Karib dənizindən Sakit okeana qədər Fransanın əsarətində olan xalqlar bu gün Bakıda bir araya gəliblər. Azərbaycan artıq neçənci dəfədir dünyaya göstərir ki, ölkələrin coğrafi sərhədlərinin kiçikliyi müasir dünyamızda əsas amillərdən sayılmır. XXI əsrdə özünün neokolonializm siyasətini davam etdirməyə çalışan Fransa ilə müqayisədə ərazi və əhali baxımından Azərbaycan kiçik dövlətdir. 

Amma onun müstəmləkəçilikdən əziyyət çəkən xalqların, cırtdan ölkələrin arxasında durması, onları bir araya gə­tirərək, ədalətli mübarizələrinə hərtərəfli dəstək verməsi heç kəsin diqqətindən yayınmır. Bu gün müstəqil siyasət yü­rüdən suveren Azərbaycanın dünyanın aparıcı dövlətlərinin söz sahibi olduğu beynəlxalq düzənə təsir imkanları da xeyli artıb. Rəsmi Bakı, eyni zamanda, Fransa kimi dövlətlərin atdığı anti-Azər­baycan addımlarını uğurla neytrallaşdır­mağı da bacarır. Bütün bunların fonunda bölgədə və dünyada söz sahibi olduğunu əməldə sübuta yetirmiş Azərbaycan həm də müasir anti-imperialist, anti-neokolo­nialist hərəkatın mərkəzi rolunu oyna­mağa haqq edir.

ARAYIŞ: Bakı Təşəbbüs Qrupu (BTQ) Azərbaycanın sədrlik etdiyi Qo­şulmama Hərəkatının Əlaqələndirmə Bürosunun nazirlər toplantısı çərçivə­sində 2023-cü il iyulun 6-da Bakıda ya­radılıb. BTQ artıq bir ildir ki, müstəm­ləkəçilikdən əziyyət çəkən xalqların azadlıq uğrunda apardıqları haqlı mü­barizəsinə dəstək verir. BTQ bu aktual mövzu ilə bağlı 15-ə yaxın beynəlxalq konfrans təşkil edib. Onlardan 4-ü BMT-nin Nyu-York, Cenevrə və Vyana qərargahlarında, biri Türkiyənin İstan­bul şəhərində, digərləri isə Bakı şəhə­rində baş tutub.

* * * 

Bakıda dünən öz işinə başlamış qurultayın təşçkilatçıları qismində Qva­delupanın Azadlığı naminə Xalq Birliyi və Bakı Təşəbbüs Qrupu (BTQ) çıxış edirlər. Fransa müstəmləkəçiliyindən əziyyət çəkən Korsika, Melaneziya, Polineziya, Karib və Antil adaları qru­pundan olan 15-dən çox siyasi partiya və müstəqillik hərəkatlarının rəhbər şəxslərinin iştirakı ilə keçirilən qurulta­yın ideyası Fransanın dənizaşırı əra­zilərinin müstəqillik uğrunda mübarizə aparan siyasi partiya və hərəkatlarına məxsusdur. Yuxarıda adlarını qeyd et­diyimiz ada ölkələrdən başqa, Nider­landın müstəmləkəsi olan Bonayre və Sen-Martin adalarından üç təşkilat da qurultayda fəxri qonaq qismində iştirak ediblər.

Beynəlxalq statusa malik tədbir­də çıxış edənlər Fransanın ünvanına olduqca sərt bəyanatlar səsləndirib, kəskin ifadələr işlədiblər. Onlar Fransa dövlətinin hərəkətlərinin qəbuledilməz­liyini vurğulayıb, bu məsələnin bey­nəlxalq səviyyədə müzakirəsini vacib sayıb, eləcə də Emmanuel Makronun bütün demokratiya qaydalarında üz çevirdiyini xüsusi olaraq vurğulayıblar. 

Qvadelupanın Azadlığı Naminə Xalq Birliyinin baş katibi Jan-Jakob Bisep Bakıda belə bir qurultayın ke­çirilməsinə dəstək göstərdiyi üçün Azərbaycan hökumətinə təşəkkürünü bildirərək deyib: “Deməliyəm ki, Azər­baycan cəsarətli addımlar atır. Biz BMT-nın çətiri altında Bakı Təşəbbüs Qrupunun dəstəyi ilə ilk dəfədir ki, Ba­kıda belə bir önəmli tədbir keçiririk”.

Yeni Kaledoniyanın parlament üzvü Maria Saliqa çıxışında Fransız Poline­ziyasında bu ölkənin atom, nüvə sınaq­larını xatırladığını bildirib: “Həmin əra­zilərdəki xalqlar bundan uzun müddət əziyyət çəkdilər. Fransa terrorçu döv­lətdir. O, XXI əsrdə də müstəmləkədə saxladığı ərazilərdə özünün hökmran­lığını sürdürmək istəyir”.

Müzakirələr zamanı çıxış edən di­gər iştirakçılar qeyd ediblər ki, Fransa hakimiyyəti onların öz müqəddəratı­nı təyinetmə hüququnu tanımalı və müstəqillik prosesinə mane olmama­lıdır. Onlar müstəmləkə siyasəti nəti­cəsində ölkələrinə dəyən iqtisadi və mədəni zərərlərdən bəhs edərək, yerli əhalinin hüquqlarının qorunması və in­kişafının təmin olunması məsələlərinin vacibliyini önə çəkiblər.

“Biz çətin problemi həll etməyin yollarını tapmalıyıq ki, dünyanın bö­yüklüyündən-kiçikliyindən asılı olma­yaraq bütün xalqları öz yolları ilə gedə bilsinlər”. Bunu Yeni Kaledoniyanın Xa­rici işlər naziri Maykl Forest qurultayda çıxışı zamanı deyib. Fransada terroriz­min, daxili siyasi böhranın, miqrasiya problemi və yoxsulluğun hökm sürdü­yünü vurğulayan M.Forest daha sonra deyib: “Fransa xalqı bizim düşmənimiz deyil, amma biz platformamızı güclən­dirməli, mühüm suallara cavab tapma­lı, Karib hövzəsi və Sakit okean höv­zəsi xalqlarını birləşdirməli və onların layiqli gələcəyini təmin etməliyik”. 

* * *

Bəli, Azərbaycan dünyada müstəm­ləkəçilikdən əziyyət çəkən ölkələrdə ədalətin bərpa olunmasında və de­mokratiyanın inkişafına kömək etmək­də israrlıdır. İki gün davam edən Bakı qurultayı və burada səslənən tezislər bunun əyani təsdiqidir. Dünyanın diqqət mərkəzində olan bu tədbirin müstəm­ləkədən qurtulmaq istəyən xalqlarda oyanışın daha da güclənməsinə sə­bəb olacağı şübhə doğurmur. Müstəqil Azərbaycan uzun illər hər bir dövlətin ərazi bütövlüyünə hörmət nümayiş et­dirsə də, bunun lazımi cavabını gör­məyib. Təəssüf ki, işğalçı Ermənistan və oradakı daşnak-separatçı tör-tökün­tülər hələ də bir sıra güclər tərəfindən dəstəklənir. Azərbaycanın bu gün belə bir tədbir keçirməsi siyasi mövqeyindən asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlını sevindirməlidir. Azərbaycan beynəlxalq siyasətə təsir imkanlarını artırmalıdır. Bakı bu cür tədbirlərin ev sahibinə çev­rilməlidir.

Qurultayda səslənən əsas fikirlər­dən biri müstəqillikləri uğrunda müba­rizəyə qalxmış xalqların Azərbaycanla birlikdə mübarizə aparmaq istəkləri idi. Bu da tamamilə təbii istəkdir. Çün­ki məhz Azərbaycan beynəlxalq icti­maiyyətin diqqətini bu ciddi problemə yönəltməyi bacaran, müstəmləkədən əziyyət çəkən xalqlara öz sözlərini demək üçün onlara siyasi tribuna yara­dan ölkədir. Tədbir iştirakçıları bundan sonrakı mərhələdə müstəmləkədən qurtulmaq yolunu tutmuş ölkələr ara­sında həmrəyliyi daha da gücləndirmə­yin, beynəlxalq platformalarda tez-tez görünməyin əhəmiyyətini xüsusi olaraq vurğulayıblar. Məqsəd dünyada Fran­sanın özbaşınalığa son qoyması təsiri­ni artıqmaq, səyləri səfərbər etməkdir. Çıxışında bu məsələyə toxunan Bakı Təşəbbüs Qrupunun icraçı direktoru Abbas Abbasov iştirakçıların diqqətinə Yeni Kaledoniyada baş verən son iğti­şaşlar zamanı Fransa polisi tərəfindən müstəqillik hərəkatının üzvlərinin qa­nunsuz həbs olunması faktını çatdırdı. O bildirdi ki, milli azadlıq mücahidləri ilə terrorçu kimi davranan polis onla­rı gizli şəkildə Parisə aparıb. Müxtəlif işgəncələrə məruz qalanların arasın­da azyaşlı uşaqlar və qadınlar da var. A.Abbasov Bakı Təşəbbüs Qrupunun adından siyasi məhbusların ailələrinə və onları müdafiə edən vəkillərə yar­dım göstəriləcəyini bildirib. 

Müzakirələrdə çıxış edən qurultay iştirakçıları müstəqillik uğrunda müba­rizədə daha sıx təşkilatlanma, vahid platforma yaradaraq Fransa kolonia­lizminə qalib gəlmək üçün fəaliyyətin əlaqələndirilməsi yolları barədə fikir mübadiləsi ediblər. Bundan başqa, koloniyaların təmsilçiləri öz müqəd­dəratını təyin etmək hüququ uğrunda mübarizədə qabaqcıl təcrübə və stra­tegiyalardan danışıblar. 

* * * 

İki gün davam edən Bakı qurul­tayında iştirakçı tərəflərə müstəqillik uğrunda mübarizədə daha sıx təşki­latlanma, habelə vahid platforma yara­daraq Fransa müstəmləkəçiliyinə qalib gəlmək üçün məqsədyönlü fəaliyyətin əlaqələndirilməsinin yolları barədə mü­zakirələr aparıldı. Həmçinin koloniyala­rın təmsilçiləri öz müqəddəratını təyin etmək yolunda ən səmərəli təcrübə və strategiyalar barədə fikirlərini bölüş­dülər. 

Yeri gəlmişkən, onu da qeyd etməyi zəruri sayırıq ki, bu gün işğalçı Ermə­nistanı bu və ya digər şəkildə dəstək­ləyən Qərb dövlətlərinin ikili siyasətinin qarşının alınmasında bu kimi tədbirlə­rin əhəmiyəti böyükdür. Fransa başda olmaqla digər kolonialist imperiyaların öz keçmişlərindən qorxduqları mə­lumdur. Azərbaycan isə tarixləri “qara səhifələrlə” dolu həmin imperialistlərə açıq mətnlə deyir ki, bizim keçmişi­miz şəffafdır. Neçə əsrdir zəbt etdikləri ölkələrdə qətliamlar törədən, yerli əha­lini öz evindən didərgin salan, onların təbii ehtiyatlarını istismar edən Fran­sa nə haqla Cənubi Qafqazda insan hüquqlarından danışa bilər? Afrikanın bir sıra ölkələri Parisin bu və ya digər şəkildə iştirakı ilə daxili siyasi proses­lərə hərbi müdaxiləsindən bezdiklərini açıq şəkildə dilə gətirirlər. 

Dünyanın keçmiş koloniyaları BMT-nin üzvü kimi beynəlxalq birliyin bərabərhüquqlu üzvləri olmaq istəyir­lər. Assimilyasiya problemi ilə üzləş­miş həmin xalqların bu qanuni və təbii tələblərinin qarşısını heç kəs ala bil­məyəcək. 

Bu dəfə Bakıdan dünyaya ötürülən əsas mesaj hamı ilə qarşılıqlı hörmət əsasında davranmağın və qarşılıqlı münasibətlərdə bərabərhüquqlu tərəf kimi iştirakın vacibliyi oldu. Azərbaycan bir daha bəyan etdi ki, hər şey qarşılqılı hörmətə bağlıdır. 

Fərid ŞƏFİYEV, 
Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin sədri

– Azərbaycanı bu problemi süni şəkildə yaratmaqda ittiham edir­lər. Birincisi, Fransanın müstəm­ləkəçilik siyasəti əsrlərdir davam edir. On doqquzuncu əsrdə təməli qoyulan bu problemi Azərbay­can icad etməyib. Burada bizim marağımız nədir? Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etdiyi dönəmə baxsaq görərik ki, o, Qlobal Cənub gündəliyini irəli sürüb. Həmin çərçivədə dünyanın inkişafda olan ölkələrinə yardım­lar göstərilib, onların üzləşdikləri problemlərlə bağlı bəyanatlar ve­rilib, müraciətlər qəbul olunub. Mi­sal üçün, COVID-19 epidemiyası ilə bağlı Afrikanın bir sıra ölkələ­rinə yardım istiqamətində bu və ya digər formada beynəlxalq platfor­malarda məsələ qaldırılıb, müza­kirələr aparılıb, vəziyyətdən çıxış yollarını göstərilib. 

Azərbaycan hazırda anti-kolo­nial siyasətlə bağlı həmin çərçivə­də fəaliyyətini davam etdirir. Fran­sanın müstəmləkəçilik siyasəti barədə beynəlxalq ictimaiyyətdə artıq müəyyən rəy formalaşıb. Bəli, Bakı bu məsələ ilə yaxın­dan məşğuldur. Niyə də olmasın? Əgər rəsmi Paris Cənubi Qafqaz­da separatizmi körükləməklə məşğuldursa Azərbaycan da öz prioritetlərindən çıxış edir. Bəli, bu fəaliyyət Fransa ilə onsuz da gərginləşmiş ikitərəli münasibət­lərə də öz təsirini göstərir. Burada Yelisey sarayının beynəlxalq təş­kilatlarda Azərbaycana qarşı atdı­ğı addımlar da öz rolunu oynayır. Müstəmləkə altında olan həmin on beş əraziyə münasibətdə Azər­baycanın irəli sürdüyü Qlobal Cə­nub layihəsi həmişə gündəlikdə olacaq.

İmran BƏDİRXANLI
XQ