Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi hansı mesajları verdi?

Əminliklə deyə bilərik ki, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Ha­cıyevin bir neçə gün əvvəlki açıqlaması Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın timsalında bu ölkənin Bakı–İrəvan sülh nizamlamasına kənar oyunçuları cəlb etmək məramına cavab idi. Nəzərə alaq ki, Paşinyan ikitərəfli danışıqların effektivliyindən söz açsa da, onun Qərb vasitəçilik xəttini daim aktiv saxlamaq istəyi duyulmaqdadır.

Onu da nəzərə alaq ki, son zamanlar bu xəttə fərqli elementləri daxil etməyə yönələn cəhd­lər var. Azərbaycan dövləti H.Hacıyevin dili ilə Avropa İttifaqının Azərbaycan–Ermənistan şərti sərhədindəki mülki müşahidə missiyasına fokus­lanaraq, əslində, həmin fərqli elementlərin qey­ri-məqbulluğunu vurğulayır, mövcud istiqamət­də, bir növ, immunitet yaradır. Məsələn, canını tapşırmış ATƏT-in Minsk qrupunu “diriltmək” meyillərini götürək. Bu barədə söz açacağıq. Hələlik isə...

Bəli, H.Hacıyev bildirir ki, artıq Aİ-nin sərhəd missiyasının Ermənistan tərəfdən Azərbaycan sərhədi yaxınlığında fəaliyyə­tinə ehtiyac yoxdur. Ümumən, sözügedən missiyaya nəinki indi, heç vaxt ehtiyac olmayıb. 2022-ci ilin dekabrından başla­yaraq formalaşdırılmasına start verilmiş bu təsisatın, prinsip etibarilə, təxribat törət­məyə hesablandığı məlum idi. Müşahidə­çilərlə bağlı Rusiyanın Xarici işlər naziri Sergey Lavrovun “regionda əlavə qıcıq­landırıcılar” ifadəsi yerinə düşürdü. 

Ancaq bir məqam da var ki, “qıcıq­landırıcılar” tam mənada fəaliyyət göstərə bilmədilər. Mahiyyətcə, heç Ermənistanın özünün də etimadını doğrultmadılar ki, rəsmi İrəvan bu barədə susdu. Ona görə susdu ki, əslində, məsələ böyük ölçüdə etimadda deyildi. Axı avropalılar regiona İrəvanın onlardan gözləntisi olduğu üçün gəlməmişdilər. Bu gəliş Fransa başda ol­maqla, kollektiv Qərbin Cənubi Qafqaz müstəvisindəki fəaliyyətinin bir hissəsi idi. Yəni, heç kəs bu barədə Paşinyandan heç nə soruşmamış, onun razılığını almamışdı. Necə deyərlər, qərar yuxarıdan verilmişdi və məqsəd erməni iqtidarının payına düşən məsələnin faydaları ilə bağlı sabun köpü­yü yaratmaq olmuşdu. Mövcud anlamda rəsmi İrəvan öz missiyasının öhdəsindən gəldi. Paşinyan və komandasının üzvlə­ri özlərinə yaxın media orqanlarında və ekspert dairələrində Aİ-nin missiyasının boğazdanyuxarı təriflənməsini həyata ke­çirdilər, təsisatı sanki brend məhsul kimi göstərdilər. 

Əlbəttə, quyuya su tökməklə sulu ol­mur. Avropalı müşahidəçilər bu deyimin “haqqını” lazımınca verdilər. Onlar he­sabatlarında sərhəd zolağı boyu neçə ki­lometr yol qət etdiklərini, haradan hara getdiklərini açıqlamaqla, gülüş predmetinə çevrildilər. Hər kəs yaxşı anladı ki, missi­ya, əslində, vaxt keçirməklə məşğul olub. Əlbəttə, belə durumun yaranmasında Azər­baycanın da tutduğu siyasi xətt başlıca rol oynadı. Məlumdur ki, Aİ ölkəmizlə ener­ji sahəsində sıx əməkdaşlığa malikdir və Azərbaycan Avropanın qazla təminatında mühüm yer tutur. Hesab edirik ki, məhz bu məqam da Aİ-nin mülki müşahidə mis­siyasının aşkar təxribatçılıq kimi ehtimal edilən fəaliyyətinin gerçəkləşməsinə ma­neçilik törətdi. Maraqlıdır ki, Ermənistan­da da bu məqamı qabardanlar oldu, lakin Paşinyan və tərəfdarları yenə susdular. 

Bəs görəsən, indi H.Hacıyev nəyə görə missiyanın üzərinə köklənir? Hər halda, bildiyi hansısa konkret məqam olduğun­dan, məsələyə yer verir. Əlbəttə, həmin məqamdan indilik yalnız ehtimal şəklin­də söz açmaq mümkündür. Məsələn, cə­nab Hacıyev fikrini əsaslandırarkən deyir ki, hazırda iki dövlət arasında nizamlama prosesinin sülh, qarşılıqlı anlaşma şərai­tində gedişatı var. Sitata diqqət yetirək və nəticə çıxaraq: “Artıq Avropa İttifaqının sərhəd missiyasının Ermənistan tərəfdən Azərbaycan sərhədi yaxınlığında fəaliyyət göstərməyinə ehtiyac yoxdur. Bu missiya­nın da fəaliyyətinə xitam verilməsinin za­manı yetişib”.

Əvvəldə Ermənistanın ATƏT-in Minsk qrupunu danışıqlar prosesinə cəlb etmək istəklərindən təsadüfən söz açmadıq. Məsələ ondadır ki, ölkəmizin bu təsisatın ləğvi üçün Ermənistanla birgə müraciət ünvanlamasına dair tələbi var. Qarşı tərə­fin cavabı isə budur ki, həmsədrlik insti­tutu aradan qaldırılmamalıdır. Paşinyanın mətbuat konfransında mövcud xüsusda söylədiklərini yada salaq. 

Erməni baş nazir vurğulamışdı ki, ni­zamlama prosesi başa çatmadığından, ATƏT-in Minsk qrupu buraxıla bilməz. Onun fikirlərində məntiqsizlik yaranır. Bir halda ki, Nikol ikitərəfli danışıqlar forma­tının effektivliyini dilə gətirir, sözügedən təsisat onun (Ermənistanın) nəyinə lazım­dır? Axı hazırda ATƏT-in Minsk qrupu­nun effektivliyin əldə olunmasında heç bir rolu yoxdur. Heç olmayıb da. Ümumən, qrup tam ölü vəziyyətdədir. Digər yandan, Minsk qrupu Qarabağ məsələsinin aktual olduğu dövrün məhsuludur. Paşinyan ölkə­sinin, Qarabağ da daxil olmaqla, Azərbay­canın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tanıdığını bəyan edirsə, bu halda da hazır­da harada olduqları bilinməyən həmsədr­lərə ehtiyac yoxdur.

Eyni prizmadan yanaşsaq, Aİ müşahi­dəçilərinin də harada olduqları, real han­sı işi gördükləri barədə təsəvvür yoxdur. Yəqin, razılaşarsınız ki, “Pikap” avtomo­billərlə sərhədin bir başından vurub, o biri başından çıxmaq, durbinlə Azərbaycan ərazilərinə baxmaq iş sayıla bilməz. Ancaq istər Aİ müşahidəçiləri, istərsə də ATƏT-in kağız üzərində qalan Minsk qrupu Azər­baycan–Ermənistan danışıqlarında kənar elementlər, alətlər kimi çıxış etməkdədir­lər. Ona görə də ölkəmiz hər iki təsisata qarşı çıxır. 

Azərbaycan dövləti, həmçinin onu da yaxşı görür ki, hazırda Qərb dairələri tərə­findən Ermənistanı sülh yolundan daşındır­maq üçün müxtəlif planlar qurulur. İkinci istənilən an bu planlara alət olma təbiətin­dəki təmayülləri göstərir. Sanki, özünün avantürizmi, xəstə mahiyyəti üçün tutacaq yer axtarır. Ümumən, belə axtarışların nə­ticəsidir ki, dörd ildir Cənubi Qafqazda sülh şəraiti qərarlaşmır. Rəsmi Bakı isə anti-sülh meyilli istənilən məsələyə qarşı cəbhə açır. Deməli, belə qənaətə gəlmək mümkündür ki, H.Hacıyevin Aİ müşahi­dəçiliyinin lazımsızlığına dair fikirləri də sözügedən cəbhəni aktiv saxlamaq məqsə­dilə səslənmiş vacib siyasi tezisdir. 

Digər tərəfdən, Azərbaycan Prezidenti­nin köməkçisi səmimiyyət nümayişinin va­cibliyinə dair çağırış edir. Diqqət yetirək, o, hazırda tərəflər arasında (Ermənistan ilə Azərbaycan) reqlamentin razılaşdırıldı­ğını, razılaşmaya uyğun olaraq delimita­siya prosesinin aparılması üçün zəmin və çərçivə yaradıldığını vurğulayır. O, eyni zamanda, qarşılıqlı anlaşma şəraitində prosesin bundan sonra da ikitərəfli əsasda davam edəcəyini vurğulayır və sərhədlərin delimitasiyasının sırf ikitərəfli xarakter da­şıdığını önə çəkir. 

Sonda bir daha səmimiyyət barədə söz açaq. Daha doğrusu, səmimiyyətsiz­lik haqqında. Bir halda ki, indiki durumda tərəflər özləri razılığa gəlib hansısa prob­lemləri həll edirlər, o zaman haqqında söz açdığımız Aİ müşahidəçilərinin, eləcə də ATƏT-in Minsk qrupunun meydana çıx­masına yer olmadığı kimi, Ermənistanın silahlanmasına da lüzum yoxdur. Ancaq ölkənin millitarizasiya siyasəti gerçəkləş­dirdiyini görürük və istər-istəməz qarşı tərəfin səmimi olmadığına dair dolğun rəy formalaşır. H.Hacıyevin baş nazir Ni­kol Paşinyanın mətbuat konfransında səs­ləndirdiyi fikirlərə münasibətində də bu məqam yer alırdı: “Ermənistanın baş nazi­rinin açıqlamalarında kifayət qədər ziddiy­yətli, həqiqəti əks etdirməyən məqamlar var. Ermənistan militarizasiya siyasətini həyata keçirir, bu, faktdır. Ermənistanın militarizasiya siyasətini həyata keçirmə­sində ona bir sıra Qərb ölkələri, xüsusilə Fransa tərəfindən ciddi dəstək verilir. Bu, Cənubi Qafqaz regionunda gərginliyin ya­radılmasına xidmət edir”. 

Aydındır ki, qeyri-səmimi mühit və gərginlik doğuracaq faktorlar qaldıqca, Bakı və İrəvan arasında görüntüsü yalnız üfüqdə közərən sülhün real məcraya qə­dəm qoyması mümkünsüzə çevriləcək. Bundan itirən tərəfin isə Ermənistan olaca­ğı şübhəsizdir.

Ə.RÜSTƏMOV
XQ