Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının Tehran təmasına sözardı

Azərbaycan və Ermənistanın xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramovla Ararat Mirzoyan Tehranda görüşdü. Əlbəttə, bir-biri ilə zidd mövqedə da­yanan iki Cənubi Qafqaz ölkəsinin baş diplomatının bir araya gəlməsi adi məsələ sayıla bilməz. Ancaq, nə­dənsə, Ermənistan Xarici İşlər Nazir­liyinin sözçüsü Ani Badalyan məsələ­nin adiliyinə eyham vuran açıqlama verib. 

Məlum olduğu kimi, nazirlərin ikili tə­ması İranın paytaxtında “3+3” formatı ilə bağlı görüş çərçivəsində gerçəkləşib. O görüş ki, orada İran İslam Respublikası ilə yanaşı, Azərbaycanın, Türkiyənin, Ru­siyanın və Ermənistanın XİN rəhbərləri bir araya gəliblər. Badalyanın açıqlaması göstərir ki, İrəvan sözügedən platformanı gərginliklərin aradan qaldırılması müstə­visi kimi görmür. 

Bu məntiqin davamı kimi onu da bildir­mək mümkündür ki, Qərbdə Azərbaycan və Ermənistan arasındakı konfliktli duru­mun hansı platformada yoluna qoyulma­sının heç bir önəminin olmadığı ilə bağlı söylənilənlər mənasızdır. Önəm var. Belə olmasaydı, ABŞ-dan reaksiya gəlməzdi. Reaksiya verən isə Birləşmiş Ştatların Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Millerdir. Demək ki, “3+3” formatı Qafqaz platforması üzrə ayrıca düzən kimi qəbul olunur. Badalyanın dediyi isə göstərir ki, Ermənistan mövcud düzəni Qərb tənzim­ləmə xəttinə alternativ kimi görmür. 

Digər yandan, çox güman ki, A.Mir­zoyan Tehrana tamam başqa məqsədlə yollanmışdı. Ehtimal etmək mümkündür ki, Ermənistanın Qərbdəki dostları onu ora, bir növ, yalnız kəşfiyyat məqsədilə göndərmişdilər. Birdən-birə Azərbaycan XİN rəhbəri ilə görüş xoş qarşılanmaya bilər. Ona görə də Badalyan tələm-tələsik şəkildə Mirzoyanın, necə deyərlər, Qərbə badalaq gəlmək niyyətində olmadığını göstərmək istədi. Heç şübhəsiz, bu cür yanaşma İrəvanın öz aləmindəki sadiqli­yinin nümayişidir.

Daha bir məqama nəzər salaq. Rusi­ya Azərbaycan və Ermənistan arasında vasitəçiliyə can atmaqdadır. Ancaq ölkə­nin bu mövqeyi İrəvan tərəfindən etirazla qarşılanır. Görünür, baş nazir Nikol Pa­şinyanın Qərbdəki dostları ona və Ermə­nistan rəsmilərinə Moskva ilə tənzimləmə təmaslarını qadağan ediblər. Məlumdur ki, “3+3” formatı üzrə əsas aktorlardan biri Rusiyadır. Yəni, İran və Türkiyədən fərqli olaraq Kreml məsələdə daha çox canfəşanlıq göstərməkdədir. Deməli, er­məni tərəfinin fikrincə, Moskvanın təm­sil olunduğu müstəvidə hansısa ciddi məqam nəzərdən keçirilə bilməz. Bunun da Qərbin diktəsi olduğunun sübuta ehti­yacı yoxdur. 

Üzərində dayanmaq istədiyimiz başqa bir məqam isə budur ki, “3+3” formatı, hər bir halda, 44 günlük müha­ribədən sonrakı dövrün siyasi məhsulu­dur. Onun meydana çıxmasında başlıca rolu Azərbaycanın həmin müharibədəki qələbəsi oynayıb. Yəni, Bakı bu platfor­mada üstünlüyə malikdir. Ermənistan isə mövcud düzəndə ölkəmizin xoş niyyəti­nin ifadəsi kimi təmsil olunmaqdadır. Ba­dalyanın açıqlaması həm də bu niyyətə qeyri-adekvat yanaşmadan qaynaqlan­maqdadır. Yeri gəlmişkən, İrəvan dest­ruktiv mövqeyini başqa platformalarda da göstərməkdədir. 

O da məlumdur ki, “3+3” formatı ilkin olaraq, 2020-ci ilin sonunda Türkiyə tərə­findən təklif edilmişdi. Ankara bununla re­gional proseslərdə mühüm rol oynamaq məramını ortaya qoymuşdu və məsələ aktuallığını saxlamaqdadır. Ermənistan isə son dövrlər anti-Türkiyə ritorikasını gücləndirməkdədir. Deməli, Ankaranın fəal rol oynadığı platformada da Cənubi Qafqaz tənzimləməsinin gerçəkləşməsinə qarşı müqavimət var ki, heç şübhəsiz, bu da Qərbin Ermənistana göstərişidir. 

Faktiki olaraq, İrəvan bu platformada yalnız gözdən pərdə almaq üçün təmsil olunur. Mövqeyini ortaya qoymur. Açıq mövqe ortaya qoyan isə Gürcüstandır. Yəni, faktiki olaraq rəsmi Tbilisinin Rusi­ya dirənişi “3+3”ü, “3+2” edir. Bu yanaş­ma anlaşılır, erməni tərəfinin “tülkülüyü” isə yox. 

Bütün dediklərimizin fonunda bir ümumiləşmiş nəticə də var. Aydındır ki, “3+3” formatı regiondakı proseslərin mü­zakirəsi zamanı Qərbin iştirakını istisna edir. Eyni zamanda, Ermənistan Qərb platformalarının danışıqlar gündəmini fəal şəkildə təbliğ edir. Paradoks da bu­dur: Azərbaycan bütün diplomatik uğur­larını Brüsseldə, Praqada və Qranadada (hətta getmədiyi yerlərdə - red) əldə edib, İrəvan isə Avropa İttifaqı platformasını təbliğ etməkdədir. Halbuki, onun “3+3” platforması müstəvisində səmimi ortam­da çıxış etməsi yaxşı olardı. Görünür, sə­mimiyyət onluq deyil. 

Əlbəttə, Azərbaycana Ermənistanla müzakirələr aparmaq baxımından plat­forma, vasitəçi fərqi yoxdur. Yetər ki, vasitəçilər tərəf tutmasınlar, ədalətli dav­ransınlar. Ermənistan isə haqq-ədalətin deyil, avantürist ideyaların arxasınca sü­rünməkdədir. “3+3”də isə manipulyasiya keçmir. El misalımızda deyildiyi kimi, xain xoflu olar. Əslində, A.Badalyanın açıqla­masından duyulan da budur – xof. 

Ə.RÜSTƏMOV
XQ