Avrasiyanın üzləşdiyi risk və təhdidlər, eyni zamanda yeni çağırışlarla bağlı beyin mərkəzlərinin iştirakı ilə ölkəmizdə müzakirələrin aparılması artıq ənənə halı alıb. Budəfəki konfransın Şuşada keçirilməsi isə erməni vandalizminin izlərinin və Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərdə həyata keçirdiyi bərpa və yenidənqurma işlərinin beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılması baxımından əhəmiyyətli idi. Bu tədbir, həmçinin postmünaqişə dövründə Cənubi Qafqaz ölkələri arasında əlaqələrin inkişafı, kommunikasiyaların açılması imkanları ilə bağlı müzakirələrin gerçəkləşdirilməsi, bölgənin tərəqqisinin, təhlükəsizliyinin və rifahının təməli kimi Azərbaycanın Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılması üçün formalaşdırdığı sülh gündəliyinin nəzərdən keçirilməsi baxımından əhəmiyyətli platforma olaraq qiymətləndirilə bilər.

Prezident İlham Əliyev konfransda Böyük Britaniyanın “Methkins” şirkətinin enerji təhlükəsizliyi üzrə mütəxəssisi Con Robertsin Qazaxıstana alternativ enerji marşrutlarını tapmağa kömək etmək üçün Azərbaycan nə edə bilə­cəyi ilə bağlı sualına cavabında yuxa­rıda vurğulanan məsələlər fonunda Qazaxıstanın ənənəvi marşrutlarla öz karbohidrogen ehtiyatlarının ixracı üçün heç bir problemi olmadığını, boru kəmərlərində və ya terminalda yaranan bəzi texniki çətinliklərin aradan qaldırıl­dığını, bu ölkə neftinin yenə də ənənəvi marşrutlarla ixracının həyata keçirildiyi­ni bildirib. 

Prezident İlham Əliyev çıxışında Azərbaycandan nəql olunan Qazaxıs­tan neftinin həcmini artırmaq üçün danışıqlar aparıldığını da söyləyərək, respublikamızın boru kəməri infrast­rukturunun buna imkan verdiyini qeyd edib. Bakı–Tbilisi–Ceyhanla neft nəq­linin həcminin artırılması ilə əlaqədar problemin yekun məhsulun keyfiyyəti ilə bağlı ola biləcəyini vurğulayan döv­lət başçısı bu barədə danışarkən, qeyd edib ki, ötən ay Qazaxıstana rəsmi səfər zamanı bu ölkə ilə enerji sahə­sində əməkdaşlıq perspektivləri geniş müzakirə olunub. Müəyyən danışıqlar­dan sonra Azərbaycanın boru kəməri infrastrukturu vasitəsilə Qazaxıstandan neftin nəqlinə başlanılması barədə razı­lıq əldə edilib. 

Beləliklə, proses sadəcə bu yaxın­larda başlayıb və 1,5 milyon ton neftin təchizi və onun Bakı–Tbilisi–Ceyhan boru kəməri ilə Aralıq dənizinin sahilinə nəqli üçün müqavilə imzalanıb. “Qa­zaxıstan neftinin Azərbaycandan nəql edilərək həcmini artırmaq üçün planlar da var və danışıqlar indi davam edir. Bizim boru kəməri infrastrukturu buna imkan verir. Bakı–Tbilisi–Ceyhanla neft nəqlinin həcminin artırılması ilə əlaqə­dar olaraq problem yekun məhsulun keyfiyyəti ilə bağlı ola bilər. Çünki Qa­zaxıstan nefti “AzeriLight” markasından fərqlidir və əgər Bakı–Tbilisi–Ceyhan vasitəsilə böyük neft həcmi nəql olu­narsa, biz keyfiyyətdə itirəcəyik. Çünki Bakı–Tbilisi–Ceyhanla ixrac etdiyimiz “AzeriLight” markalı neft, hətta “Brent” markalı neftdən də dəyərlidir”,– deyə ölkə rəhbəri vurğulayıb. 

Beləliklə, dövlətimizin başçısı bir sıra dövlətlərin neft ixracı ilə bağlı Azərbay­canın infrastrukturundan istifadə etmə­sini yüksək dəyərləndirib. Ölkə rəhbəri Türkmənistan “qara qızılı” ilə bərabər, Rusiyanın Xəzər dənizində hasil etdi­yi neftin ildə təqribən 2,5 milyon tona yaxın hissəsinin Ceyhana nəql olunma­sını müəyyən geosiyasi dəyişikliklərin, siyasi üstünlüklərin nəticəsi deyil, sa­dəcə kommersiya məsələləri olduğunu diqqətə çatdırıb və belə bir vəziyyətin Azərbaycanın tranzit ölkə olmasından irəli gəldiyini söyləyib. 

Konfransda Ələt Azad Ticarət Zo­nasının gələcək fəaliyyəti ilə bağlı da fikirlər səsləndirilib. Azərbaycanın bu infrastrukturla əlaqədar böyük gözlən­tilərinin olduğu, ticarət zonasının güclü qanunvericilik bazasının hazırlandığı, burada investorlar üçün cəlbedici şə­rait yaradıldığı, hazırda ilkin infrastruk­tur qurulduğu, yaxın gələcəkdə bundan istifadə edilərək, yeni istehsal sahələri və yeni biznes imkanlarının təşkilinin nəzərdə tutulduğu diqqətə çatdırılıb. 

“Azərbaycanda getdikcə yaxşıla­şan biznes mühitinin olması, vergi və gömrük sahələrində böyük islahatların aparılması və ümumilikdə, bizim bütün maliyyə sistemimizin şəffaflığı istiqamə­tində həyata keçirilən islahatlar hesab edirəm ki, böyük potensial yaradır. Bundan əlavə, coğrafi yerləşməmiz. Dediyim kimi, Azərbaycan təkcə Şərq–Qərb deyil, Şimal–Cənub dəhlizlərinin kəsişməsində yerləşir. Bütün nəqliyyat imkanlarımız var, infrastruktur tam müa­sirləşdirilib. Yəni, potensial böyükdür. Yenə də deyirəm, bu imkanlara daha geniş baxılmalıdır. Sadəcə tranzit ölkəsi olmaq kifayət deyil”, – deyə Prezident İlham Əliyev vurğulayıb.

Azərbaycanın Avropanın enerji təh­lükəsizliyi ilə bağlı zəngin potensialı var. Konfransda vurğulandığı kimi, res­publikamız planlarında hər zaman bu məsələni gələcək baxımından nəzərə alıb. Ümummilli lider Heydər Əliyevin fəaliyyətində də bu, prioritet istiqamət olub. Məsələn, Bakı–Tbilisi–Ceyhanın tutumu 50 milyon ton təşkil edib. Amma dövlətimizin başçısının qeyd etdiyi kimi, heç vaxt belə bir göstərici əldə edilmə­yib. Lakin indi Azərbaycana Mərkəzi Asiyadan, Rusiyadan neft nəql olunma­sı, “Şahdəniz” kondensatının mövcudlu­ğu, bu il “Abşeron”dan və bir çox başqa yataqlardan kondensat hasil ediləcəyi deməyə əsas verir ki, yuxarıda diqqətə çatdırılan 50 milyon ton rəqəmi heç də təsadüfi müəyyənləşdirilməyib. Bu, göstərici Azərbaycanın neft və konden­satı, həmçinin Mərkəzi Asiyanın nefti sayəsində Bakı–Tbilisi–Ceyhanın tam gücü ilə işləyəcəyi barədə uzaqgörən­liklə düşünülən proqnoza əsaslanılıb. 

Azərbaycan neft ixracı ilə heç də Bakı–Tbilisi–Ceyhanın tam gücü ilə işləyəcəyi proqnozuna arxayınlaşmır. Burada TANAP və TAP-ın imkanları da nəzərə alınır. Yeri gəlmişkən, adları çə­kilən birinci kəmərin ötürücülük gücü 16 milyard kubmetr, ikincinin isə 10 milyard kubmetrdir. Hazırda Azərbaycan yara­nan böyük tələbatı nəzərə alaraq, hə­min həcmi iki dəfə genişləndirmək üçün tədbirlər həyata keçirir. 

Prezident İlham Əliyev konfransda diqqətçəkən bir məqama da toxunub. Dövlətimizin başçısı deyib: “Uzun illər bundan əvvəl Azərbaycanın nefti yox­dur deyənlər, indi Azərbaycanın qazı yoxdur deyirlər. Bu yaxınlarda mənə məlumat verildi ki, Avropa İttifaqının enerji məsələləri üzrə komissarı xa­nım Simson Azərbaycanı ümumavropa qaz təchizatçısı adlandırıb. Bu, doğ­rudur. Bu yaxınlarda mən söylədim ki, biz maksimum bir neçə ilə 10 ölkəni, o cümlədən 8 Avropa ölkəsini qazla təc­hiz edəcəyik”. Buradan aydın görünür ki, Azərbaycanda bu istiqamətdə la­yihələr gerçəkləşdirilərkən, kommersiya məsələsi diqqətdə saxlanılmaqla yana­şı, strateji planlaşdırma da unudulmur. Bu cür strateji yanaşmanın bundan son­ra da davam etdiriləcəyi nəzərdə tutulur. 

Respublikamızda hazırda bərpaolu­nan enerji layihələri də uğurla reallaş­dırılır. Xatırladaq ki, ölkəmizdə iqtisadi cəhətdən əlverişli və texniki baxımdan istifadəsi mümkün bərpaolunan ener­ji mənbələrinin böyük potensialı var. Başqa sözlə, quruda 27 giqavatt enerji potensialı (günəş və külək enerjisi), də­nizdə isə 157 giqavatt enerji potensialı mövcuddur. Bu enerjinin əldə olunması, istehsalı və ixracı isə böyük layihələr, habelə investisiyalar tələb edir. Prezi­dent İlham Əliyevin məqsədyönlü si­yasəti nəticəsində ölkəmizdə münbit in­vestisiya mühiti yaradılıb. Artıq yuxarıda bildirildiyi kimi, indiyədək xarici investi­siyaların cəlb olunması istiqamətində bir sıra danışıqlar aparılıb, müqavilələr imzalanıb. Bununla da respublikamızda bərpaolunan elektrik enerjisi ixracını ar­tırmaq üçün geniş imkanlar açılıb.

Azərbaycanın bərpaolunan ener­ji mənbələrindən əldə etdiyi elektrik enerjisinin ixracı və bunun üçün yeni texnologiyaların tətbiqi, eyni zamanda, bu sahədə təcrübə mübadiləsi vacibdir. Azərbaycanlı mütəxəssislərin vaxtaşırı müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə iştirakı, ölkəmizin əldə etdiyi təcrübə bu məqsə­din reallaşmasında mühüm rol oynayır. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbay­can artıq bərpaolunan enerji mənbələri sahəsində bir sıra mühüm investisi­ya müqavilələri imzalayıb. Ölkəmizdə günəş və külək enerjisi stansiyalarının tikintisinə başlanılıb. 

Xarici investorlarla birlikdə Günəş və külək enerjisinin istehsalı ilə bağlı layihələrdən danışarkən, qeyd edək ki, onlardan biri – 230 MVt gücündə Qara­dağ Günəş Elektrik Stansiyası layihəsi Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “Masdar” şirkəti ilə birgə həyata keçirilir. Bu şirkət mövcud sahədə Azərbaycan üçün əsas və güvənilən tərəfdaşlardan biridir. İlkin hesablamalara əsasən, stansiya tərə­findən illik 500 milyon kVt/st elektrik enerjisi istehsal olunacağı nəzərdə tu­tulub.

V.BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”