla da... İndi iki yüz ilin mənfi stereotiplərindən uzaqlaşmaq vaxtıdır. İndi zaman bizim xeyrimizə işləyir. Bunu mənə Laçın dedi. Dedi və gözümdən süzülən yaşı sildi ki, gözəlliklərini daha yaxşı görüm. 

Ancaq istisnalarımız da olub və onların sayəsində hə­yata tutunmuşuq. Uca Tanrı böyük, insanımızı çiyinlərin­də daşımağı bacaran şəxsiyyətlər yetişdirmək bacarığını xalqımızdan əsirgəməyib, bizə lütf göstərib. Qətiyyətlə deyə bilərik ki, ən ali istisnamız ulu öndər Heydər Əliyevdir. O böyük şəxsiyyətin Azərbaycana birinci rəhbərliyi döv­ründə həyata keçirdiyi və Qarabağın bizə məxsusluğunu göstərən tədbirlər barədə eşitdiklərimi, oxuduqlarımı yada saldım. Axı məhz onun rəhbərliyə gəlişi ilə Azərbaycan tor­paqları hesabına ermənilərə ərazi hədiyyələrinin qarşısına sədd çəkilmişdi. 

Qarabağın Ermənistana verilməsi ilə bağlı qaldırılan “təşəbbüsləri” sıradan çıxaran Heydər Əliyev bölgəyə sa­hiblənmə xüsusunda böyük işlər gerçəkləşdirmişdi. Demə­li, Ulu öndərin hakimiyyət olimpindən uzaqlaşdırılması ilə erməni millətçilərinin Qarabağ avantürasının start götürmə­si heç də təsadüf deyilmiş. Nəticədə itirdik və itirdiklərimizi bərpa etmək yolunda otuz ilə yaxın dözdük, səbr etdik. Bu, həm də, Qarabağa sahiblənmək ruhumuzun sınağına çev­rilmiş, acıları şirinlərlə əvəzlədiyimiz mərhələ oldu. 

Zaman göstərdi ki, Qarabağa əvvəlki qaydada sahib­lənmək mümkünsüzdür. Yəni, ermənilərin yaşadıqları Qa­rabağa sahiblənmək müşküldür. Nə qədər sərt səslənsə də, reallıq budur. Çünki erməniləri Qarabağın bizim olması üçün etdiyimiz cəhdlər puça çıxdı. Gördük ki, bütün beynəl­miləl, multikultural, tolerant baxışlarımız erməni qövmünə münasibətdə keçərsizdir. Zəfər yoluna çıxanda yaşıllıqlar içində utanırmış kimi gizlənmiş kəndlərimizin xarabazar­lıqları da bunu dedi. Artıq tam məsuliyyətimizlə anlayırıq ki, erməni qövmünün başımıza gətirdiyi bəlalar vaxtilə bu­raxdığımız səhvlərə görə üzümüzə vurulan sərt şapalaqdır. Baxın, o qövm Qarabağa əsl sahiblənməyimizə dözmədi, şələ-şüləsini toparlayıb aradan çıxdı... 

Bəli, biz özümüzə məxsus olanı sahiblənirik. Ən böyük örnəyimiz Prezident İlham Əliyevdir. Heydər Əliyev şəxsiy­yətinin ideoloji məfkurə halına gətirdiyi Qarabağ davasına qlobal məzmun qazandıran, həmin davanı illər ərzində diri tutan, barışmazlıq, dönməzlik aşılayan, nəhayət, doğma torpağa sahiblənmək trayektoriyasını ustalıqla cızan odur. Söhbət əbədi sahiblənməkdən gedir. Otuz ilə yaxın davam etmiş işğal dövrünün ən böyük dərsi də məhz budur. La­çının və Şuşanın timsalında özümüzə məxsus olanlara sahiblənməyimizin örnəklərini görmək xoşbəxtlikdir. Uca Tanrı xalqımızı qorusun!